Afghanistan
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
Afghanistan (Pasjtu, Perzisch: افغانستان, uitspraak: ăfgăn'ĭstăn' of ăfgän'ĭstän'), officieel de Islamitische Republiek Afghanistan, is een republiek in Centraal-Azië met bijna 29 miljoen inwoners. Het grenst aan Pakistan, Iran, Turkmenistan, Oezbekistan, Tadzjikistan en grenst ook kort aan de deelstaat Sinkiang van China. Door de aanhoudende oorlogen is het land erg verdeeld en is een groot deel van de bevolking voor zijn overleving aangewezen op buitenlandse hulporganisaties.
De hoofdstad en grootste stad van Afghanistan is Kaboel.
Inhoud |
Naam
De naam Afghanistan betekent letterlijk Land van de Afghanen. Het moderne gebruik stamt af van het woord Afghaan. De Pashtuns begonnen de term Afghaan voor zichzelf te gebruiken vanaf de Islamitische periode. Volgens W.K. Frazier Tyler, M.C. Gillet en andere geleerden , "Het woord Afgaan komt voor het eerst in de geschiedenis voor in de Hudud-al-Alam in 982" Het laatste deel van de naam Afghanistan stamt af van het Perzische woord stān (staat of land). Het Engelse woord Afghanland dat in verschillende verdragen tussen Kadjaren en Engeland voorkomt over de landen bewoond door Pashtun stammen (modern Zuidoost Afghanistan) tussen Perzië en Brits India werd door de Afganen overgenomen en werd Afghanistan.
Vanaf de 18de eeuw, toen Ahmed Shah Abdali een regering vormde op basis van Pashtun stamrecht, werd Afghanistan bij haar huidige naam genoemd, en werd officieel Afghanistan genoemd tijdens de heerschappij van Abdur Rahman Khan. Voor de 18e eeuw werd Afghanistan altijd aangeduid als Khorasan.
Geschiedenis
Zie de hoofdartikelen: Geschiedenis van Afghanistan, Tijdslijn van Afghanistan en Oorlog in AfghanistanSinds oude tijden heeft Afghanistan te maken gehad met invallers, waaronder Perzen, Macedoniërs, Arabieren, Turken en Mongolen. De Afghaanse stammen verenigden zich in de 18e eeuw onder één enkele leiding, maar een volledig onafhankelijke staat kwam niet tot 1919 tot stand.
In 2001 vielen de Verenigde Staten Afghanistan binnen, op zoek naar Osama bin Laden. Directe aanleiding was de aanslag van 11 september. Bin Laden werd niet gevonden, maar de Talibanregering werd afgezet. In 2004 werd er een nieuwe grondwet opgesteld.
Huidige situatie
Na de aanvallen van Amerika, dat de opmars steunde van de Noordelijke Alliantie, een alliantie van gewapende tegenstanders van de Taliban, werd een nieuw regime ingesteld onder leiding van president Karzai. Sinds eind 2001 is er een veiligheidsmacht in Afghanistan aanwezig, de ISAF. Tot 11 augustus 2003 was de leiding in handen van Nederland en Duitsland, daarna nam, tegen de zin van Afghanistan zelf, de NAVO die taak over.
In het kader van Task Force Uruzgan is sinds 1 augustus 2006 Kamp Holland ingericht.
Aanhangers van het voormalige Taliban-regime blijven strijden met aanslagen en terreurdaden tegen de aanwezigheid van 'ongelovigen' in Afghanistan, en ook tegen het bewind van Hamid Karzai, die zij als een marionet beschouwen. Ze opereren vanuit het Pakistaanse grensgebied. Diverse ISAF-soldaten zijn omgekomen (onder andere 3 Canadezen en 1 Turk), en zelfs medewerkers van het Rode Kruis en de Verenigde Naties.
Op 28 juni 2005 leden Amerikaanse troepen bijvoorbeeld het zwaarste verlies sinds de omverwerping van het Talibanregime. Drie leden van een speciaal Navy Seals-team kwamen om, en een chinook-helikopter met 16 inzittenden, uitgestuurd om hen te redden, werd neergeschoten waardoor alle inzittenden omkwamen. Naar aanleiding van de voor september 2005 geplande parlementsverkiezingen is de onrust en het geweld in de regio gevoelig toegenomen.
Een ander probleem voor de regering-Karzai is dat de regionale bestuurders zich (opnieuw) als onafhankelijke krijgsheren opstellen, en zich weinig aan het centrale gezag gelegen laten liggen. De gouverneurs verrijken zich, strijden met elkaar en onderdrukken de bevolking, terwijl de centrale regering vrijwel bankroet is. De Afghanen zouden het mandaat van de ISAF naar de provincies willen uitbreiden, maar de Westerse coalitie weigert dit voorlopig op financiële en logistieke gronden.
Een ander probleem zijn de vluchtelingen. De terugkeer van vluchtelingen naar Afghanistan is de grootste dergelijke actie in dertig jaar. In 2002 keerden 2,3 miljoen vluchtelingen terug naar huis (waarvan 1,8 miljoen uit het buitenland), voor 2003 werden 2,5 miljoen terugkerende vluchtelingen verwacht. Door deze vluchtelingenstroom werden de problemen op het gebied van schaarste aan voedsel en drinkwater extra versterkt.
Geografie
Afghanistan vormt het noordoostelijk deel van het Hoogland van Iran. Het land heeft vele steilhellende bergen en uitlopers van de torenhoge Hindoekoesj (met een hoogte van meer dan 7300 m) in het centrum van het land. Er zijn echter, binnen de bergwaaiers en op hun randen, vele vruchtbare valleien en vlaktes. In het zuiden, en in het bijzonder in het zuidwesten, zijn grote woestijnen in het Helmendbekken, waaronder de gebieden van Seistan en Registan. In het noorden, tussen de centrale bergketens en de rivier Amu Darja liggen de hooglanden van Badakhshan, Afghaanse Turkistan, de vlakte van Amu Darja, en de rijke vallei van Hari Rud (Arius) in de noordwestenhoek van het land (het hart van het oude Ariana).
Klimaat
Het klimaat van het land varieert sterk, hoewel het grootste deel van het land droog is: Afghanistan kent het continentaal steppeklimaat. Door de grote afstand tot de oceanen houdt dit droge, hete zomers en koude winters in. De meeste regen valt in het oosten, er valt ook regen in de bergstreken. Het uiterste noorden en zuiden van het land kent een halfwoestijn- tot woestijnklimaat.
Water
Het centrale bergland vormt de scheiding tussen een drietal rivierbekkens. In het noorden stroomt één river, de Koendoez, naar de Amu Darya. Deze rivier vormt over meer dan 1000 km de grens met Pakistan. Het oosten behoort tot het stroomgebied van de Indus, met hoofdrivier de Kabul, en de zijrivieren Panjsir, Alisjang en Koenar. In het westen stromen de rivieren de Hariroed en de Helmand, die grotendeels ten zuidwesten van de Hindoekoesj aan de Iraanse grens stroomt. Dit water wordt sinds tijden gebruikt voor irrigatie. Deze bevatten slechts nu en dan water. De rivieren zijn meestal onbevaarbaar.
Het droge Afghanistan telt weinig grote natuurlijke meren. Er zijn wel meerdere stuwmeren: die zowel voor de stroomvoorziening van de grote steden moeten zorgen als voor drinkwater en irrigatiewater.
Geografische statistieken
- Oppervlakte: 652.225 km².
- Afghanistan is verdeeld in 34 provincies.
- Hoofdstad: Kabul (2,7 miljoen inwoners - 2001)
- Belangrijke steden: Kandahar (225.500 inwoners - 1988), Herat (177.300 - 1988), Mazar-e Sharif (130.600), Jalalabad (58.800 - 1982), Konduz (57.100), Baghlan (41.200), Meymanch (40.200)
Bevolking
Bij het begin van de 20e eeuw telde Afghanistan ongeveer vier miljoen inwoners; dat aantal is nu verzevenvoudigd [1].
Hoewel oorlogvoering in de laatste eeuw een wezenlijke bevolkingsverplaatsing veroorzaakte (miljoenen vluchtelingen trokken naar Pakistan en Iran) is de bevolkingssamenstelling niet veel veranderd door de jaren heen. Tadzjieken, die de tweede grootste etnische groep van het land vormen, leven rond het Hart en in het noordoosten; Oezbeken leven in het noorden, en nomadische Turkmenen leven langs de grens met Turkmenistan. In de centrale bergen wonen de Hazara, van Mongoolse oorsprong. In de oostelijke en zuidelijke centrale gedeelten wonen Afghanen (of Pathanen), die de grootste etnische groep van het land vormen. Baloetsji leven in het uiterste zuiden.
Dari (Afghaanse Perzisch), (Afghaanse) Pashto, en diverse soorten Turks zijn de belangrijkste talen van het land. Een verenigende factor is de godsdienst: bijna alle inwoners zijn moslim. De grote meerderheid is soenniet, een minderheid (meer dan twee miljoen en hoofdzakelijk Hazara) sji'iet.
Bevolkingsstatistieken
- Bevolkingsgroepen: Tadzjieken 25%, Pathanen 38%, Hazara 22%, Oezbeken 13%, Aimak, Nuristani, Baloetsji, Turkmenen, Kirgiezen.
- Talen: Dari (Afghaans Perzisch) 50%, Pasjtoe (ook Pashto, Pashtu) 35% (officiële talen), Beloetsji, Oezbeeks 9%, Turkmeens, verscheidene Nuristaanse talen.
- Religie: Soennisme 79%, Shiisme 20%, Ismaelieten.
Levensverwachting
20% van de Afghaanse kinderen sterft voor het bereiken van de leeftijd van 5 jaar. 1 op 7 kinderen sterft tijdens het eerste levensjaar door ziekte of ondervoeding. Toch is de jaarlijkse bevolkingsgroei hoog.
Uit gegevens van UNICEF blijkt dat de situatie van vrouwen en meisjes in Afghanistan anno 2005 nog steeds zorgwekkend is.
- De laatste 3 jaar bedroeg de inschrijving van meisjes in secundaire scholen slechts 10%.
- 40% der vrouwen trouwt voor de leeftijd van 18 jaar bereikt te hebben. Van hen heeft een derde dan reeds zelf kinderen.
- 1600 (en in sommige streken 6000) vrouwen per 100.000 sterven tijdens het bevallen of wegens optredende verwikkelingen.
Geletterdheid
De geletterdheid van de volledige bevolking wordt geschat op 36%. Het percentage ongeletterde vrouwen is in 2005 nog 85%.
In de lente van 2003 schatte men dat 30% van de 7000 scholen van Afghanistan ernstig was beschadigd tijdens meer dan twee decennia van sovjetoverheersing en burgeroorlog. Slechts de helft der scholen had schoon water en minder dan een geschatte 40% had adequate hygiëne. Het onderwijs voor jongens was geen prioriteit tijdens het Talibanregime en de meisjes mochten al helemaal niet naar school.
Er wordt verondersteld dat tot vier miljoen Afghaanse kinderen, misschien het grootste aantal ooit, voor het schooljaar ingeschreven te zijn dat in maart 2003 begon. Het onderwijs is beschikbaar voor zowel meisjes als jongens.
Sinds de omverwerping van de Taliban zijn meer dan 40 meisjesscholen opgeblazen, verbrand of aangevallen.
Bestuur
Sinds de strijd van de Moedjahedien tegen de bezetting door de Sovjet-Unie en de omverwerping van het Talibanregime in 2001 is er veel veranderd.
Een nieuwe grondwet voor Afghanistan werd opgesteld en goedgekeurd door de 502 leden tellende Loya Jirga in januari 2004. Een presidentieel systeem met twee vicepresidenten werd ingesteld. Zowel Dari als Pashtu zijn tot nationale talen bestempeld, maar volgens de juiste bronnen gebruikt meer dan 85% van de bevolking Dari als officiële taal. Andere etnische talen zullen als officiële talen gelden in de gebieden waar ze gesproken worden.
Een overgangskabinet was aan de macht tot 24 december 2004. Op die dag werd een nieuwe regering onder leiding van Hamid Karzai ingezworen. Deze regering dient wel nog goedgekeurd te worden door het nog te verkiezen Afghaanse parlement.
Parlementsverkiezingen waren oorspronkelijk gepland voor juni 2004 (net zoals de presidentsverkiezingen). Deze werden verscheidene malen uitgesteld (naar onder andere 9 oktober 2004 en mei 2005) en vonden plaats in september 2005.
Regeringsleider en voorlopig staatshoofd is Hamid Karzai (sinds december 2001). Hij won de presidentsverkiezingen die plaatsvonden op 9 oktober 2004.
Economie
Afghanistan is een arm land, het merendeel van de economische activiteit is akkerbouw en veeteelt. Er wordt ook lapis lazuli gevonden. Van deze intens blauwe halfedelsteen is het land de leverancier van de hoogste kwaliteit steen. Het BNP per hoofd is slechts ca. 150-180$ per jaar (IWF-schatting voor 2000).
Een van de weinige gebieden waarop de Afghaanse economie wel succesvol is, is de (illegale) productie en export van opium. In dat kader heeft zij zelfs het beruchte opiumgebied van de in Zuidoost-Azië gelegen Gouden Driehoek achter zich gelaten. Met naar schatting 3400 ton (2002) is Afghanistan 's werelds grootste opiumproducent. In 1999 was de productie nog 5000 ton, maar onder de Taliban werd de productie verboden, en zakte ineen tot minder dan 200 ton. Een actie van de regering-Karzai om de opiumproductie te stoppen, mislukte, doordat de compensatie voor de boeren onvoldoende was, en door sterk verzet van de met de opiumhandel vervlochten krijgsheren.
In het kader van de wederopbouw na de oorlog, werd Afghanistan een groot bedrag aan hulpgelden toegezegd; het daadwerkelijk geschonken bedrag blijft daarbij echter achter. Bovendien is de hulp voornamelijk nodig geweest voor humanitaire noodhulp, en investeringen in infrastructuur, gezondheidszorg en onderwijs, zowel als ondersteuning van de noodlijdende Afghaanse staatskas, hebben daardoor onvoldoende plaatsgevonden.
De lokale munteenheid is de afghani (Af, AFN), koers: 1 Af = € 0,156 (oktober 2006). De oude afghani (ISO-4217-Code: AFA) is in 2002 vervangen door de nieuwe afghani (AFN), waarbij drie nullen achter de komma werden geschrapt.
Economische statistieken
- Landbouwproducten: graan, vruchten, noten, groente, katoen, papaver, schapen
- Grondstoffen: lapis lazuli, aardgas, zout, steenkool, koper, aardolie, ijzererts
- Export: $150 miljoen (1999/2000)
- Exportproducten: vruchten en noten, tapijten, wol, katoen, huiden, opium
- Exportpartners: Pakistan (32%), West-Europa (23%), India (8%), Verenigde Staten
- Invoer: $600 miljoen
- Importproducten: levensmiddelen, aardolieproducten, consumptiegoederen
- Importpartners: Pakistan (19%), Japan (16%), West-Europa (8%), Singapore
Cultuur
Veel van de historische monumenten van het land zijn de laatste jaren beschadigd in de oorlogen. Twee beroemde standbeelden van boeddha in de provincie Bamiyan werden vernietigd door de Taliban omdat zij als symbolen van een verwerpelijke godsdienst werden beschouwd.
De inwoners van Afghanistan zijn van oorsprong paardrijders, waardoor de sport bekend als Buzkashi daar populair is.
Vóór de Taliban aan de macht kwam, was de stad Kabul de thuisbasis van vele musici die meesters van zowel traditionele als moderne Afghaanse muziek waren.
Bekende Afghanen
- Hamid Karzai, huidige president
- Mullah Omar, talibanleider
- Mohammed Zahir Shah, ex-koning
- Jan Mohammed, huidige gouverneur van provincie Uruzgan
Diversen
- Provincies van Afghanistan
- Lijst van grootste steden in Afghanistan
- Monumenten op de Werelderfgoedlijst
- kentekennummer voertuigen: AFG
- Het domein .af was in oktober 1997 aangevraagd door Abdul Razeeq, maar werd aanvankelijk niet in gebruik genomen. Onder het Talibanbewind was het internet namelijk verboden.
Externe links
- Dossier NOS over de Nederlandse missie in Afghanistan
- WikiNews-dossier
- Islamic Transitional State of Afghanistan (Engels)
| Bron(nen): |
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Afghanistan van Wikimedia Commons. |
| Landen in Azië |
|---|
|
Afghanistan - Armenië - Azerbeidzjan - Bahrein - Bangladesh - Bhutan - Brunei - Cambodja - China - Cyprus - Egypte - Filipijnen - Georgië - India - Indonesië - Irak - Iran - Israël - Japan - Jemen - Jordanië - Kazachstan - Kirgizië - Koeweit - Laos - Libanon - Maldiven - Maleisië - Mongolië - Myanmar - Nepal - Noord-Korea - Oezbekistan - Oman - Oost-Timor - Pakistan - Qatar - Rusland - Saoedi-Arabië - Singapore - Sri Lanka - Syrië - Tadzjikistan - Taiwan - Thailand - Turkije - Turkmenistan - Verenigde Arabische Emiraten - Vietnam - Zuid-Korea |
