Turkmenistan

Türkmenistan Jumhuriyäti

(Details)

Basisgegevens

Officiële landstaal: Turkmeens

Hoofdstad: Asjchabad

Regeringsvorm: republiek

Religie: Islam

Oppervlakte: 488.100 km² (0,49%water)

Inwoners: 4,952,081 (2005) (9,1 / km²)

Overige

Volkslied: Garassyz, bitarap, türkmenistanyn döwlet gimni

Munteenheid: Turkmeense manat (TMM)

UTC: +5

Nationale feestdag: 27 oktober

Web | Code | Tel. .tm | TKM | 993

Turkmenistan (verouderd Toerkmenistan) is een land in Azië. Voorheen was het een onderdeel van de Sovjet-Unie.

[bewerk] Geschiedenis

In 1918 werd er een Transkaspische regeringsraad opgericht. In 1922 werd Transcaspië onderdeel van de Turkestaanse Autonome Sovjetrepubliek.

In 1924 werd door de communisten de Turkmeense Communistische Partij (TCP) en de Turkmeense Socialistische Sovjetrepubliek opgericht. Op 13 mei 1925 werd de Turkmeense Socialistische Sovjetrepubliek toegelaten tot de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken (Sovjet-Unie). Gedurende de jaren twintig en dertig was de communist Nedirbaj Ajtakov (1894-1938) de sterke man. Deze kwam echter om tijdens de stalinistische zuiveringen van de jaren dertig. Sindsdien hadden de stalinisten het in Turkmenistan voor het zeggen.

In 1969 werd Mohammed Nazar Gapoerov eerste secretaris van de TCP. Hij zou tot 1985 aan de macht blijven. Turkmenistan werd één van de belangrijkste katoenproducenten voor de USSR. De veeteelt werd (en wordt) gedomineerd door de schapenhouderij. In 1985 werd Saparmurad Niazov, de voormalige Turkmeense premier, eerste secretaris van de TCP. Ondanks het feit dat de meeste Centraal-Aziatische partijleiders tijdens de glasnost van Michael Gorbatsjov het veld moesten ruimen, kon Niazov gewoon blijven zitten. Op 19 januari 1990 werd Niazov tevens voorzitter van de Opperste Sovjet van Turkmenistan (en daarmee de facto president).

Tijdens de augustus-coup van 1991 waarbij Gorbatsjov het veld moest ruimen en die tijdelijk hardliners aan de macht bracht, zweeg Niazov. Toen Gorbatsjov 3 dagen na de coup weer de macht in handen kreeg, wist Niazov dat de USSR ophield te bestaan. Niazov werd op 27 oktober 1990 tot president van Turkmenistan gekozen en Niazov transformeerde van communist tot nationalist. Op 27 oktober 1991 verklaarde Turkmenistan zich onafhankelijk, wat op 8 december 1991 door Moskou werd erkend.

In 1992 schafte Niazov de TCP af en verving haar door de Democratische Partij van Turkmenistan (DPT). Daarnaast schafte hij het ambt van premier af en begon hij als autocraat te regeren. Oppositieleiders werden al in een vroeg stadium na de onafhankelijkheid gevangengezet en de pers werd gecensureerd. In 1993 schonk Niazov zich de titel Turkmenbashi ('Leider der Turkmenen').

Niazov introduceerde allerlei buitenissige zaken in Turkmenistan: de Ruchnama ("Boek van de Ziel") , een boek waarin hij zijn filosofie uiteen heeft gezet (een mengeling van islamisme, socialisme en nationalisme, met een hoog spiritueel gehalte), alsook het permanente presidentschap (sinds 1999 is Niazov 'president voor het leven') en het voor ieder huishouden verplicht stellen van het hijsen van de nationale vlag bij zonsopkomst en strijken van de nationale vlag bij zonsondergang (iedere dag opnieuw). Ook prijkt het gelaat van de president op alle bankbiljetten.

Hij voerde een feestdag in ter ere van zijn ouders en ook feestdag voor de meloen en het tapijt. Schoolmeisjes moeten verplicht een bontmutsje dragen. Ook is het sinds augustus 2005 verboden te playbacken, ook in besloten kring.

De persoonsverheerlijking van de Turkmenbashi neemt ongewone vormen aan. Hij hernoemde al steden, vliegvelden, de maand januari en zelfs een meteoriet naar zijn naam. Bezoekers worden geconfronteerd met verheerlijking van zijn persoon in teksten, opschriften en staatsieportretten.

Net als zijn Oezbeekse ambtgenoot Islam Karimov geeft Niazov blijk van afkeer van het islamitisch fundamentalisme. Zo is bijvoorbeeld het laten staan van een baard verdacht en dan ook 'om hygienische redenen' verboden. De beoefening van religiën staat ook onder druk. Zo zijn onder Niazovs regering verschillende religieuze gebouwen, zoals hindoetempels, kerkgebouwen en moskeeën in beslag genomen en/of gesloopt. De grote Kiptsjakmoskee die door Niazov werd geopend in 2004 in Asjchabad bevat naast verzen uit de Koran ook teksten uit Niazovs Rhanama. Verder moeten moskeeën kopieën van de Rhanama hebben en worden imams geïnstrueerd om teksten uit dit boek te gebruiken in hun preken.

[bewerk] Mensenrechten en godsdienstvrijheid

De islam en de Russische Orthodoxie zijn de enige toegestane godsdiensten in Turkmenistan. In 1999 werden een kerk van de Zevende Dag Adventisten en een tempel van de Hare Krishna-beweging van overheidswege gesloten.

Volgens verscheidene groeperingen, waaronder Amnesty International en Human Rights Watch, worden de mensenrechten en de godsdienstvrijheid in Turkmenistan ernstig geschonden.

[bewerk] Geografie

Zie Geografie van Turkmenistan voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het land grenst aan Kazachstan (grens: 373 km), Oezbekistan (1506 km), Afghanistan (697 km), Iran (888 km (provincie Mazandaran 243 km, provincie Ostán-e Khorásán 685 km)), en de Kaspische Zee (kustlijn 669 km). Het land omvat ook nog een aantal eilanden in de Kaspische Zee. De grote lagune die je op de kaart in het noordwesten ziet is een depressie, en komt in de zomer droog te liggen.

[bewerk] Bevolking

Inwoners: 4.435.600 (9,1 per km²)
Bevolkingsgroei: 1,56 %.
Kindersterfte: 73 sterfgevallen per 1000 levendgeborenen
Verdeling: Steden 45 %, platteland 55 %
Godsdienst: Islam (soennieten) en Russische Orthodoxie
Levensverwachting: Vrouwen 64,7 j. Mannen 57,3 j. Totaal 60,9 j.
Taal: Turkmeens
Bevolkingsgroepen: Turkmenen 73%, Russen 10%, Oezbeken 9%, Kazachen 2%
Alfabetisme: Vrouwen 99,6 %, mannen 99,8 %, totaal 99,7 %.

[bewerk] Bestuur

De Turkmeense staatsvorm is een republiek. Het werd op 27 oktober 1991 onafhankelijk van de Sovjet-Unie, en de grondwet is gewijzigd in 1994, maar van kracht geworden op 18 mei 1992.

[bewerk] Economie

munteenheid: Turkmeense manat (= 100 tenge).
industrie: aardgas, voedselverwerking, textiel, aardolieproducten en olie.
BBP per inwoner: US$ 500.
verdeling over sectoren: landbouw 24,6%, industrie 41,8%, diensten 33,6%
landbouw: geiten, katoen, schapen, tarwe, rundvee, rijst, vruchten, gerst, groenten, maïs.
natuurlijke hulpbronnen: zout, aardolie, zwavel, aardgas, steenkool
exportproducten: tapijten, aardgas, elektriciteit, katoen, aardolieproducten.
exportpartners: Verenigd Koninkrijk, Rusland, Verenigde Staten, Zwitserland, Kazachstan, Hongkong, Turkije
importproducten: Textiel, machines, duurzame consumptiegoederen, machineonderdelen, rubber, graansoorten, plastic, voedsel
importpartners: Azerbeidzjan, Verenigde Staten, Iran, Oekraïne, Duitsland, Turkije, Cyprus, Rusland
Hoofdstad: Asjchabad (520.000 inwoners)
Andere belangrijke steden: Tsjarjew (200.000 inwoners) en Tasauz (130.000)

[bewerk] Externe links

[bewerk] Zie ook

Monumenten op de Werelderfgoedlijst

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Turkmenistan van Wikimedia Commons.

Gemenebest van Onafhankelijke Staten
Armenië \| Azerbeidzjan \| Georgië \| Kazachstan \| Kirgizië \| Moldavië \| Oekraïne \| Oezbekistan \| Rusland \| Tadzjikistan \| Turkmenistan \| Wit-Rusland