Platina
Platina is een scheikundig element met symbool Pt en atoomnummer 78. Het is een grijswit overgangsmetaal.
Inhoud |
[bewerk] Ontdekking
Door de oorspronkelijke bewoners van Amerika werd platina al lange tijd gebruikt, voordat er omstreeks 1500 voor het eerst melding van wordt gemaakt in geschriften van de Italiaan Julius Caesar Scaliger. Deze humanist beschreef platina als een wonderlijk metaal dat werd aangetroffen in (het huidige) Panama en Mexico en onmogelijk kon worden gesmolten.
De Spanjaarden, die het metaal de naam platina gaven, troffen het in Colombia aan tussen het gedolven zilver en beschouwden het als een ongewenste verontreiniging.
Rondom 1740 werd platina als chemisch element ontdekt door de Spaanse astronoom Antonio de Ulloa tijdens een geografische missie naar Peru onder leiding van koning Filips V. Toen zij het platina bevattende erts mee terugnamen naar Spanje werd hun schip onderweg door de Britten onderschept. Hierdoor duurde het tot 1748 totdat er een publicatie over dit onbekende element verscheen. Los daarvan lukte het de Britse wetenschapper Charles Wood in 1741 om platina te isoleren.
Tegenwoordig is platina kostbaarder dan goud. Van 1889 tot 1960 bestond de standaardmeter in Parijs uit een legering van platina en iridium. Later kreeg de meter een andere definitie (zie krypton).
[bewerk] Toepassingen
Platina vindt veel toepassing in juwelen en apparatuur die hoge temperaturen moet kunnen doorstaan, zoals chemische smeltkroezen en ovens. Fijn verpoederd platina kan dienst doen als katalysator. Andere toepassingen van platina zijn:
- Als definitie van de standaardwaterstofelektrode.
- Omdat het grote hoeveelheden waterstofgas kan absorberen die het bij verhoogde temperatuur weer vrijlaat, is platina mogelijk bruikbaar als opslagmedium in brandstofcellen.
- Bij de productie van kunstmest, explosieven en salpeterzuur wordt platinagaas gebruikt voor de oxidatie van ammoniak.
- In de petrochemische industrie wordt platina gebruikt bij o.a. de raffinage van ruwe olie en de productie van brandstoffen met hoge octaangehalten.
- De uitzettingscoëffiënt van platina is vrijwel gelijk aan die van sommige glassoorten, waardoor het wordt toegepast bij het sealen van glas-elektroden.
- In legeringen met kobalt krijgt platina goede magnetische eigenschappen.
- Met osmium kunnen legeringen worden vervaardigd welke bruikbaar zijn in pacemakers en andere chirurgische implantaten.
De verbinding PtCl2(NH3)2 kan een effectief medicijn zijn tegen sommige vormen van kanker, zoals leukemie en prostaatkanker.
[bewerk] Opmerkelijke eigenschappen
Platina is een buigzaam en kneedbaar metaal dat over een mooie zilverwitte glans beschikt en is goed bestand tegen corrosie door cyaniden, halogenen, zoutzuur en oxideert niet aan de lucht. Omdat het metaal onschadelijk is voor mensen en niet snel dof wordt, is het zeer geschikt om juwelen van te vervaardigen. Verder zijn de goede bestendigheid tegen hoge temperaturen en de stabiele elektrische eigenschappen opmerkelijk, waardoor platina op industriële basis veelvuldig wordt toegepast.
Het enige zuur waarin platina oplost is koningswater. De meest voorkomende oxidatietoestanden van platina zijn +2, +3 en +4.
[bewerk] Verschijning
Platina wordt zowel ongebonden, als in het mineraal sperryliet in de aardkorst aangetroffen. Vaak wordt het gevonden in combinatie met andere metalen uit de platinagroep. De voornaamste vindplaatsen zijn het Oeralgebergte en Poetoranagebergte, Colombia, Ontario en het westen van de Verenigde Staten. Commercieel verkregen platina is vaak een bijproduct van de nikkelwinning, zoals bijvoorbeeld bij Norilsk in het noorden van kraj Krasnojarsk in Rusland.
| Land | Hoeveelheid(per jaar) (ton) |
% van totaal |
|---|---|---|
| Zuid-Afrika | 148,3 | 75,8 |
| Rusland | 29,6 | 15,1 |
| Canada | 7,4 | 3,8 |
| Zimbabwe | 4,4 | 2,2 |
| Verenigde Staten | 4,1 | 2,1 |
| Totaal 5 landen | 193,8 | 99,0 |
| Totaal wereld | 195,7 | 100,0 |
Gegevens van 2003. Bron: L'état du monde 2005
[bewerk] Isotopen
| Meest stabiele isotopen | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Iso | RA (%) | Halveringstijd | VV | VE (MeV) | VP |
| 190Pt | 0,01 | 6,5×1011 j | α | 3,249 | 186Os |
| 191Pt | syn | 2,96 d | EV | 1,019 | 191Ir |
| 192Pt | 0,79 | stabiel met 114 neutronen | |||
| 193Pt | syn | 50 j | EV | 0,057 | 193Ir |
| 194Pt | 32,9 | stabiel met 116 neutronen | |||
| 195Pt | 33,8 | stabiel met 117 neutronen | |||
| 196Pt | 25,3 | stabiel met 118 neutronen | |||
| 197Pt | syn | 19,8915 h | β | 0,719 | 197Au |
| 198Pt | 7,2 | stabiel met 120 neutronen | |||
In de natuur komen vijf stabiele isotopen en één radioactieve met een zeer lange halfwaardetijd voor. Daarnaast zijn er nog een aantal andere instabiele isotopen bekend, waarvan 193Pt een halfwaardetijd van 50 jaar heeft.
[bewerk] Toxicologie en veiligheid
Metallisch platina is onschadelijk. Platinaverbindingen zijn veelal zeer giftig, maar worden zelden aangetroffen.
[bewerk] Zie ook
- Platina (muziek) - veelverkochte muziekalbums en -singles krijgen een prijs, de "platina plaat"
| Scheikundige Elementen en Isotopen |
| Periodiek systeem: Standaard | Alternatief | Elektronenconfiguratie |
| Isotopentabel: Op element: Compleet | In delen | Op atoommassa |
| Lijst met elementen: Op naam | Op symbool | Op nummer |
