NATO

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, mniej poprawnie Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organisation, NATO, fr. Organisation du Traité de l'Atlantique Nord, OTAN), w skrócie NATO, potocznie Pakt Północnoatlantycki, organizacja polityczno-wojskowa powstała w wyniku podpisania 4 kwietnia 1949 roku Traktatu Północnoatlantyckiego przez 10 krajów europejskich: państw-członków Unii Zachodniej (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania) wraz z pięcioma dodatkowymi krajami (Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy) oraz USA i Kanadę. Początkowym celem istnienia organizacji, na mocy traktatu waszyngtońskiego, była obrona militarna przed atakiem ZSRR.

Spotkanie na szczycie NATO, 2002

18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja, 5 maja 1955 r. RFN, a 30 maja 1982 r. – Hiszpania. 12 marca 1999 roku do NATO przystąpiły pierwsze państwa należące dawniej do Układu Warszawskiego: Czechy, Węgry i Polska, a 29 marca 2004 r. Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa są Albania, Chorwacja, Macedonia.

[edytuj] Członkowie

Etapy rozszerzania NATO w Europie

Belgia
Bułgaria (od 2004 r.)
Czechy (od 1999 r.)
Dania
Estonia (od 2004 r.)
Grecja (od 1952 r.)
Hiszpania (od 1982 r.)
Holandia
Islandia
Kanada
Litwa (od 2004 r.)
Luksemburg
Łotwa (od 2004 r.)
Niemcy (od 1955 r.)
Norwegia
Polska (od 1999 r.)
Portugalia
Rumunia (od 2004 r.)
Słowacja (od 2004 r.)
Słowenia (od 2004 r.)
Stany Zjednoczone
Turcja (od 1952 r.)
Węgry (od 1999 r.)
Wielka Brytania
Włochy

W sumie: 26 członków, w tym Francja, która nie należy do struktur wojskowych Sojuszu.

Najmłodszych członków NATO: Litwę, Łotwę, Estonię, Słowację, Słowenię, Rumunię i Bułgarię zaproszono do członkostwa na szczycie w Pradze (listopad 2002 r.). Kraje te stały się członkami NATO 2 kwietnia 2004. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa są Albania, Macedonia i Chorwacja.

Członkowie NATO

Państwa członkowskie nieuczestniczące w strukturach wojskowych NATO:

Grecja – od 14 sierpnia 1974 do 20 października 1980,
Francja – wystąpiła w 1966 roku, częściowo powróciła w 1995 roku,
Hiszpania – od momentu przystąpienia do 1997.

[edytuj] Historia

Prezydent Stanów Zjednoczonych, Sekretarz Generalny NATO, oraz Premierzy Słowenii, Litwy, Słowacji, Rumunii, Bułgarii i Estonii w trakcie ceremonii z okazji rozszerzenia NATO 29 Marca 2004 roku.

17 marca 1948: Benelux, Francja, oraz Wielka Brytania podpisały Układ Brukselski, będący prekursorem Paktu Północnoatlantyckiego.

4 kwietnia 1949: Został podpisany Pakt Północnoatlantycki w Waszyngtonie.

14 maja 1955: Podpisanie Układu Warszawskiego w Warszawie przez Związek Radziecki oraz państwa bloku wschodniego, w celu stworzenia przeciwwagi dla NATO. NATO i Układ Warszawski stanowiły opozycję względem siebie w czasie zimnej wojny. Po upadku żelaznej kurtyny w 1989 roku, Pakt Warszawski został rozwiązany.

1966: Charles de Gaulle podjął decyzję o wycofaniu Francji ze struktur militarnych NATO, aby kraj ten mógł rozwijać własny program obrony jądrowej. Doprowadziło to do przeniesienia głównej siedziby NATO z Paryża do Brukseli w Belgii 16 października 1967 roku. O ile w Brukseli mieści się od tamtej pory siedziba polityczna Sojuszu, główne dowództwo wojskowe osadzone zostało na południu od Brukseli, w mieście Mons.

31 marca 1991: Układ Warszawski został rozwiązany 1 lipca 1991 roku.

8 lipca 1997: Trzy podległe niegdyś Związkowi Radzieckiemu państwa – Węgry, Czechy i Polska – zostały zaproszone do przystąpienia do NATO. Akcesja nastąpiła w 1999 roku.

24 marca 1999: NATO zaangażowało się w pierwszy konflikt zbrojny w Kosowie. 11-tygodniowa akcja militarna, związana z bombardowaniem Jugosławii, zakończona 11 czerwca 1999 roku. W wyniku nalotów, śmierć poniosło ok. 2000 mieszkańców Jugosławii. Działania NATO doprowadziły do zaprzestania czystek etnicznych, dokonywanych przez armię serbską w Kosowie.

12 września 2001: Po raz pierwszy w historii NATO uruchomiło procedury związane z tzw. Artykułem Piątym, który mówi, że atak na dowolne państwo, należące do NATO, równe jest z atakiem na cały Sojusz. Stanowiło to odpowiedź na atak na Stany Zjednoczone, który miał miejsce 11 września 2001 roku.

21 listopada 2002: Podczas szczytu w Pradze (Czechy), siedem nowych państw otrzymało zaproszenia do rozpoczęcia negocjacji odnośnie ich przystąpienia do Sojuszu. Były to: Estonia, Łotwa, Litwa, Słowenia, Słowacja, Bułgaria i Rumunia. Przystąpiły one do NATO 29 marca 2004 roku. W 2002 roku rozmowy odnośnie swojego członkostwa w NATO rozpoczęła Chorwacja.

10 lutego 2003: W NATO nastąpił kryzys po tym, jak Francja i Belgia zawetowały uruchomienie specjalnych procedur mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa Turcji na wypadek wojny w Iraku. Niemcy odmówiły skorzystania z przysługującego im prawa zablokowania procesu, ale poparły weto.

16 kwietnia 2003: NATO wyraziło zgodę na przejęcie w sierpniu dowództwa nad Międzynarodowymi Siłami Wspierającymi Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie. Decyzję taką podjęto na prośbę Niemiec i Holandii, które dotychczas dowodziły operacją ISAF. 19 ambasadorów NATO podjęło decyzję jednomyślnie. Przekazanie dowództwa nastąpiło 11 sierpnia. Była to pierwsza w historii sytuacja w której NATO prowadziło operację poza regionem północnego Atlantyku. Pierwotnie kontrolę nad misją ISAF miała przejąć Kanada.

19 czerwca 2003: Nastąpiła znacząca restrukturyzacja dowództwa NATO.

29 marca 2004: Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia stały się państwami członkowskimi NATO.

26 kwietnia 2005: NATO przychyla się do prośby Unii Afrykańskiej o wsparcie logistyczne misji w Darfurze.

[edytuj] Organizacja i działanie

W ramach ustaleń na konferencji NATO w Pradze w 2003 roku, zmianie uległa struktura ośrodków decyzyjnych sojuszy. Nowa struktura odchodzi od geograficznego podziału dowództw na rzecz podziału kompetencyjnego. Funkcje operacyjne zostały podzielone pomiędzy nowo powołane Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Operacji (ACO) i Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (ACT).

Rada Północnoatlantycka (NAC, czyli Rada Ministerialna) – jedyny organ traktatowy NATO
Komitet Planowania Obronnego (DPC)
Grupa Planowania Nuklearnego (NPG)

Komitet Wojskowy NATO (MC)
- Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Operacji (ACO)
- Dowództwo Sił Sojuszniczych NATO ds. Transformacji (ACT)

Wysoki Komitet Planowania Centralnego na Sytuacje Nadzwyczajnych Zagrożeń (SCEPC)
- Zarząd planowania żeglugi oceanicznej (PBOS)
- Zarząd planowania europejskiego transportu śródlądowego (PBEIST)
- Komitet planowania lotnictwa cywilnego (CAPC)
- Komitet planowania ds. żywności i rolnictwa (FAPC)
- Komitet planowania przemysłowego (IPC)
- Komitet planowania ds. ropy naftowej (PPC)
- Wspólny komitet medyczny (JMC)
- Komitet planowania łączności cywilnej (CCPC)
- Komitet Ochrony Cywilnej (CPC)

[edytuj] Sekretarze generalni

Zobacz więcej w osobnym artykule: Sekretarz Generalny NATO.

Hastings Lionel Ismay (Wielka Brytania): 4 kwietnia 1952 – 16 maja 1957
Paul-Henri Spaak (Belgia): 16 maja 1957 – 21 kwietnia 1961
Dirk Stikker (Holandia): 21 kwietnia 1961 – 1 sierpnia 1964
Manlio Brosio (Włochy): 1 sierpnia 1964 – 1 października 1971
Joseph Luns (Holandia): 1 października 1971 – 25 czerwca 1984
Peter Carington (Wielka Brytania): 25 czerwca 1984 – 1 lipca 1988
Manfred Wörner (Niemcy): 1 lipca 1988 – 13 sierpnia 1994
Sergio Balanzino (Włochy): 13 sierpnia – 17 października 1994
Willy Claes (Belgia): 17 października 1994 – 20 października 1995
Sergio Balanzino (Włochy): 20 października – 5 grudnia 1995
Javier Solana (Hiszpania): 5 grudnia 1995 – 6 października 1999
George Robertson (Wielka Brytania): 14 października 1999 – 1 stycznia 2004
Jaap de Hoop Scheffer (Holandia): 1 stycznia 2004 – .

[edytuj] Operacje

Misja pokojowa IFOR w Bośni i Hercegowinie, prowadzona między 20 grudnia 1995 a 20 grudnia 1996.
Misja pokojowa SFOR w Bośni i Hercegowinie, prowadzona między 21 grudnia 1996 a 2 grudnia 2004.
Kampania lotnicza przeciw Serbii i Czarnogórze od 24 marca do 10 czerwca 1999 roku.
Obecność Kosovo Force (KFOR) w Kosowie od 12 czerwca 1999 roku.
Zabezpieczenie Cieśniny Gibraltarskiej po 11 września 2001 r. w ramach operacji Active Endeavour.
Obecność Międzynarodowych Sił Wspierających Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie od grudnia 2001 roku.
Wsparcie logistyczne Unii Afrykańskiej w Darfurze w 2005 r.

[edytuj] Debata na temat przyszłości

Upadek "wroga świata zachodniego" w Europie Wschodniej oraz niezgoda państw członkowskich odnośnie decyzji o podjęciu interwencji w Iraku powoduje, iż często pada pytanie – zarówno w Ameryce Północnej jak i w Europie – czy NATO jest jeszcze potrzebne. Domniemane zagrożenie terrorystyczne może stanowić podstawę dla istnienia Sojuszu jeszcze przez kilka lat, ale wiele osób sądzi, że to nowe wyzwanie wymaga stworzenia nowych struktur politycznych i wojskowych, oraz innych form walki niż te, na podstawie których NATO zostało zbudowane.

Wiele osób uważa także, że istnienie NATO pozostaje w konflikcie z ewentualną integracją Europy w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w ramach Unii Europejskiej. Zwolennicy prowadzenia Wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (CFSP) chcą rozwiązania NATO, oraz realizacji wspólnej polityki obronnej i zagranicznej przez istniejące instytucje Unii Europejskiej.

W listopadzie 2004 po zwycięstwie Georga W. Busha w wyborach w Stanach Zjednoczonych, premier Norwegii Kjell Magne Bondevik poddał pod publiczną debatę kwestię, czy Norwegia zyskałaby w przypadku zwiększenia współpracy z Unią Europejską w zakresie obrony. Wielu norweskich analityków politycznych, jak i politycy w innych krajach, uważa NATO za instytucję "martwą politycznie". Ten punkt widzenia z pewnością znajdzie swoje odzwierciedlenie w ewentualnej debacie na temat przyszłości NATO.