Austria

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Republik Österreich


Flaga Austrii	Godło Austrii

Dewiza: brak oficjalnej dewizy

prezydent Heinz Fischer

Szef rządu

kanclerz Wolfgang Schüssel

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

112. na świecie
83 858 km²
1,3%

Liczba ludności
• całkowita (2005)
• gęstość zaludnienia

89. na świecie
8 184 691
97 osób/km²

Jednostka monetarna

euro (dawniej szyling austriacki – ATS) (EUR, €)

Strefa czasowa

UTC +1 – zima
UTC+2 – lato

Hymn państwowy

Land der Berge, Land am Strome (Kraju gór, kraju rzek)

+43

Austria, Republika Austrii (Österreich, Republik Österreich) – państwo położone w Europie Środkowej, federacja dziewięciu krajów związkowych (landów). Graniczy od zachodu ze Szwajcarią (164 km) i Liechtensteinem (35 km), Włochami (430 km) i Słowenią (330 km) od południa, Węgrami (366 km) i Słowacją (91 km) od wschodu i Niemcami (784 km) oraz Czechami (632 km) od północy. Łączna długość granic lądowych wynosi 2562 km. Nie ma dostępu do morza. Stolica Austrii znajduje się na wschodzie kraju w Wiedniu.

[edytuj] Pochodzenie nazwy

Lista etymologii nazw państw

Austria

niem. Österreich ze starowysokoniemieckiego ôstarrîhhi, znaczące "imperium na wschodzie". W IX wieku terytorium było wschodnią częścią imperium Franków, a także wschodnimi rubieżami osadnictwa niemieckiego na terenach Słowian. Za czasów Karola Wielkiego i w czasie wczesnego średniowiecza tereny te nazywano marchia orientalis (Marchia Wschodnia), co w lokalnym języku przyjęto jako właśnie ôstarrîhhi. To słowo po raz pierwszy pojawia się na dokumencie z 996 roku. Nazwy Ostmark (Marchia Wschodnia) używały hitlerowskie Niemcy po aneksji Austrii.
arab. Nimsa: przypuszczalnie od słowiańskiego określenia Niemiec, poprzez język turecki.
cz. Rakousko

[edytuj] Geografia

Najwyższy punkt: Grossglockner 3797 m
Najniższy punkt: Neusiedler See 115 m
Najdłuższa rzeka: Dunaj 350 km
Największe jezioro: Jezioro Bodeńskie 538,5 km²
Największe podziemne jezioro: Seegrotte

[edytuj] Parki narodowe

Park Narodowy Jezioro Nezyderskie-Seewinkel (region: Burgenland) - jedyny w Europie Środkowej park założony na terenach stepowych. Na jego terenie znajduje się Jezioro Nezyderskie - typowe jezioro stepowe, wokół tereny porośnięte trzciną i sitowiem, liczne małe solanki i pasy podmokłych łąk. Przede wyszystkim w okresie ptasich wędrówek, tj. wiosną i jesienią teren parku stanowi azyl da przelatujących ptaków.
www.neusiedlersee.com

Park Narodowy Nockberge (region: Karyntia) - Kopulaste szczyty zbudowanych ze skał krystalicznych gór "Nocken" stanowią chartakterystyczny element krajobrazu tej części Karyntii. Park Narodowy Nockberge leży na wysokości 1300-2440 m n.p.m. Tereny te są jednocześnie świadectwem wielowiekowych tradycji agrokulturalnych tego regionu.
www.nationalparknockberge.at

Park Narodowy Wysokie Taury (Karyntia, Ziemia Salzburska) - Najcenniejszy skarb Parku Narodowego Wysokie Taury stanowią typowe alpejskie krajobrazy z turniami, lodowcami, wodospadami, dolinami a także bogaty świat roślin i zwierząt. Tajemnice parku można zgłębiać na wiele różnych sposobów - podczas pieszych wędrówek, w ramach prelekcji ze slajdami i imprez specjalnych, np. dni dla dzieci lub dni wędrówek wysokogórskich.
www.hohetauern.at

Park Narodowy Łęgi Naddunajskie (region: Dolna Austria) - Naddunajskie łęgi to największe tego typu tereny w Europie Środkowej. Dają schronienie blisko 5000 gatunków ptactwa, w tym wielu gatunkom ginącym. Są to także tereny rekreacyjne dla mieszkańców Wiednia. Po okolicach można wędrować pieszo lub przedzierać się łodzią przez rozlewiska. Sceneria tych wypraw jest niepowtarzalna.
www.donauauen.at

Park Narodowy Wysokie Taury - Sportgastein, Austria

Park Narodowy Thayatal (region: Dolna Austria) - Dolina rzeki Thaya na północy Dolnej Austrii uważana jest za jedną z najpiękniejszych austriackich dolin, zbudowanych ze skał magmowych. Spotkać tu można wiele gatunków roślinności panońskiej. Dolina Thaya to najdalej na zachód wysunięty naturalny teren występowania wielu z nich. Wcinające się w masywy skalne kręte koryta rzek, łąki pokryte kobiercami kwiatów i strome ściany skalne to charakterystyczny krajobraz doliny. Oprócz niepowtarzalnego piękna przyrody, park ten, leżący częściowo na terenie Republiki Czeskiej, fascynuje ponadto bogactwem zamków i ruin oraz legend, krążących wokół nich.
www.np-thayatal.at

Park Narodowy Alpy Wapienne (region: Górna Austria) - leży w regionie Pyhrn-Eisenwurzen i obejmuje swym zasięgiem także wyższe partie Alp Wapiennych. Na terenie parku żyją jelenie szlachetne, sarny i kozice, można także spotkać rzadkie już dziś gatunki płazów.
www.kalkalpen.at

Park Narodowy Gesäuse (region: Styria) - Kraina między Admont a Hieflau przecina wijąca się rzeka Enns, otoczona przez potężną ścianę lasu i porośnięte drzewami zbocza gór. Szlaki pieszych wędrówek przecinają imponujący krajobraz, który zachęca do wspinaczki, wycieczek raftingowych i pieszych wędrówek.
www.nationalpark.co.at

[edytuj] Gospodarka

PKB: 27 001 USD na osobę (według parytetu siły nabywczej na rok 2000)

[edytuj] Polityka

Austria posiada 10 głosów w Radzie Unii Europejskiej i 18 miejsc w Parlamencie Europejskim. W Komisji Europejskiej reprezentował ją od 1995 do 2004 Franz Fischler (wcześniej minister rolnictwa Austrii), od 2004 Benita Ferrero-Waldner (wcześniej minister spraw zagranicznych Austrii). Premierem rządu jest od 2000 Wolfgang Schüssel, przewodzący koalicji konserwatystów i narodowców. Funkcję prezydenta sprawuje od 8 lipca 2004 Heinz Fischer.

Austria nie jest członkiem żadnego paktu wojskowego; narzucona jej 15 maja 1955 przez Wielką Brytanię, USA, ZSRR i Francję konstytucja (Traktat państwowy w sprawie odbudowy niezawisłej demokratycznej Austrii) zobowiązuje ją do zachowania "wieczystej neutralności". W obliczu konfliktów w krajach sąsiadującej byłej Jugosławii w latach 90. odzywały się w Austrii głosy, że konstytucję kraju trzeba zmienić i przystąpić do NATO. Rząd jednak nie zdecydował się na tę zmianę i państwo nadal zachowuje militarną neutralność. Austriackie siły zbrojne szkolone są na potrzeby obrony granic państwowych, wojskowa doktryna kraju nawiązuje do taktyki jeża z nastroszonymi kolcami (wykorzystywany jest tu często propagandowo kształt granic państwa, nieco podobny do skulonego zwierzęcia z ryjkiem skierowanym na zachód), a nawet nazwa produkowanych w Austrii wojskowych transporterów opancerzonych – Pandur – kojarzy się historycznie z ochroną granic.

Austria z kosmosu

[edytuj] Kraje związkowe Austrii

Austria składa się z następujących krajów związkowych (Bundesland)

	Polska nazwa	Niemiecka nazwa	Stolica	Powierzchnia	Ludność
1	Burgenland	Burgenland	Eisenstadt	3965 km²	227 570
2	Karyntia	Kärnten	Klagenfurt	9536 km²	559 400
3	Dolna Austria	Niederösterreich	Sankt Pölten*	19 178 km²	1 545 800
4	Górna Austria	Oberösterreich	Linz	11 982 km²	1 376 800
5	Salzburg	Salzburg	Salzburg	7154 km²	515 330
6	Styria	Steiermark	Graz	16 392 km²	1 183 300
7	Tyrol	Tirol	Innsbruck	12 648 km²	673 500
8	Vorarlberg	Vorarlberg	Bregencja	2601 km²	372 790
9	Wiedeń	Wien	–	415 km²	1 550 120
* Do 1986 stolicą Dolnej Austrii był Wiedeń.

Kraje związkowe Austrii

[edytuj] Historia

500-200 p.n.e. – tereny dzisiejszej Austrii zamieszkiwane przez plemiona celtyckie
15 p.n.e. – podbicie tych ziem przez Cesarstwo Rzymskie
IX wiek – Marchia Wschodnia (Ostmark) Karola Wielkiego
976-1246 – panowanie dynastii Babenbergów
od 1276 – panowanie dynastii Habsburgów
1477 – odziedziczenie Franche-Comte i Niderlandów.
1516 – wnuk cesarza Maksymiliana – Karol I Habsburg królem Hiszpanii.
1519 – Karol I Hiszpański – cesarzem niemieckim Karolem V.
1526 – bitwa pod Mohaczem – uzyskanie tronów Czech i Węgier.
1556 – Abdykacja Karola V – rozdziela swoje imperium na dwie części, oddając Hiszpanię, Niderlandy, Franche-Comte, Lombardię, Neapol, Sycylię, Sardynię i kolonie w Ameryce swojemu synowi Filipowi II, a tereny dzisiejszej Austrii, Śląsk, Czechy i zachodnie Węgry z cesarstwem Niemiec swojemu bratu Ferdynandowi. Habsburgowie dzielą się tym samym na linię hiszpańską i austriacką.
1683 – zwycięstwo wojsk Jana III Sobieskiego i niemieckich nad armią turecką pod Wiedniem
1699 – pokój w Karłowicach z Turcją.
1714 – Pokój w Rastatt (patrz pokój w Utrechcie) z Francją i Hiszpanią.
1720 – Zamiana Sardynii na Sycylię z Sabaudią.
1735 – Strata na rzecz Burbonów hiszpańskich Neapolu i Sycylii.
1740-1763 wojny o Śląsk z Prusami przegrane przez Austrię. Habsburgowie tracą na rzecz Prus większość Śląska (bez Opawy i Cieszyna).
II poł. XVIII w. – panowanie Marii Teresy. Pierwsze reformy w duchu centralizmu i "oświeconego absolutyzmu".
koniec XVIII w. – reformy Józefa II, ograniczające wpływy szlachty i Kościoła na władzę państwową, reforma edukacji, armii i sądownictwa.

Autostrada A-12

Alpy Centralne

Wieś Eichenhain

Wiedeń

Innsbruck

1772/1795 – Austria uczestniczy w rozbiorach Polski wzbogacając swe terytorium o Galicję.
1775 – przyłączenie Bukowiny do Austrii
1792 – początek wojen z rewolucyjną Francją.
1795 – Utrata Niderlandów Austriackich na rzecz Francji.
1804 – z ziem należących do Habsburgów austriackich powstaje Cesarstwo Austriackie.
1806 – Święte Cesarstwo Rzymskie (I Rzesza) rządzone przez Habsburgów od XIII wieku zostaje rozwiązane pod presją zwycięskiego Napoleona.
1809 – Po pokoju w Schönbrunn cesarz utracił tereny północnej Galicji (Lublin, Kielce, Kraków) na rzecz Księstwa Warszawskiego oraz Dalmację i Słowenię na rzecz Cesarstwa Francji.
1815 – kongres wiedeński – potwierdzenie utraty przez Habsburgów Belgii i ziem III rozbioru Polski, odzyskanie terenów Dalmacji i Słowenii. Zyskanie Wenecji. Powstanie Związku Niemieckiego, na którego czele stanął cesarz Austrii.
18 sierpnia 1830 – w pałacu Schönbrunn koło Wiednia na świat przychodzi Franciszek Józef von Habsburg, przyszły cesarz Austrii Franciszek Józef I.
1846 – przyłączenie Rzeczypospolitej Krakowskiej.
1848 – abdykacja cesarza Ferdynanda I i wstąpienie na tron 18-letniego ][[Franciszek Józef I|Franciszka Józefa I] (niem. Franz-Joseph I).
1848-1849 – Wiosna Ludów i wojna austriacko-węgierska o niepodległość państwa Madziarów. Austriacy przy pomocy Rosjan stłumili rewolucję. Ciężkie represje na terenie Węgier.
1853-1855 – Wrogie Rosji stanowisko Austrii w czasie wojny krymskiej. Pogorszenie stosunków z Rosją.
1859 Wojna austriacko-francuska: Bitwa pod Solferino – utrata Lombardii na rzecz Sardynii. Klęska austriacka przyczyną zjednoczenia Włoch pod berłem króla Sardynii.
1866 – wojna austriacko-pruska o supremację na terenie Niemiec. Przegrana Austriaków pod Sadową i utrata hegemonii w Niemczech na rzecz Prus, utrata na rzecz, sprzymierzonych z Prusami, Włoch (od 1861 roku) terytoriów Wenecji.
od 1867 – w wyniku klęski w wojnie z Prusami nastąpiły reformy państwowe. Powstanie dualistycznej monarchii Austrii i Wegier. Austria (Przedlitawia) objęła tereny Austrii właściwej, Słowenii, Dalmacji, Czech, Moraw, Śląska, Galicji i Bukowiny. Galicja cieszyła się rozszerzoną autonomią z sejmem i rządem. Nastąpiła demokratyzacja systemu władzy w państwie.
1878 – w toku wojny rosyjsko-tureckiej, Austria rozpoczęła zbrojną okupację Bośni i Hercegowiny.
1908 – aneksja Bośni i Hercegowiny;
1914 – Austro-Węgry przystąpiły do wojny światowej po stronie Niemiec. Okupowały tereny Królestwa Polskiego, gdzie ustanowione zostało m.in. generał-gubernatorstwo austriackie ze stolicą w Lublinie.
1916 – śmierć Franciszka Józefa, na tron wstąpił cesarz Karol I.
1918 – plan Karla Rennera i Otto Bauera ("Zagadnienie narodowości a socjaldemokracja") utworzenia w ramach Cesarstwa Austro-Węgierskiego federacji narodów (zakończył się fiaskiem). Aurel Popovici przedstawił plan zbudowania w ramach Austrii 15 kantonów narodowościowych. Na propozycję nie godzą się głównie Węgrzy, którzy straciliby w wyniku reformy kluczową pozycję w związku z Austrią.
1918 – powstała republika z socjaldemokratą Karlem Rennerem na czele. Nastąpiło odłączenie się Węgier, Czechosłowacji (problem z Niemcami Sudeckimi) i ziem jugosłowiańskich.
1919 – Austria podpisała traktat z Saint-Germain-en-Laye, w którym zgodziła się ze stratami terytorialnymi, ograniczeniem liczby wojska oraz z zakazem połączenia się z Niemcami. Nastąpiły plebiscyty w Karyntii i w Burgenlandzie wygrane przez Austrię. Oba kraje związkowe w większości zostały przyłączone do Austrii (Karyntia powróciła, natomiast Burgenland był wcześniej terytorium węgierskim, na którym przeważała ludność niemieckojęzyczna).
1918-1922 – zabiegi Austrii o przyłączenie sie do Niemiec. Projekt ten miał poparcie socjaldemokratycznego rządu Karla Rennera, wtórował temu także obóz wszechniemiecki. Zdecydowanie przeciwni "Anschlussowi" byli chrześcijańscy demokraci, którzy opowiadali się za niezależnością Austrii. Ostatecznie sprawę uregulowało wydanie 4 października 1922 roku tzw. Protokołów Genewskich, w których mocarstwa Ententy udzieliły Austrii 650 mln złotych koron pożyczki, w celu uzdrowienia austriackiej gospodarki. W zamian Austria wyrzekła się "Anschlussu".
1929 – zawarty został układ o unii celnej, walutowej i ekonomicznej między Republiką Austrii a Niemcami (zwany "ukrytym anszlusem"), unieważniony wkrótce decyzją Rady Ligi Narodów.
1932-1938 rządy przedstawicieli Partii Chrześcijańsko-Społecznej pod wodzą Engelberta Dolffussa i Kurta von Schuschnigga. Austria próbowała opierać swe bezpieczeństwo międzynarodowe na paktach z Włochami i Wielką Brytanią. PCh-S w przeciwieństwie do narodowych socjalistów i socjaldemokratów była przeciwna Anschlussowi. Zaznaczył się silny wpływ Kościoła katolickiego na bieg spraw w kraju.
13 marca 1938 – Anschluss Austrii (przyłączenie) do III Rzeszy jako prowincja Ostmark. Na czele rządu stał Arthur Seyss-Inquart. Anschluss został poparty przez socjaldemokratów austriackich (vide: Karl Renner).
jesień 1938 – do Austrii przyłączona została część ziem sudeckich odebranych Czechosłowacji.
kwiecień 1945 – wojska radzieckie opanowały większość terytorium Austrii i zdobyły Wiedeń. Powstał rząd Karla Rennera, opierający się na koalicji socjalistów, chadeków i komunistów. Zyskał akceptację ZSRR, później także i zachodnich aliantów.
4 lipca 1945 – 4 mocarstwa zawarły porozumienie w sprawie Austrii, powstała Rada Sojusznicza sprawująca władzę zwierzchnią nad krajem. Miała prawo zatwierdzić konstytucję, poza tym akceptowała (lub nie) decyzje prowizorycznego rządu i parlamentu austriackiego. Taka akceptacja wymagała zgody wszystkich 4 mocarstw.
podział Austrii na strefy okupacyjne – amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką; Wiedeń podobnie jak Berlin podzielony na 5 sektorów (w tym jeden zarządzany wspólnie)
20 grudnia 1945 – premier Karl Renner został wybrany na stanowisko prezydenta II Republiki, premierem został chadek Leopold Figl. Utworzył on rząd oparty na koalicji komunistów, socjalistów i chadeków (mimo iż chadecja posiada samodzielnie większość w Radzie Narodowej). Rządy socjalistyczno-chadeckie trwały do 1966 roku. W 1948 roku gabinet opuścili komuniści (w wyniku protestu przeciwko planowi Marshalla).
1946 – reformy społeczne w kraju, m.in. upaństwowienie wielkich przedsiębiorstw (banki, kopalnie). Pierwsze ustawy denazyfikacyjne – obostrzone na żądanie aliantów.
1953 – zmiana szefa rządu – Leopolda Figla zastąpił Julius Raab.
kwiecień 1955 – w Moskwie kanclerz Austrii Julius Raab i minister spraw zagranicznych Leopold Figl podpisali porozumienie.
15 maja 1955 – Traktat państwowy w sprawie odbudowy niezawisłej demokratycznej Austrii podpisany przez ministrów spraw zagranicznych ZSRR, Wielkiej Brytanii, USA, Francji i Austrii;
27 lipca 1955 – wejście w życie traktatu;
26 października 1955 – parlament Austrii uchwalił konstytucję oraz deklarację o wieczystej neutralności.
26 października 1955 – ostatni żołnierz Armii Radzieckiej opuścił granice Austrii.
16 kwietnia 1955 – Austria została przyjęta do Rady Europy.
6 grudnia 1955 – cztery mocarstwa ostatecznie uznały wieczystą neutralność Austrii.
15 grudnia 1955 – Austria została przyjęta do ONZ.
1960 – przystąpienie do EFTA;
1961 – w Wiedniu odbyła się konferencja międzynarodowa z udziałem Johna Kennedy'ego i Nikity Chruszczowa.
1966 – chadecy przejęli całkowitą władzę w państwie. Rozpoczęły się rządy Josepha Klausa.
1968 – zgoda na powrót ostatniego następcy tronu (kronprinza) Ottona Habsburga do kraju. Nie udało mu się jednakże odzyskać swego majątku.
1970 – wygrana w wyborach socjalistów Brunona Kreisky'ego. Rządy mniejszościowe z poparciem Partii Wolnościowej, później samodzielne rządy socjaldemokratów.
1971 – były minister spraw zagranicznych Kurt Waldheim został wybrany na sekretarza generalnego ONZ. Przedłużono jego kadencję w 1976 roku.
1973 – Austria w przeciwieństwie do innych krajów Europy Zachodniej poparła w konflikcie żydowsko-arabskim Arabów, przez co naraziła się na pogorszenie stosunków z Izraelem.
1981 – Kurt Waldheim odszedł ze stanowiska sekretarza ONZ.
1983 – przegrana socjaldemokratów w wyborach. Doszło do utworzenia koalicji narodowców i socjalistów pod przywództwem Freda Sinowatza.
1986 – Kurt Waldheim został prezydentem Austrii. W 1987 roku rozpoczął się jego bojkot przez Stany Zjednoczone (ma zakaz wstępu do tego kraju, nieuchylony do dziś) oraz Izrael (wycofał swego ambasadora z Austrii). Powodem są zarzuty o udział w eksterminacji greckich Żydów podczas II wojny światowej.
1987 – po krótkotrwałej koalicji socjaldemokratów z populistami z Partii Wolnościowej powrót do idei koalicji "czerwono-czarnej". Szefem rządu został Franz Vranitzky.
1989 – rząd złożył wniosek o podjęcie negocjacji członkowskich ze wspólnotami europejskimi.
1992 – w wyborach prezydenckich zwyciężył Thomas Klestil. Koniec bojkotu Austrii przez USA i Izrael.
1 stycznia 1995 Austria została pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Zachowała jednakże neutralność (pozostaje poza strukturami UZE). Przedstawiciel Austrii został komisarzem ds. rolnictwa w komisji Jacquesa Santera.
1997 – kanclerz Viktor Klima objął urząd. Franz Vranitzky odszedł na polityczną emeryturę.
1998 – Austria sprawowała półroczne przewodnictwo w Unii Europejskiej.
1999 – Austriak Walter Schwimmer wygrał rywalizację z Hanną Suchocką o funkcję sekretarza generalnego Rady Europy.
2000 – skandal międzynarodowy związany z dojściem do władzy Partii Wolnościowej Jörga Haidera jako juniorpartnera chadecji. Kanclerzem został Wolfgang Schüssel (ÖVP – Partia Ludowa). Rozpoczął się prawie roczny bojkot Austrii na forum Unii Europejskiej zakończony po opublikowaniu raportu "trzech mędrców".
1 stycznia 2001 – Austria przystępuje do unii monetarnej wewnątrz Unii Europejskiej, zmiana szylinga austriackiego na euro.
2002 – kryzys rządowy w Austrii w związku z odroczeniem reformy podatkowej. Ponowne wybory do Rady Narodowej – przytłaczająca wygrana chadeków (44% głosów). Rozpoczął pracę Konwent Konstytucyjny mający za zadanie opracować nową konstytucję dla kraju (poprzednia pochodziła jeszcze z 1920 roku).
2003 – sformowanie nowego gabinetu kanclerza Schüssela.
2004 – wybory prezydenckie w Austrii.