Explosief

Dit artikel gaat slechts over chemische springstoffen.

Explosieven of springstoffen zijn ontplofbare vaste stoffen, dat wil zeggen stoffen die in zeer korte tijd een ontledings- of verbrandingsreactie kunnen ondergaan waarbij gasvormige producten ontstaan die een veel groter volume innemen dan de oorspronkelijke vaste stof. Als dit gebeurt is er een steekvlam of vuurbol en vaak een harde knal waarneembaar. Explosieven bevatten overigens, in vergelijking met "gewone" brandstoffen, betrekkelijk weinig energie (bijvoorbeeld een kilo kolen circa 20 Megajoule, een kilo TNT circa 4 Megajoule), maar de energie die erin zit komt zodanig snel vrij (in een fractie van een seconde), dat de gevolgen desastreus kunnen zijn.

Explosieven zijn er in verschillende graderingen. Ze worden gekenmerkt door

De hoeveelheid energie die vrijkomt per kilo materiaal.
De snelheid van de voortplanting van het vlamfront of reactiefront en daarmee gerelateerd of er wel of niet een explosie plaatsvindt als het materiaal niet is opgesloten. Als het vlamfront sneller is dan het geluid, spreekt men over een detonatie. Hoe hoger de detonatiesnelheid en hoe groter de vrijkomende energie, hoe groter de brisantie (het verbrijzelend effect) van de springstof. Bij zeer brisante springstoffen is de snelheid van het reactiefront 5-7 km/s.
De gevoeligheid, of de hoeveelheid energie die moet worden toegevoerd om de explosie te laten beginnen. Voor sommige explosieven (bijvoorbeeld joodstikstof) is de kleinste aanraking genoeg, voor andere zoals nitroglycerine volstaat een kleine stoot of wrijving, voor andere explosieven is een flinke mechanische schok, een elektrostatische ontlading, of zelfs een kleine explosie van een ander materiaal nodig.

Bij een explosie kan door de optredende expansie en drukgolf in de omgeving van de reactie schade ontstaan. Dit is natuurlijk een van de voornaamste redenen om explosieven te gebruiken in munitie, in de mijnbouw en bij het slopen van gebouwen en dergelijke. Er bestaan explosieven die mengsels zijn van op zich niet-explosieve stoffen zoals buskruit en stoffen die als zuivere stof al instabiel zijn, zoals trinitrotolueen (TNT) en ammoniumnitraat (hoewel deze laatste stof meestal in mengsels wordt gebruikt).

Mengsels bestaande uit een oxiderend middel (als zuurstofdrager), zoals salpeter, kalium- of natriumchloraat) en oxideerbare stoffen zoals zwavel, houtskool of sucrose, die niet detoneren maar explosief verbranden, worden ook wel sassen (enkelvoud sas) genoemd.

Fijn verdeelde koolstofhoudende oxideerbare stroffen, zoals meel, suiker of hout kunnen ook met alleen zuurstof uit de lucht explosief ontbranden. Men spreekt dan van een stofexplosie. Wordt het poeder in vloeibare zuurstof gedrenkt, dan spreekt men van oxyliquieten