Mongolië

Монгол Улс
Mongol Uls

(Details)

Basisgegevens

Officiële landstaal: Mongools

Hoofdstad: Ulaanbaatar

Regeringsvorm: Republiek

Religie: Boeddhisme 90%, Sjamanisme, Islam

Oppervlakte: 1.566.500 km² (-%water)

Inwoners: 2,7 miljoen (1,7 / km²)

Overige

Volkslied: Bügd Nairamdakh Mongol

Munteenheid: tugrik (MNT)

UTC: +7, +8 en +9^[1]

Nationale feestdag: 11 juli

Web | Code | Tel. .mn | MNG | 976

Mongolië (Mongools: Монгол Улс, Russisch: Монго́лия) is een land in Centraal Azië. Het land grenst in het noorden aan de autonome republiek Tuva, lid van de Russische Federatie, en grenst in het zuiden aan het autonome gewest Binnen-Mongolië, dat tot China behoort. Mongolië is sinds 1990 een democratie. Het land ligt op de Mongoolse hoogvlakte en heeft een continentaal klimaat met toendra's en steppen in het Noorden, bergachtig gebied (Altaj) in het midden, en woestein (Gobi) in het zuiden. Het grootste percentage van de merendeels boeddhisthishe bevolking leeft in de hoofdstad Ulaanbaatar. De landelijke bevolking leeft overwegend nomadisch in traditionele vilten tenten, yurten en voorziet in haar bestaansbehoeften door veeteelt; schapen, paarden en kamelen worden in vrijlopende kuddes gehouden. Buiten een autoweg van circa 120 kilometer zijn er geen verharde wegen. In het Noorden van het land is enige vorm van industrie in de vorm van houtverwerking en mijnbouw.

[bewerk] Politiek

Tot 1990 was Mongolië een communistische eenpartijstaat en heette het land Volksrepubliek Mongolië. De regering was gemodelleerd volgens het Sovjetsysteem. Alleen de communistische partij (MPRP) had officiële toestemming om te functioneren. Na een periode van instabiliteit gedurende de eerste twintig jaar onder communistische leiding bestond er tot december 1989 geen significante vorm van onvrede. Collectivisatie van de landbouw en de uitbreiding van vaste woongelegenheden ondervonden geen waarneembare oppositie. In 1990 werden democratische hervormingen doorgevoerd, inclusief een nieuwe grondwet.

Politieke partijen

MPRP (Mongoolse Revolutionaire Volkspartij; Mongolian People's Revolutionary Party) (Mong. afk. MAKhN) (de voormalige communisten)
MNDP (Mongoolse Nationale Democratische Partij; Mongolian National Democratic Party)
MSDN (Mongoolse Sociaal-Democratische Partij; Mongolian Social Democratic Party)
DU (Democratische Unie - verkiezingsalliantie MSDN en MNDP)

Onder invloed van de perestroika in de voormalige Sovjet-Unie kwam er ook in Mongolië een democratiseringsproces op gang, wat uiteindelijk via een "fluwelen revolutie" leidde in mei 1990 tot een amendement in de grondwet voor de acceptatie van een meerpartijenstelsel en het ontstaan van de post van president.

Mongoliës eerste meerpartijenverkiezingen voor de Grote Khural, het parlement, werden gehouden op 29 juli 1990. De communistische partij won 85% van de zetels. De Grote Khural kwam voor het eerst bijeen op 3 september. Toen werden de president (MPRP), de vicepresident (SDP, sociaaldemocraten), de premier (MPRP), en 50 leden van de inmiddels opgeheven Baga Khural (kleine Khural) gekozen. In november 1991, begonnen de discussies over een nieuwe grondwet die uiteindelijk van kracht werd op 12 februari 1992

Op 22 mei 2005 won voormalig premier Nambaryn Enkhbayar van de Mongoolse Revolutionaire Volkspartij de presidentsverkiezingen.

[bewerk] Bestuurlijke indeling

'Zie het hoofdartikel: Provincies van Mongolië'

Mongolië bestaat uit 21 provincies; de hoofdstad Ulaanbaatar vormt een gemeente die buiten de provinciale indeling valt.

[bewerk] Geschiedenis

Op 1 december 1911 verklaarde een onafhankelijke regering van Buiten-Mongolië het land autonoom van het revolutionaire China, deze autonomie-verklaring werd echter niet door China erkend. Toen een Mongoolse delegatie het echter voor elkaar kreeg om Mongolië onder Russische bescherming te plaatsen (1912) zag de Chinese regering er van af om Mongolië opnieuw te annexeren. Direct na de onafhankelijkheid werd de Bogd Haan (een gereïncarneerde lama-heerser) Jabzandamba koetoektoe (priester-koning) van Mongolië.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog trachtte de Chinese generaal Soe (bijgenaamd 'Kleine Soe' vanwege zijn kleine gestalte) tevergeefs om Mongolië weer onder Chinees gezag te brengen. Een groep pro-Russische jonge Mongolen onderleiding van Tsjoibalsan wisten de Soe en zijn mannen in 1919 uit Mongolië te verdrijven.

[bewerk] 1921-1924

Op 4 februari 1921 viel Mongolië in handen van de Baltische aristocraat, baron Roman von Ungern-Sternberg. Generaal Von Ungern, die meende een reïncarnatie te zijn van een lamaïstisch heerser, trad op als dictator en verdreef koetoektoe Jabzandamba. Op 1 maart 1921 stichtten jonge revolutionaire Mongolen in het Russische Kjachta, nabij de Mongoolse grens de Mongoolse Volkspartij. De oprichters, Zamcarano, Tsjoibalsan, Dandzan en Soeche Bator, streefden naar een pan-Mongoolse staat (dwz. hereniging met de Mongoolse gebieden die in Sovjet-Rusland en China lagen), socialisme en nationalisme. Met behulp van het Russische Rode Leger wisten zij in juli 1921 een einde te maken aan de bezetting van Mongolië door de Witte Legers van Ungern-Sternberg. De koetoektoe Jabzandamba werd in zijn waardigheid hersteld, hoewel zijn macht drastisch werd ingeperkt. Held van de nieuwe staat was de stenograaf Soeche Bator, één der oprichters van Mongoolse Volkspartij, en tevens één van haar bestuurders. De Mongoolse Volkspartij werd de belangrijkste factor in de samenleving. In 1923 overleed de nationale held, Soeche Bator op dertigjarige leeftijd. De revolutionairen van de Mongoolse Volkspartij doopten Oerga, de hoofdstad om in Ulaanbaatar (Oelan Bator), wat 'Rode held' betekent.

[bewerk] 1924-1952

Op 20 mei 1924 overleed de koetoektoe Jabzandamba en werd de 'Volksrepubliek Mongolië' uitgeroepen. De naam van de Mongoolse Volkspartij werd veranderd in Mongoolse Revolutionaire Volkspartij (MPRP; Mongoolse afk. MAKN), die een duidelijk links en socialistisch programma aannam, hoewel nog niet marxistisch. De voorzitter van de Grote Staats Hural (parlement) werd het staatshoofd van het land. In de loop van de jaren dertig werden Sovjetkritische en niet-communistische elementen in de MPRP vernietigd.

In 1935 verklaarde Gendoen, een oud-premier en lid van de MPRP, dat het sovjet-economische systeem (plan-economie) niet geschikt was voor Mongolië. Dit leidde tot een zuivering in partij en staat. Dit betekende tevens de opkomst van maarschalk Tsjoibalsan, de keiharde stalinist. Tsjoibalsan en diens aanhangers vernietigden een groot deel van de kloosters van het lamaïsme en maakte het gelovigen moeilijk om hun geloof te praktiseren. Daarnaast verdwenen veel monniken en nonnen in gevangenkampen. Ook intellectuelen werden gevangengezet en hard aangepakt. Vanaf halverwege de jaren dertig werd de landbouw gecollectiviseerd en werd het de nomaden dusdanig moeilijk gemaakt, dat zij niet meer konden rondtrekken door het land. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vocht Mongolië aan de kant van de Sovjet-Unie. In 1939 vond er een grensconflict tussen de Japanners (die de Mongoolse grens waren genaderd tijdens hun veldtocht tegen China) en het Mongoolse Leger, deze laatste bijgestaan door Russische onder maarschalk Zjoekov. Dit korte gevecht leidde tot een zege voor het Mongoolse Leger (dat ten opzichte van het inwonertal vrij groot is). Op 9 augustus 1945 erkende China de onafhankelijkheid van Buiten-Mongolië, waardoor de spanningen met dat land afnamen.

[bewerk] 1952-

Tsjoibalsan, vanaf 1939 minister-president van het land, overleed in 1952. Zijn opvolger Tsedenbal voerde een gematigder beleid en er kwam langzaam maar zeker een einde aan het stalinisme. Sühbaataryn, de weduwe van Soeche Bator was van 1952 tot 1954 voorzitster van het presidium van de Grote Staats Hural (staatshoofd). In 1958 werd Tsedenbal secretaris-generaal van de MPRP. Tijdens het conflict tussen China en de Sovjet-Unie koos Mongolië voor de laatste, wat weer leidde tot spanningen tussen China en Mongolië. Weinig keus had Mongolië ook niet: het was volledig (economisch) afhankelijk van de Sovjet-Unie.

Vanaf de jaren zestig werd de Mongoolse cultuur weer opgewaardeerd en werd de rijke historie van het land opnieuw bestudeerd door geleerden, nadat het historisch onderzoek sinds het einde van de jaren twintig stil was gelegd. Op 11 juni 1974 verwisselde Tsedenbal het eerste ministerschap voor het voorzitterschap van het presidium van de Grote Staats Hural. Hoewel Tsedenbal in 1982 werd herkozen als secretaris-generaal van de partij, werd hij in 1984 afgezet door een groep gematigde communisten o.l.v. Jambyn Batmönh. Tsedenbal werd ook afgezet als staatshoofd. Batmönth werd zowel voorzitter van de Grote Staats Hural en secretaris-generaal van de MPRP. Na Michael Gorbatsjov's opkomst in het Kremlin, en diens perestrojka, trachtte de staatsleiding in Mongolië om meer democratisering in te voeren. In 1989 werd Mongolië officieel een meerpartijenstaat. In maart 1990 werd Gombojavyn Ochirbat partijleider van de MPRP en voorzitter van het presidium van de Grote Staats Hoeral. Deze laatste functie werd echter vervangen door die van president. Het 'volksrepubliek' in de landsnaam van Mongolië werd vervangen door 'republiek'. Bij de verkiezingen bleef de MPRP de grootste partij. Van 1996 tot 2000 MNDP (Mongoolse Nationaal Democratische Partij). In 1997 werd Natsagiyn Bagabandi (MPRP) president van Mongolië. De nieuwe leider van de MPRP werd Nambarin Enkhbayar, die een groot hervormingsproces uitvoerde wat uiteindelijk leidde tot lidmaatschap van de socialistische internationale. In 2000 won de MPRP 72 van de 76 de zetels in de Grote Staats Khural, en minimaliseerde aldus de oppositie. Dit kon gebeuren met slechts 52 procent van de stemming door het kiesmannenstelsel waarbij elk gebied een kandidaat voor het parlement aanlevert. In 2004 werden de verhoudingen weer gelijk getrokken, waardoor voor het eerst een coalitieregering Mongolië ging besturen. Al snel waren er echter strubbelingen in de Democratische alliantie, die in januari 2005 uit elkaar viel. De regering blijft echter vooralsnog doorregeren.

[bewerk] Geografie

Kaart van Mongolië (CIA)

lengte landgrenzen: 8114 km (4.673 km met China, 3441 km met Rusland)
kustlijn: 0 km
laagste punt: Hoh Nuur 518 m
hoogste punt: Tavan Bogd Uul 4,374 m

De grootste steden zijn, na de hoofdstad Ulaanbaatar:

Erdenet - Darhan - Cojbalsan - Olgij - Sajnsand - Ulaangom - Hovd - Moron - Uliastaj