Tempel

De Tempel van Artemis, een wereldwonder, afgebeeld door de 16e eeuwse Nederlandse schilder Martin Heemskerck

Een tempel is een gebouw, ruimte of ecologie waar een mens in contact kan treden met haar of zijn God of Godin en deze vereren. In het boeddhisme is een tempel een plaats waar monniken wonen en waar de leken de monniken kunnen bezoeken voor bijvoorbeeld advies in het spirituele. Dit was ook het geval in de antieke Oudheid in bijvoorbeeld Klein-Azië en het hele Midden-Oosten, alleen waren het daar priesteressen, in de tempel van de Moedergodin.

[bewerk] Gebouwen

Er staan op de aarde de meest prachtige gebouwen die als tempel betiteld worden. De architectuur, bouwstijl, afmetingen, materiaalgebruik, kleurkeuze, symbologie, alles kan specifiek zijn. Door het gebouw te analyseren krijgt men een beeld van wat of welke God daarin vereerd wordt.

Het woord tempel is afkomstig van het Latijnse templum, het woord voor een Romeinse tempel. De diverse religies benoemen hun tempel als heiligdom met een eigen woord:

een Romeinse tempel heet templum
een christelijke tempel heet kerk, kathedraal of basiliek
een hindoeïstische tempel heet in diverse talen mandir (Hindi), kovil (Tamil), gudi/devalayam/kovela in Telugu etc., maar in Cambodja of Thailand een wat.
een tempel op Bali, Pura
een boeddhistische tempel heet een wat (in Zuidoost-Azië).
een jain tempel heet derasar
een sikh tempel heet gurdwara
een islamitische tempel heet moskee
een joodse tempel heet tempel (liberale joden noemen hun synagoges ook vaak tempels)
een Griekse tempel heet naos
Een Mesopotamische tempel heet ziggoerat
Een Oud-Egyptische tempel heet per

We zien vaak dat een tempel is gewijd aan één specifieke god. Met name de Egyptenaren, de Grieken en Romeinen hadden vele tempels voor hun vele goden.

[bewerk] Functie

De tempel of het tempelcomplex heeft meestal meer dan één functie. De oude Egyptenaren bouwden een tempel als woning voor de godheid. Er stond dan een beeld dat deze godheid, bijvoorbeeld Isis symboliseerde. Ook in het oude India was dit de hoofdfunctie. Het beeld zelf of een replica werd dan bij bepaalde gelegenheden naar buiten gehaald en rondgedragen, opdat iedereen het zou kunnen zien. Want normaal gingen alleen ingewijden tot het binnenste van de tempel.
In de antieke Oudheid had de tempel een complexe religieuze, politieke, sociale en economische functie. De opperpriesteres van de Godin werd spontaan leidster en koningin, en koos zich een tijdelijke gemaal, niet andersom. De tempels hadden kudden, land, bos en goederen in bezit, bijvoorbeeld de tempel van Inanna in Erech. Het waren tegelijk de administratieve centra van landbouw- en handelsactiviteiten, ze fungeerden voor de streekplanning en als werkbeurs, voor toewijzing van personeel en taken in het hele gebied rondom. Handwerklieden, boeren, schaapherders, pluimveehouders, vissers en fruitkwekers kregen er allen hun taken toegewezen. Alles werd gezien en gedaan in relatie tot de Godin. In Sumerië heette de hogepriesteres Entu, in Anatolië was het de Tawawannas.
Er was doorgaans ook een raad van oude vrouwen en oudere mannen aan de tempel verbonden, die de Koningin adviseerde.
Mensen konden er om raad komen en daarvoor was er een profetes, eventueel de opperpriesteres zelf, zoals in Delphi aan de tempel van Apollo, die overigens aanvankelijk aan Artemis was gewijd. Tempels die aan vrouwelijke godheden zijn gewijd, zijn vaak herkenbaar door hun ronde vorm. Ook de latere Basilieken hebben vaak deze vorm als zij aan de Mariacultus zijn gewijd. In Egypte kon men ook in het tempelcomplex terecht voor geestelijke en lichamelijke verzorging en voor gezondheidskuren. Met dat doel waren daar zelfs thermische baden voorzien. De priesteressen hadden verregaande kennis van het gebruik van kruiden en mineralen. Daarom was er ook meestal een min of meer grote tuin, waar vooral kruiden werden geteeld, maar die ook voor het comfort van de bezoekers dienden.
De Griekse schrijver Pausanias vermeldt dat de eerste tempel in Delphi in legendarische tijden door vrouwen werd gebouwd. Afbeeldingen van Amazonen wijzen op een latere gewelddadige overname, die verbeeld wordt in de mythe van Apollo die de Python doodt. (De Python als symbool van de Slangengodin).

[bewerk] Ruimte

Bij gebrek aan een (eigen) gebouw kan volstaan worden met een klein hoekje welke wordt ingericht en gewijd aan dat wat speciaal en bijzonder is. Hieruit zou je kunnen afleiden dat een tempel enkel een tempel kan zijn in de intentie van een mens. Een voorbeeld hiervan is het Bijbelse Tabernakel, een speciale tent, waarin de Ark van het Verbond geplaatst werd, en die dienst deed als het huis van de God van Israël in de tijd dat Mozes met zijn volk door de woestijn trok.

[bewerk] Ecologie

De aarde wordt in haar pracht, praal en diversiteit wel gezien als de ultieme tempel. Ook bestaan zienswijzen die stellen dat het menselijk lichaam een tempel is.