Mexicaanse Revolutie
 |
Geschiedenis van Mexico | |
|
|
||
|
Meso-Amerika ( -1519) |
||
De Mexicaanse Revolutie, ook wel de Revolutie van 1910 genoemd, was een chaotische periode in de geschiedenis van Mexico, die begon bij de opstand tegen het bewind van Porfirio Díaz in 1910. Het werd gekenmerkt door verschillende socialistische, anarchistische en liberale bewegingen en leiders en zou het ijkpunt worden voor de moderne geschiedenis van Mexico.
Inhoud |
[bewerk] Oorzaken
De oorzaken van de Mexicaanse Revolutie lagen in het Porfiriaat, de periode die begon in 1876. Deze periode werd gekenmerkt door een grote concentratie van macht op het hoogste niveau, voornamelijk in de persoon van Porfirio Díaz, de president. Deze werd in 1876 president na Sebastián Lerdo de Tejada omver te hebben geworpen. Lerdo was namelijk herkozen als president, iets wat volgens de grondwet niet toegestaan was. Díaz verjaagde Lerdo en zat zijn termijn uit. In 1880 maakte hij plaats voor Manuel González, in feite een marionet van Díaz. Deze regeerde weinig voorspoedig, en in 1884 werd Díaz opnieuw tot president gekozen. Díaz paste de grondwet aan zodat hij nog een termijn kon dienen. Later veranderde hij de grondwet weer opdat hij onbeperkt herkozen zou kunnen worden.
Tijdens het Porfiriaat maakte de economie een opmerkelijke groei door. Dit kwam echter maar een klein deel van de bevolking ten goede. Een zeer groot deel van de bevolking leefde in grote armoede. Díaz bevorderde het systeem van peonage, een haast feodale vorm van onvrije arbeid. Om opstandelingen de kop in te drukken richtte Díaz de rurales op, veredelde knokploegen die de bevolking onder de duim dienden de houden en berucht waren vanwege hun wreedheid. Verder kwam een groot deel van de industrie in handen van buitenlandse kapitaalkrachtigen. Toen Mexico in 1907 in een economische crisis raakte nam de ontevredenheid nog meer toe. Op verschillende plaatsen braken er stakingen uit.
De uiteindelijke aanleiding van de revolutie was evenwel van politieke aard. In 1908 had Díaz in een Amerikaans tijdschrift te kennen gegeven zich in 1910 niet meer herkiesbaar te stellen. Later kwam hij op deze uitspraak terug, maar Francisco I. Madero van de Nationale Anti-herverkiezingspartij had al te kennen gegeven Díaz bij de verkiezingen te willen bestrijden. Kort voor de verkiezingen liet Díaz hem arresteren en opsluiten. Madero was evenwel enorm populair geworden en het was dan ook zeer waarschijnlijk dat hij de verkiezingen alsnog zou winnen. Toen de stemmen echter geteld waren bleek dat Madero over het gehele land slechts een paar honderd stemmen had gehaald, en dat Díaz weer met grote meerderheid herkozen was. Madero vluchtte naar San Antonio in de Verenigde Staten om een opstand voor te bereiden.
[bewerk] Verloop
De Mexicaanse Revolutie begon op 20 november 1910 om 6 uur 's avonds, toen het Plan de San Luis Potosí in werking trad. Dit was een plan van Madero om Díaz omver te werpen en een liberale democratie van Mexico te maken. Madero werd hierin gesteund door onder anderen Pascual Orozco, Emiliano Zapata en Pancho Villa. De laatste twee waren eerder socialisten dan liberalen, en Madero had hun beloofd landhervormingen door te voeren.
De opstandelingen wisten snel militaire successen te bereiken. Het federale Mexicaanse leger was weinig gemoderniseerd en veel soldaten hadden geen zin om voor hun onderdrukker te vechten. Díaz trad af op 25 mei 1911. Hij vluchtte naar Frankrijk waar hij in 1915 overleed. Díaz werd opgevolgd door Francisco León de la Barra als interim-president. De la Barra liet verkiezingen uitschrijven die door Madero werden gewonnen.
Al snel keerden zijn oude bondgenoten zich tegen Madero. Emiliano Zapata stelde het Plan van Ayala op, waarin hij Madero verweet zijn beloftes niet nagekomen te zijn. Nadat Madero in Zapata's staat Morelos een gouverneur benoemde waarvan bekend stond dat hij grootgrondbezitters steunde, kwam Zapata in opstand. Madero gaf Orozco de opdracht Zapata's Bevrijdingsleger van het Zuiden te verslaan. Orozco weigerde dit echter en kwam eveneens in opstand. Madero's generaal Victoriano Huerta wist Orozco te verslaan, en hij vluchtte naar de Verenigde Staten. Ook Pancho Villa, door Huerta ter dood veroordeeld wegens insubordinatie, was inmiddels in opstand gekomen.
Op 18 februari 1913 pleegde Huerta, ontevreden met de chaos die was ontstaan in Mexico, een staatsgreep. Hij werd hierin gesteund door Félix Díaz, een neef van Porfirio, en Henry Lane Wilson, de ambassadeur van de Verenigde Staten. De Amerikaanse president Woodrow Wilson was woedend over de actie van zijn ambassadeur, en ontsloeg hem. Madero werd door de coupplegers gevangen genomen, en een paar dagen later samen met zijn broer Gustavo en zijn minister José María Pino Suárez vermoord. Huerta vestigde een contra-revolutionaire militaire dictatuur. Orozco sloot zich aan bij Huerta om te strijden tegen het constitutionalistische leger van Venustiano Carranza, een voormalig medestander van Madero. Andere leiders sloten zich al snel aan bij de constitutionalisten, waaronder Zapata, Villa en Benjamín Hill.
In Europa was inmiddels de Eerste Wereldoorlog uitgebroken. Van Huerta stond bekend dat hij met Duitsland sympathiseerde. Dit alarmeerde de Amerikaanse regering, die dan ook probeerde Huerta's regering te destabiliseren. President Wilson verleende steun aan de rebellen. Ook greep hij het Tampico-incident aan om de havenstad Vera Cruz te bezetten. Dit had echter een tegengesteld effect, het zorgde juist voor meer steun voor het régime van Huerta omdat dit werd gezien als een schending van de Mexicaanse souvereiniteit. Na de inname van Zacatecas door Pancho Villa was Huerta's positie niet meer houdbaar, en op 14 juli 1914 vluchtte hij naar de Verenigde Staten. Later zou hij daar gearresteerd worden omdat hij met steun van de Duitsers een staatsgreep voorbereidde. Hij werd gevangen gezet, en stierf korte tijd later aan een alcoholvergiftiging.
De revolutionairen riepen een conventie bijeen in Aguascalientes. Hier staken oude meningsverschillen echter weer de kop op. Verschillende leiders riepen vervolgens een eigen provisionele president uit, claimden een hoofdstad en lieten hun eigen geld drukken. De aanhangers van Carranza wisten echter de controle over Mexico-stad te houden. In 1915 wist Álvaro Obregón, een generaal van Carranza, Pancho Villa een zware klap toe te dienen tijdens de Slag bij Celaya, met 10.000 doden de bloederigste veldslag van het westelijk halfrond. Villa trok zich terug naar Chihuahua in het noorden, waar hij nog jarenlang aanvallen bleef uitvoeren. In 1916 stak hij zelfs de grens over van de Verenigde Staten, waar hij Columbus (New Mexico) platbrandde en 18 burgers vermoordde. De Amerikaanse generaal John J. Pershing kreeg van Carranza de toestemming op Mexicaans grondgebied naar Villa te zoeken en hem te pakken te krijgen. Dit mislukte echter, maar maakte de Amerikanen wel impopulair in Mexico. Ook Zapata werd door de Carrancistas verslagen. Hij trok zich terug in Morelos waar hij de macht bleef uitmaken tot hij in 1919 vermoord werd.
In 1917 liet Carranza een nieuwe grondwet opstellen. Deze grondwet van 1917 is tegenwoordig nog steeds van kracht. Deze grondwet regelde onder andere het grondbezit, en had een sterk antiklerikale inslag. Deze grondwet slaagde erin de revolutie te stabiliseren, hoewel het nog lange tijd onrustig bleef. Hoewel de grondwet democratische verkiezingen voorschreef werd Mexico evenwel nog geen echte democratie. Aan het eind van zijn termijn probeerde Carranza Ignacio Bonillas tot zijn opvolger te maken. Deze was echter veel te conservatief volgens zijn mederevolutionairen, en er brak weer eens een opstand uit. Obregón, Adolfo de la Huerta en Plutarco Elías Calles wierpen Carranza omver en doodden hem. Obregón werd president.
De la Huerta kwam in 1923 in opstand tegen Obregón, maar hij werd vrij eenvoudig verslagen. Dit was een teken dat de tijd van de caudillo's uit de hoogtijdagen van de revolutie wel zo'n beetje voorbij waren. In hetzelfde jaar werd bovendien Pancho Villa vermoord. Calles volgde Obregón op in 1924. Calles voerde een strikt antiklerikale politiek, waardoor dit keer radicale katholieken, de Cristero's, in opstand kwamen. In 1928 werd Obregón weer tot president gekozen, wat volgens de grondwet eigenlijk niet mocht. Nog voordat hij werd ingehuldigd werd hij echter vermoord door een Cristero. Calles richtte in 1929 de Nationaal Revolutionaire Partij (PNR) op, met zichzelf als Jefe Máximo. De periode die hierop volgt wordt daarom het Maximaat genoemd. Tijdens het Maximaat regeerde een serie van presidenten die feitelijk marionetten van Calles waren. De in 1934 tot president gekozen Lázaro Cárdenas had echter weinig zin naar Calles' pijpen te dansen. Bovendien was Calles danig naar rechts afgedreven en in fascistisch vaarwater terecht gekomen. Cárdenas liet Calles arresteren en zette hem op het vliegtuig naar de verenigde staten.
Tijdens Cárdenas regering werd de Revolutie definitief gestabiliseerd. Hij legde het conflict met de Cristero's bij en brak de macht van lokale bestuurders zoals Tomás Garrido Canabal. Hij verenigde verder tal van organisaties in de PNR, die hij omdoopte tot Partij van de Mexicaanse Revolutie (PRM). Hij legde hiermee de basis voor een stabiele politieke situatie en economische groei, maar het was ook een stap in de richting van een eenpartijstaat. In 1938 nationaliseerde hij de olieindustrie.
Cárdenas' opvolger Manuel Ávila Camacho hernoemde de PRM tot Institutioneel Revolutionaire Partij (PRI). De PRI zou tot 2000 aan de macht blijven.
[bewerk] Invloed
De Mexicaanse Revolutie was de bloedigste gebeurtenis van het westelijk halfrond sinds de Spaanse verovering. Conservatieve schattingen gaan uit van 400.000 doden terwijl de Amerikaanse democide-specialist Rudolph Rummel zelfs uitgaat van 2,1 miljoen doden. De meeste schattingen houden het op ongeveer 1 miljoen. Verder is zeker dat de bevolking van Mexico tussen 1910 en 1921 is gedaald van 15,1 tot 14,3 miljoen.
Ondanks het bloedvergieten is de revolutie de meest geromantiseerde periode uit de Mexicaanse geschiedenis. Vrijwel iedereen heeft wel eens gehoord van Emiliano Zapata en Pancho Villa. In Mexico hebben zij haast een mythische status bereikt. Er zijn talloze steden en staten naar hen genoemd en hun daden zijn vele malen verfilmd. Al tijdens de Mexicaanse revolutie zijn de eerste films over die revolutie verschenen. Pancho Villa heeft zelfs in een aantal films de rol van zichzelf gespeeld. De Mexicaanse revolutie is een veel voorkomend decor in spaghettiwesterns. Dit soort films hebben het stereotype beeld van de Mexicaanse charro, de nobele bandiet, paardrijdend met een sombrero op zijn hoofd, zwaaiend met lasso's en geweren, over de wereld verspreid.
De Mexicaanse Revolutie was de eerste grote revolutie van de twintigste eeuw. Na de Revolutie werd Mexico een toevluchtsoord voor linkse intellectuelen uit de gehele wereld, zoals Leon Trotski (vermoord in 1940). De Mexicaanse kunst maakte een bloeiperiode door, onder andere het muralisme is door de Mexicaanse Revolutie ontstaan. José Vasconcelos, minister onder Obregón heeft het muralisme bevorderd. De muralisten gebruikten hun schilderingen om de boodschap van de revolutie aan de bevolking te vertellen. Bekende muralisten zijn Diego Rivera, David Alfaro Sigueiros en José Clemente Orozco.
Toen de stofwolken van de Revolutie uiteindelijk waren opgetrokken was de Institutioneel Revolutionaire Partij de onbetwiste machthebber. Ze bleef decennialang doorregeren. In de decennia na 1940 maakte de Mexicaanse economie een opmerkelijke groei door; er wordt zelfs gesproken van het Mexicaanse Wonder. In naam zette ze de revolutie voort, maar in feite veranderde de partij in een vastgeroest, corrupt bestuursapparaat. Bovendien werd de PRI steeds autoritairder. Vanaf de jaren '60 was Mexico onder de PRI feitelijk een dictatuur geworden. Op opstandelingen werd geschoten en er werd een geheime politie opgericht die dissidenten het zwijgen op moest leggen. Zoals in zoveel Latijns-Amerikaanse landen zijn ook in Mexico honderden opponenten verdwenen. Op een gegeven moment was de PRI zo machtig dat oppositiepartijen niet eens meer probeerden deel te nemen aan de verkiezingen (1976).
In de jaren '70 was Mexico in een economische crisis geraakt. Vanaf president Miguel de la Madrid ging het roer om. De PRI ging een neo-liberale koers varen en bleef eigenlijk alleen in naam revolutionair. Onder Carlos Salinas (1988-1994) ging dit zover dat wel gezegd wordt dat hij de revolutie als het ware annuleerde. Zijn beleid werd door sommigen zelfs neo-porfiristisch genoemd. De PRI bleef doorregeren tot 2000, toen Vicente Fox van de Nationale Actiepartij de verkiezingen won.
Dat de revolutie nog niet helemaal dood is bewijst het Zapatistisch Nationaal Bevrijdingsleger (EZLN). In 1994 kwam het EZLN in opstand in Chiapas, nadat Mexico zich had aangesloten bij de Noord-Amerikaanse Vrijhandelsovereenkomst. De EZLN ziet zichzelf als ideologische erfgenaam van Emiliano Zapata. Ook de naam van de Partij van de Democratische Revolutie (PRD), een linkse oppositiepartij, verwijst naar de revolutie. Deze partij is voornamelijk ontstaan uit PRI'ers die ontevreden waren met de dictatoriale en neo-liberale koers van hun partij.
[bewerk] Zie ook
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Mexican Revolution van Wikimedia Commons. |
