Osmium

Osmium is in 1803 ontdekt door Smithson Tennant in Londen. Het metaal bleef samen met iridium achter als zwart residu na het oplossen van platina erts in koningswater.

De naam Osmium is afgeleid van het Griekse osme dat kan worden vertaald als stank. Hierbij wordt duidelijk verwezen naar osmiumtetraoxide, dat zelfs bij lage temperaturen een enorme stank verspreidt.

[bewerk] Toepassingen

Bij aanwezigheid van zuurstof gaat zuiver osmium over in het uiterst giftige en stinkende osmiumtetraoxide. Daarom wordt osmium vrijwel nooit in zuivere vorm gebruikt. In legeringen wordt osmium echter wel regelmatig gebruikt bij toepassingen waar slijtvastheid belangrijk is. Andere toepassingen zijn:

De tip van ballpoint pennen.
Naald van platenspelers.
Elektrische contacten.
Voorbehandeling van preparaten voor elektronenmicroscopie
Osmiumtetraoxide wordt soms gebruikt bij het detecteren van vingerafdrukken.

Voor chirurgische implantaten zoals pacemakers worden legeringen van 90% platina en 10% osmium gebruikt.

[bewerk] Opmerkelijke eigenschappen

In metallische vorm is osmium een blauw getint, breekbaar en glanzend metaal met een zeer grote dichtheid. In poedervorm reageert het snel met zuurstof en vormt daarbij het giftige osmiumtetraoxide dat herkenbaar is aan de geur en een kookpunt heeft van 130°C.

Veelal wordt osmium gezien als het element met de hoogste dichtheid, maar dat is afhankelijk van de gebruikte methode om de dichtheid te bepalen. Soms wordt iridium gezien als het element met de hoogste dichtheid. Van alle metalen uit de platinagroep heeft osmium het hoogste smeltpunt en de laagste dampdruk. De meest voorkomende oxidatietoestanden zijn +3 en +4, maar +1 en +8 worden ook wel aangetroffen.

[bewerk] Verschijning

Osmium wordt onder andere aangetroffen in de in de natuur voorkomende legering iridiosmium; een legering van iridium en osmium welke voorkomt in het Oeralgebergte en in Noord- en Zuid-Amerika. In Ontario in Canada wordt osmium aangetroffen in nikkelmijnen samen met andere metalen uit de platinagroep.

Een Osmosium erts.

[bewerk] Isotopen

Meest stabiele isotopen
Iso	RA (%)	Halveringstijd	VV	VE (MeV)	VP
¹⁸⁴Os	0,020	5,6×10¹³ j	α	1,671	¹⁸⁰W
¹⁸⁵Os	{syn}	93,6 d	EV	1,013	¹⁸⁵Re
¹⁸⁶Os	1,58	2,0×10¹⁵ j	α	2,822	¹⁸²W
¹⁸⁷Os	1,6	stabiel met 111 neutronen
¹⁸⁸Os	13,3	stabiel met 112 neutronen
¹⁸⁹Os	16,1	stabiel met 113 neutronen
¹⁹⁰Os	26,4	stabiel met 114 neutronen
¹⁹¹Os	{syn}	15,4 d	β	0,314	¹⁹¹Ir
¹⁹²Os	41,0	stabiel met 116 neutronen
¹⁹³Os	{syn}	30,11 h	β	1,141	¹⁹³Ir
¹⁹⁴Os	{syn}	6 j	β	0,097	¹⁹⁴Ir

In de natuur komen 7 osmiumisotopen voor waarvan er 5 stabiel zijn en 2 radioactief. Deze radioactieve isotopen hebben echter zulk extreem lange halfwaardetijden dat ze praktisch gezien ook als stabiel beschouwd kunnen worden.

Uit de verhouding van ¹⁸⁷Os en ¹⁸⁸Os kan de ouderdom van zowel aardse stenen als van meteorieten worden bepaald.

[bewerk] Toxicologie en veiligheid

Metallische osmium is onschadelijk, maar omdat het zo eenvoudig met zuurstof reageert en daarbij het extreem giftige osmiumtetraoxide vormt, moet osmium als zeer schadelijk worden beschouwd. Zelfs bij zeer lage concentraties kan osmiumtetraoxide ernstige schade aanrichten in de longen, huid en ogen.

Scheikundige Elementen en Isotopen

Periodiek systeem: Standaard | Alternatief | Elektronenconfiguratie

Isotopentabel: Op element: Compleet | In delen | Op atoommassa

Lijst met elementen: Op naam | Op symbool | Op nummer