Dania

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Kongeriget Danmark


Flaga Danii	Godło Danii

Dewiza: (duń.) Guds hjælp, Folkets kærlighed, Danmarks styrke

monarchia konstytucyjna

Głowa państwa

królowa Małgorzata II

Następca tronu

książę Fryderyk

Szef rządu

premier
Anders Fogh Rasmussen

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

130. na świecie
43 094 km²
0,6%

Liczba ludności
• całkowita (2005)
• gęstość zaludnienia

104. na świecie
5 433 000
125 osób/km²

Jednostka monetarna

korona duńska (DKK)

Strefa czasowa

UTC +1 - zima
UTC +2 - lato

Hymn państwowy

Kong Kristian,
Der er et yndigt land
(Król Kristian,
Jest taki piękny kraj)

+45

Dania, Królestwo Danii (Kongeriget Danmark) – państwo położone w Europie Północnej (Skandynawia), najmniejsze z państw nordyckich. W jej skład wchodzą też Grenlandia oraz Wyspy Owcze. Graniczy od południa z Niemcami.

Spis treści

1 Geografia
2 Roślinność
3 Klimat
4 Członkostwo w organizacjach międzynarodowych
5 Historia
6 Ustrój polityczny
7 Gospodarka
- 7.1 Podział administracyjny
8 Nazwa państwa
9 Oświata
10 Języki
11 Demografia
12 Zobacz też
- 12.1 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia

70% powierzchni Danii przypada na Półwysep Jutlandzki (Jutlandię, Jylland). Reszta kraju położona jest na 405 wyspach, z czego zamieszkałych jest 79. Największe i najważniejsze wyspy to Zelandia (Sjælland, na której znajduje się stolica kraju, Kopenhaga), Fionia (Fyn), Amager, Lolland oraz Bornholm. Zobacz też hasło wyspy Danii.

Powierzchnia całkowita: 43 094 km²
Powierzchnia lądowa: 42 394 km²
Powierzchnia wodna: 700 km²
Całkowita granica lądowa: 68 km
Długość wybrzeża: 7 314 km
Długość granic z sąsiadującymi państwami: Niemcy 68 km
Najwyższy punkt: Yding Skovhøj 173 m n.p.m.
Najniższy punkt: Lammefjord 7 m p.p.m.

Największe miasta Danii to Kopenhaga, Århus, Odense, Ålborg i Esbjerg. Więcej w artykule miasta Danii.

[edytuj] Roślinność

Pierwotną roślinność kraju stanowiły lasy bukowo-dębowo-jesionowe oraz wrzosowiska. Obecnie znaczna ich większość została zastąpiona przez grunty orne oraz łąki i pastwiska. Lasy stanowią niespełna 12% powierzchni Danii i składają się głównie z sosen, jodeł, świerków i modrzewi, posadzonych przez człowieka.

[edytuj] Klimat

Na obszarze Danii panuje klimat umiarkowany ciepły typu morskiego. Zimy są krótkie i łagodne, zaś lata - dość chłodne, z dużą ilością opadów. Średnia temperatura w styczniu wynosi ok. -0,5 - +0,5°C, a w lipcu - ok. 16 - 18°C. Najwyższa zanotowana na terenie Danii temperatura to 36,4°C. Absolutne minimum termiczne to -31,2°C.
Opady występują głównie w postaci deszczu (śnieg pojawia się rzadko), zaś największe nasilenie opadów ma miejsce w lipcu i sierpniu. Średnia roczna suma opadów wynosi ok. 650 mm., przy czym istnieją w tym względzie spore różnice pomiędzy poszczególnymi częściami kraju, i tak na Zelandii jest to ok. 550 mm., a na Półwyspe Jutlandzkim - 800 mm.

[edytuj] Członkostwo w organizacjach międzynarodowych

Dania jest państwem Unii Europejskiej, a także członkiem OECD, NATO, ONZ, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Rady Europy, Unii Nordyckiej i innych organizacji międzynarodowych.

[edytuj] Historia

Pierwotnie obszar dzisiejszej Danii został zasiedlony przez plemiona germańskie: Cymbrów i Teutonów, a następnie Anglów, Jutów i Sasów. Te 3 plemiona w V i VI wieku po podbiciu części Wysp Brytyjskich (dzisiejsza Anglia) przemieściły się tam, a na ich miejsce napłynął północnogermański lud Duńczyków. W okresie VIII-IX wieku Duńczycy brali udział w morskich wyprawach na wybrzeża Wielkiej Brytanii, państwa Franków i wybrzeża Bałtyku. Postępowało jednoczenie kraju, a w IX wieku kraj został schrystianizowany. Duński król Kanut II Wielki władał państwem, które obejmowało obok Danii, także Anglię, Norwegię, południową Szwecję oraz część Finlandii. W XII wieku Dania rozpoczęła ekspansję w rejonie Morza Bałtyckiego, zajmując m.in. Estonię, Holsztyn i Inflanty. W roku 1397 Dania utworzyła z Norwegią i Szwecją Unię Kalmarską, która przetrwała do 1523 roku, a następnie do roku 1814 istniała unia Danii z Norwegią. W 1448 r. tron objął Chrystian I z dynastii Oldenburgów. W latach 1534-1536 w Danii trwała wojna domowa, w wyniku której religią państwową stał się luteranizm. W drugiej połowie XVI wieku kraj zaangażowany był w wyniszczające wojny o panowanie na Bałtyku ze Szwecją i w ich wyniku utracił mocarstwową pozycję. W wojnie trzydziestoletniej (1618-1648) król Danii Chrystian IV wziął udział po stronie protestantów. Dania była jedynym państwem zachodniej Europy, który zaprotestował przeciwko likwidacji Polski po trzecim rozbiorze w roku 1795. W okresie napoleońskim Duńczycy opowiedzieli się po stronie francuskiej. Po klęsce Napoleona, Dania została ostatecznie wyparta z Półwyspu Skandynawskiego i w roku 1814 musiała oddać Norwegię Szwecji. Jednak zachowała norweskie posiadłości: Islandię, Wyspy Owcze i Grenlandię. Od roku 1849 Dania stała się monarchią konstytucyjną. Po interwencji zbrojnej w 1864 roku Austrii i Prus, Dania utraciła Szlezwik i Holsztyn i przestrzegała neutralności politycznej. Podczas pierwszej wojny światowej Dania pozostała neutralna, a w roku 1920 w wyniku plebiscytu północny Szlezwik powrócił do Danii. Mimo neutralności Dania została prawie bez oporu zajęta w 1940 r. przez hitlerowskie Niemcy. Przez kilka lat mimo niemieckiej okupacji Dania zachowywała formalną suwerenność - funkcjonował parlament i rząd, ale od roku 1943 rządy bezpośrednie sprawowali już hitlerowcy. W trakcie drugiej wojny światowej w roku 1944 Islandia zerwała unię personalną z Danią, gdyż ogłosiła się republiką. Dania została wyzwolona 5 maja 1945 roku przez wojska brytyjskie. Od razu zaczęto odbudowywać kraj i Duńskie Siły Zbrojne

W roku 1949 Dania stała się członkiem NATO. W roku 1960 weszła w skład Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu, a w 1973 stała się członkiem EWG. W roku 1992 w referendum Duńczycy odrzucili traktat z Maastricht, jednak rok później został on ostatecznie ratyfikowany.

[edytuj] Ustrój polityczny

Dania jest monarchią konstytucyjną - królowa Małgorzata II. Władza ustawodawcza: jednoizbowy parlament (179 deputowanych) wybierany na 4-letnią kadencję (→ Folketing).

[edytuj] Gospodarka

Gospodarka Danii jest dobrze rozwinięta. Najwięcej zatrudnionych (blisko 70%) pracuje w szeroko rozumianej sferze usług. Na terenie kraju istnieje m.in. przemysł spożywczy, maszynowy, celulozowo - papierniczy, metalurgiczny i budowlany. Dużą rolę odgrywa wydobycie surowców energetycznych (ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla brunatnego, oraz torfu).

Rolnictwo jest wysoko rozwinięte. Uprawa obejmuje głównie zboża (zwłaszcza pszenicę a także jęczmień i żyto), buraki cukrowe, ziemniaki oraz warzywa. Hodowane są przede wszystkim bydło (zarówno typu mlecznego, jak i mięsnego), świnie oraz drób.
Istotną rolę odgrywa rybołówstwo morskie.

[edytuj] Podział administracyjny

Szczegółowe omówienie w artykule podział administracyjny Danii.

Dania podzielona jest na 13 województw/okręgów (duń. amt). Województwa te dzielą się na 270 gmin (kommune), z których trzy (Bornholm, Kopenhaga i Frederiksberg) mają dodatkowo uprawnienia województw.

[edytuj] Nazwa państwa

Nazwa państwa duńskiego pojawiła się po raz pierwszy ok. roku 955 w formie ᛏᛅᚾᛰᛅᚱᚴᛅ, co oznacza "graniczny las Duńczyków" (więcej na ten temat w haśle kamienie runiczne w Jelling).

[edytuj] Oświata

Obowiązek szkolny w Danii trwa dziewięć lat, obejmuje cały okres nauki w szkole podstawowej i może być realizowany na trzy różne sposoby: w szkołach państwowych, prywatnych lub w formie domowego nauczania. Wybór pozostawia się rodzicom. Dodatkowe informacje na temat szkolnictwa zawiera artykuł oświata w Danii, natomiast zestawienie szkół wyższych znajduje w artykule uczelnie wyższe w Danii.

[edytuj] Języki

Oficjalnym językiem Królestwa Danii jest język duński, który występuje w wielu regionalnych dialektach. Języki mniejszości to turecki oraz niemiecki. Na terytoriach zależnych Danii używane są też języki farerski i grenlandzki. Najpowszechniej znanymi językami obcymi są angielski i niemiecki.