Anarchisme

Vormen van Anarchisme

anarchocommunisme
anarchokapitalisme
anarchosyndicalisme
anarchopacifisme
christenanarchisme
individualistisch anarchisme
libertarisch socialisme

Anarcho-syndicalistische vlag

Anarchisme (afkomstig uit de Griekse αν = "geen" αρχος = "heerser") is het idee van een autoriteitsloze, geweldloze samenleving waarin mensen zonder macht of autoriteit leven. Het is de verzameling denkwijzen die terug te brengen is tot de gedachte dat een individu op geen enkele manier een ondergeschiktheid áán of vàn iets of iemand erkent. Iemand die streeft naar anarchisme is een anarchist. In de omgangstaal wordt de term anarchisme vaak verward met het begrip anarchie, dat vooral gebruikt wordt om chaos en wanorde aan te geven.

De connotatie van gewelddadigheid en chaos die vaak bij het anarchisme opkomt is vooral het gevolg van een strategie die een klein aantal anarchisten aan het einde van de 19e eeuw gebruikten maar ook door de manier waarop het woord gebruikt wordt in de media. De meeste anarchistische ideologen propageren geen geweld, maar accepteren zelfverdediging. Er is een stroming binnen het anarchisme, het anarchopacifisme, dat elke vorm van geweld verwerpt, dus ook zelfverdediging. Er zijn vele interpretaties van het begrip anarchisme. Daaruit zijn soms bewegingen ontstaan die de overheid en in het algemeen autoriteit af willen schaffen.

Politiek gezien uit het zich in de drang om de overheid omver te werpen zoals het ook bij de opkomst van het socialisme de kop op stak. Volgens de anarchisten leidt elke vorm van gezag tot onderdrukking en is het beter om een bestuur in de vorm van kleine zelfbesturende gemeenschappen te hebben. Deze functioneren op basis van vrije associatie en gelijkheid. Voorbeelden hiervan zijn basisdemocratieën en grassrootsdemocratie.

Inhoud

1 Diversiteit van anarchisme
2 Geschiedenis
- 2.1 Bekende anarchisten
- 2.2 Nederlandse anarchisten
3 Bronnen

[bewerk] Diversiteit van anarchisme

Iemand die de regering wil afschaffen zonder die te vervangen door een andere vorm van regering wordt meestal beschouwd als anarchist. Een anarchist ziet doorgaans een contradictie tussen de begrippen "staat" en "samenleving". In uiteenlopende anarchistische voorstellingen dient de samenleving bevrijd te worden uit de houdgreep van de staat. Er is een wijd scala aan uiteenlopende stromingen die onder de noemer "anarchisme" vallen. De meest in het oog springende anarchistische tradities zijn de volgende:

individualistisch anarchisme, staat voor individuele autonomie tegen autoriteit en dwang, iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheid en geweten tegenover de medemens;
libertair socialisme, staat voor zelfbeheer in een egalitaire maatschappij;
anarcho-kapitalisme, staat voor een maatschappij waar alleen vrije marktkrachten heersen zonder een enkele vorm van overheid.
anarcho-nationalisme, kant zich tegen de machtsstaten en streeft naar de bevrijding van volkeren (Basken, Koerden, Schotten, Bretoenen, Vlamingen, ..). Kant zich evenwel tegen fascistische tendenzen binnen het nationalisme. Is meestal ecologisch. Voorbeelden: Vrijbuiter (Vlaanderen), Bretagne Indépendante et Libertaire, CBIL (Bretagne).
anarcho-syndicalisme, streeft naar een centrale rol van vakbonden in de samenleving.
christenanarchisme, is individualistisch noch libertair, daarentegen wel pacifistisch van aard en voornamelijk gebaseerd op de Bergrede. Het christenanarchisme vindt haar oorsprong bij de Russische schrijver Tolstoj, hoewel ook de anarchist Proudhon zich een volgeling van Christus noemde ondanks dat hij, in tegenstelling tot Tolstoj, het bestaan van een God uitsloot. De filosofen Jacques Ellul en Ivan Illich worden soms ook tot deze stroming van het anarchisme gerekend.

Max Stirner kwam met een theorie van de samenleving waarin de wil van het individu als soeverein wordt beschouwd en elke overheid wordt verworpen. Zijn "egoïsme" lijkt een verregaande vorm van individualistisch anarchisme, waar het eigenbelang de enige rationele drijfveer kan zijn voor het individu, en waarin eigendom een gevolg is van macht: wie iets kan nemen en behouden, bezit het. Dit plaatst hem op enige afstand van veel hedendaagse anarchisten die particuliere eigendom van productiemiddelen afwijzen. Hij heeft met zijn definitie echter wel een heel zuivere en oorspronkelijke betekenis gegeven aan het begrip. Stirners ideeën inspireerden met name de libertaire anarchist Georges Palante.

Bovenstaande stromingen sluiten elkaar wederzijds niet altijd uit en beslaan ook niet het volledige terrein van anarchistische bewegingen die meer of minder onder deze stromingen zijn te vatten.

[bewerk] Geschiedenis

Anarchisme kreeg voor het eerst massale aandacht gedurende de Tweede Industriële Revolutie, toen de heersers van Rusland (tsaar Alexander II, 1881), de Franse Republiek (premier Marie François Sadi Carnot, 1894), Italië (koning Umberto I, 1900), en de Verenigde Staten (president William McKinley, 1901) door anarchisten werden vermoord, evenals keizerin Sissi in 1898.

Het anarchisme werd begin vorige eeuw vooral in Spanje en de Latijns-Amerikaanse wereld een massabeweging. In Mexico bijvoorbeeld was de revolutie (1910-1917) in hoge mate geînspireerd door anarchistische ideeën (bekende anarchisten waren Ricardo Flores Magón en Emiliano Zapata). In Spanje telde het anarcho-syndicalistische CNT meer dan een miljoen leden onder de arbeiders en boeren, en kwam het in 1936 tot een ware anarchistische revolutie, d.w.z. de hele maatschappij in grote delen van Spanje (vooral Catalonië) werd op anarchistische wijze georganiseerd. De burgeroorlog die uitbrak toen de fascistische generaal Franco de macht wou grijpen, brak het élan van deze revolutie, ook omdat de socialistische en communistische krachten zich tegen de anarchisten keerden. Met de overwinning van Franco werden tienduizenden 'roden' vermoord, tienduizenden vluchtten het land uit. Vele Spaanse anarchisten bleven voortstrijden in de verzetsbewegingen tegen het fascisme en het kapitaal in Europa, een handvol ook na de Tweede Wereldoorlog (Sabate, Facerías, ...), anderen waren actief in de eerste latijns-Amerikaanse guerrillagroepen (bijv. Cienfuegos in Cuba).

De Franse filosoof Pierre-Joseph Proudhon wordt beschouwd als de eerste schrijver die zichzelf "anarchist" noemt (1840-1850). Het eerste tijdschrift met de term "anarchisme" in de titel was het in 1850 verschenen blad L'Anarchie, Journal de l'Ordre van Anselme Bellegarrigue.

[bewerk] Bekende anarchisten

[bewerk] Nederlandse anarchisten

Nederlandse christen-anarchisten en christen-anarchistische organisaties:

Dirk Lodewijk Willen van Mierop
Jacob van Rees
Felix Ortt
Anne de Koe
Bart de Ligt
Année Rinzes de Jong
Willy Kruyt (werd later communist)
Truus Kruyt-Hogerzeil
Bond van Religieuze Anarcho-Communisten
Vrije Menschen Verbond

Anarchie was een middel van het marxisme en staat, omdat het meestal oneigenlijk gebruikt wordt, voor chaos en poging tot revolutie. Anarchisme echter, is een leer die in beginsel door ieder individueel geïnterpreteerd kan worden. Zie dialectiek en individualisme voor een iets breder perspectief.