De goddelijke komedie
De goddelijke komedie (La Divina Commedia) is een epos van de Florentijnse dichter Dante Alighieri, geschreven in de eerste helft van de 14de eeuw. Het behoort tot de erkende meesterwerken van de wereldliteratuur, en tot de grootste culturele prestaties van de middeleeuwen.
Dante beschrijft in de Komedie zijn fictieve reis door het hiernamaals: hel, loutering en hemel. Hij is zowel auctor (auteur) als actor (acteur) in zijn eigen gedicht, dat lange tijd Il Dante genoemd werd.
Aanvankelijk noemde Dante zijn magnum opus simpelweg Mijn komedie; het was Boccaccio die het in 1360 zijn huidige eretitel gaf. In de middeleeuwen was een 'komedie' een werk dat goed afloopt, in tegenstelling tot een tragedie; het woord wordt hier niet gebruikt omdat het werk humoristisch zou zijn.
Inhoud |
[bewerk] Achtergrond en structuur
[bewerk] Achtergrond
Dante schreef De goddelijke komedie in een periode die in Italië de overgang vormde tussen de middeleeuwen en de renaissance. Dit is duidelijk weerspiegeld in de Komedie: zowel middeleeuwse als klassieke thema's komen sterk naar voren. Dantes werk is door en door christelijk en staat in een traditie van fictieve reizen door het hiernamaals, maar tegelijk is het werk doorspekt met klassieke figuren, zoals Vergilius, die Dante letterlijk en figuurlijk voorgaat en leidt. Ook Dantes bewondering voor het Romeinse keizerrijk, dat hij als voorbeeld voor zijn eigen tijd zag, komt hier naar voren: Vergilius was de schrijver van de Aeneis, het epische stichtingsverhaal van Rome. Dit laatste werk was ook een belangrijke inspiratiebron voor de Komedie: citaten en parafrases uit de Aeneis komen veelvuldig voor.
In Dante's tijd heerste er een strijd in Italië tussen de Welfen (Guelfi), aanhangers van de paus, en de Ghibellijnen (Ghibellini), aanhangers van de Roomse (Duitse) Keizer. Na de overwinning van de Welfen in Florence in 1289 splitste die partij zich in de Witte en de Zwarte Welfen. Dante zelf behoorde tot de keizergezinde Witte Welfen. Hij was ervan overtuigd dat een sterke keizer de politieke aspiraties van de paus kon breken, en Europa zo vrede en voorspoed zou brengen.
In 1302 werd Dante bij verstek verbannen uit Florence door de Zwarte Welfen, nadat dezen de macht gegrepen hadden. Hij zag zijn geboortestad nooit meer terug, en schreef De goddelijke komedie in ballingschap, waarschijnlijk tussen 1308 en zijn dood in 1321. Het is niet bekend in welke volgorde de delen van de Komedie geschreven zijn.
[bewerk] Structuur
De Komedie is een epos in drie delen, getiteld Inferno (Hel), Purgatorio (Louteringsberg of Vagevuur) en Paradiso (Paradijs). Elk deel bevat 33 canti ("zangen"), van elk ongeveer 100 terzinen (drieregelige verzen). Daarnaast is er een inleidend canto bij Inferno, waarmee het totale aantal op 100 komt. Het gehele werk is geschreven in een inventief soort omarmend rijm. De eerste en derde regel van elke terzine rijmen op elkaar; de tweede regel rijmt op de eerste en derde regel van de volgende terzine. Het rijmschema wordt dus ABA BCB CDC... enz. Een voorbeeld (Inferno 1, 1-6):
- Nel mezzo del cammin di nostra vita (A)
- mi ritrovai per una selva oscura (B)
- ché la diritta via era smarrita. (A)
- Ahi quanto a dir qual era è cosa dura (B)
- esta selva selvaggia e aspra e forte (C)
- che nel pensier rinova la paura! (B)
Vita (1) rijmt op op smarrita (3), oscura (2) op dura (4) en paura (6). Forte rijmt weer op de laatste woorden van verzen 7 en 9, enz.
De indeling van De goddelijke komedie is niet toevallig tot stand gekomen; zoals veel middeleeuwse werken staat het bol van de getallensymboliek. De terzinen en de drie delen verwijzen naar de drievuldigheid. 33, het aantal canti per deel, verwijst naar de leeftijd waarop Christus stierf. Ook 100, het totaal aantal canti en het aantal terzinen per canto, werd gezien als een volmaakt, heilig getal (vandaar het extra, inleidende canto).
[bewerk] Taal
De Komedie is geschreven in het Italiaans, meer bepaald het Florentijnse dialect en is daarmee één van de eerste grote werken in de Italiaanse volkstaal; in Dante's tijd werd nog meestal het Latijn gebruikt als schrijftaal. Het speelde een belangrijke rol in de erkenning van het Florentijns als standaard-Italiaans, een status die het nog steeds heeft.
[bewerk] Wereldbeeld
In het geocentrische, ptolemeïsche wereldbeeld van de Komedie is de aarde een bol, waarvan één halfrond bewoond is, en het andere bijna volledig bestaat uit zee. Jeruzalem is het middelpunt van het bewoonde halfrond.
Binnen in de aarde, onder het bewoonde deel, bevindt zich de hel, die een trechtervormige grot is. De hel is ontstaan toen God de opstandige engel Lucifer uit de hemel smeet; dit alles moet hebben plaatsgevonden voor de schepping van de mens. Lucifer belandde precies midden in de aarde, en is dus in feite het centrum van het universum. De symboliek die hierin schuilt is dat Lucifer het meest aardse wezen in het heelal is, en het verst verwijderd van de hemel.
De Louteringsberg bevindt zich midden in het zeehalfrond, diametraal tegenover Jeruzalem, en is gevormd uit de aarde die omhoogkwam bij het vormen van de hel. Dante bereikt de berg door dwars door de aarde te lopen/klimmen, door een soort tunnel met een ingang in het diepste punt van de hel. Om bij deze ingang te komen moet Dante over Lucifers harige lijf klimmen. Op de top van de Louteringsberg bevindt zich het aards paradijs, waaruit ooit Adam en Eva werden verdreven. Deze plaatsing is opvallend, aangezien het aards paradijs in de middeleeuwse traditie in het verre oosten werd geplaatst.
De hemel bestaat in Dante's visie uit een negental kringen of sferen rondom de aarde.
[bewerk] Het verhaal
Dante neemt de lezer mee op een tocht door het hiernamaals. Het verhaal van zijn reis speelt in de Paasweek van het jubeljaar 1300 en de eerste etappe die hij aflegt voert de diepte van de aarde in, door de hel (Inferno), waar hij naast mythologische figuren ook bekende en machtige mensen uit Toscane tegenkomt. Vervolgens beklimt hij de louteringsberg (Purgatorio), waar hij eveneens met vroegere hoogwaardigheidsbekleders spreekt. Zij worden gelouterd alvorens toegang te verkrijgen tot de hemel (Paradiso).
Tijdens zijn tocht door de hel en over de louteringsberg wordt Dante terzijde gestaan door zijn favoriete dichter, Vergilius, een Romein die leefde ten tijde van keizer Augustus. Vergilius vergezelt Dante door de hel, voorbij Lucifer zelf, over de louteringsberg tot aan de poorten van de hemel, waar hij zijn volgende gids, Beatrice, ontmoet. Beatrice is gebaseerd op Beatrice Portinari, een meisje dat Dante tijdens zijn jeugd twee keer had ontmoet en dat hij nooit meer had vergeten. Beatrice begeleidt Dante door de hemel, tot aan het goddelijke licht.
[bewerk] Deel I: Inferno (Hel)
[bewerk] Proloog
Op Goede Vrijdag van het jaar 1300 is Dante 35 jaar oud, "Op het midden van ons levenspad" (Nel mezzo del cammin di nostra vita, canto 1:1). Hij is verdwaald in een donker woud, dat een allegorie is voor een diepe persoonlijke crisis, en mogelijk voor het beramen van zelfmoord; in canto 13 worden de zelfmoordenaars gestraft in een woud. Hij wordt belaagd door wilde dieren, die symbool staan voor zijn zonden: een panter symboliseert de lust, een leeuw de hoogmoed en een wolvin de hebzucht. Hij wordt gered door zijn jeugdliefde Beatrice en Vergilius (canto 2), die hem de weg wijzen.
Vergilius en Dante betreden de hel door een poort met daarop een negenregelige spreuk, waarvan de laatste regel beroemd is geworden: "Laat varen alle hoop, gij die hier binnen treedt" (Lasciate ogne speranza, voi ch'intrate; canto 3).
[bewerk] Indeling van de hel
De hel is ingedeeld in negen kringen. De buitenste kringen worden bevolkt door overledenen die zich schuldig gemaakt hebben aan incontinentia, het onvermogen om hun driften en lusten te bedwingen, de binnenste door de geweldplegers en bedriegers. De scheiding tussen deze twee groepen wordt gevormd door de muren van de stad Dis, die het binnenste van de hel insluiten, en de rivier de Styx die daaromheen stroomt. In de allerdiepste krocht van de hel, het Giudecca ("Judasput;" tevens een Italiaans woord voor Joodse wijk) zit Lucifer gevangen in het ijs.
Het zal de moderne lezer opvallen dat slechts weinig van de straffen die zondaars in de hel ondergaan met vuur te maken hebben. In de middeleeuwen werd de hel echter zelden voorgesteld als alleen een hete plek; marteling met kou werd ook vaak beschreven. Geheel in lijn met deze voorstelling plaatst Dante Lucifer in een meer van ijs.
Inferno is erg politiek van aard: Dante plaatst veel van zijn politieke tegenstanders (inclusief enkele pausen) maar ook sommige van zijn medestanders, in de hel.
Voorbij de poort is een gebied waarin zich de overledenen bevinden die tijdens hun leven geen keuze hebben gemaakt tussen goed en kwaad. Zij bevinden zich nog niet in de echte hel, maar zijn gedoemd eeuwig als gekken rond te rennen achter een banier aan, onderwijl geplaagd door wespen.
Verdoemde zielen worden de rivier de Acheron overgezet door Charon, de veerman van de doden uit de Griekse mythologie. Deze weigert de levende Dante over te zetten. Dante raakt bewusteloos bij een aardbeving en wordt wakker op de andere oever.
[bewerk] Limbo (voorgeborchte)
De eerste kring is het limbo of voorgeborchte (canto 4). Hier bevinden zich de deugdzame heidenen, waaronder Vergilius. Omdat zij niet gedoopt zijn, hebben ze geen toegang tot de hemel. Echter, ze worden niet gekweld door duivels, omdat ze geen kwaad verricht hebben; hun straf is een eeuwig leven in duisternis, verstoken van de goddelijke liefde.
In het limbo bevinden zich onder andere Averroës, Cicero, Euclides, Homerus, Ovidius en Saladin, maar ook mythische figuren als Aeneas. Het limbo is ook Vergilius' gebruikelijke verblijfplaats, die hij voor de gelegenheid mag verlaten om Dante de weg te wijzen. De bijbelse aartsvaderen (zoals Adam, Abraham, Koning David) verbleven aanvankelijk in het limbo, maar zijn er door Christus vandaan gehaald.
[bewerk] Koning Minos (onmatigen)
In de tweede kring staat koning Minos klaar om de zielen die binnenkomen te berechten en ze tot de juiste kring te veroordelen (canto 5). Ook in de Griekse mythologie werd Minos gezien als een van de drie rechters van de onderwereld.
In deze kring woedt een eeuwige storm, die de zielen voortblaast van de wellustigen, die hun erotische verlangens niet konden beheersen; o.a. Francesca da Rimini, Cleopatra VII en koningin Dido van Carthago. (Overigens pleegden de laatste twee zelfmoord, maar ze zijn blijkbaar niet bij de zelfmoordenaars in de zevende kring geplaatst.)
In de derde kring, waar het eeuwig regent, bevinden zich de vraatzuchtigen, die bewaakt en gemarteld worden door Cerberus (canto 6).
In de vierde kring duwen de hebzuchtigen en de verkwisters zware lasten zinloos heen en weer (canto 7). Vgl. Sisyphus.
De vijfde kring bevat de moerassige Styx, waarin de agressievelingen elkaar tot in eeuwigheid bevechten. De wrokkigen liggen onder water.
[bewerk] De stad van Dis (geweldplegers)
Phlegyas zet Dante en Vergilius de Styx over (canto 8). Nadat een engel de poort geopend heeft (canto 9), komen ze in de stad van Dis (een van de Latijnse namen van de god Hades), waar de geweldplegers gestraft worden. Het eerste deel van Dis, de zesde kring van de hel, is een grafveld met brandende open graven, waarin de ketters liggen (o.a. Epicurus in canto 10).
In de zevende kring lijden de geweldplegers. Deze kring is onderverdeeld in drie delen:
- In het eerste deel bevinden zich degenen die geweld hebben gepleegd tegen anderen (canto 12); hetzij lichamelijk, hetzij tegen het bezit van een ander. Zij liggen in een kolkende bloedrivier, de Phlegeton, en worden bewaakt door centauren. In de Phlegeton ligt o.a. Attila de Hun. Nessus brengt de dichters de rivier over.
- Het volgende deel is een woud, bestaande uit in bomen veranderde zelfmoordenaars, die geweld tegen zichzelf gepleegd hebben (canto 13). Hun zonde is dat zij hun door God gegeven leven niet gewaardeerd hebben. Ze worden gestraft door harpijen, die hun scherpe klauwen in de takken zetten, waarbij de bomen bloeden. Als Dante een tak van een struik afbreekt spreekt deze tegen hem. Dit is gebaseerd op een scène in de Aeneis, waar een struik die op een graf groeit bloedt en spreekt namens de dode, na het afbreken van een tak. Andere zelfmoordenaars, die tevens verkwisters waren, rennen door het bos, opgejaagd door jachthonden die hen willen verscheuren. De zelfmoordenaars verschillen in één belangrijk opzicht van de andere zondaars: op de jongste dag zullen de andere gekwelde zielen hun lichaam weer gaan bewonen, wat hun pijnen verhevigt. De lichamen van de zelfmoordenaars zullen echter aan hun nieuwe boomlichamen worden opgehangen.
- In het derde deel lijden de godslasteraars, die geweld plegen tegen God, de sodomieters, die geweld plegen tegen de natuur, en de woekeraars, die geweld plegen tegen de kunst (canto 14-17). Zij rennen rond in een woestijn, terwijl vuur op hun hoofden regent. Een van de sodomieters is Dante's vriend en leermeester Brunetto Latini, die Dante voorspelt dat hij verbannen zal worden.
[bewerk] De malebolge (bedriegers)
De achtste kring van de hel heet de malebolge, Italiaans voor "buidels van het kwaad." De dichters bereiken deze kring, die een diepe en steile afgrond vormt, vliegend op de rug van de draak Geryones. Er zijn tien "buidels," kloven, voor tien soorten bedriegers:
- Verleiders en koppelaars lopen in tegengestelde richting door de eerste malebolgia, letterlijk opgezweept door duivels (canto 18).
- De vlijers baden in drek in de tweede kloof.
- De derde kloof is gevuld met simonisten, waaronder paus Nicolaas III (canto 19). Deze paus, die op zijn kop in een gat in de grond zit waar alleen zijn brandende voeten uitsteken, herkent Dante niet en vraagt of zijn opvolger misschien is gearriveerd. Bedoeld wordt Dantes vijand paus Bonifatius VIII, die in 1300 nog in leven was. Nicolaas voorspelt ook de latere komst van paus Clemens V naar deze regionen. Beide zullen bovenop Nicolaas gestapeld worden, net als onder hem een hele stapel zondige pausen begraven is.
- In de vierde kloof lopen magiërs, heksen en zieners rond, waaronder Tiresias (canto 20). Hun hoofd is achterstevoren op hun nek gezet.
- De vijfde kloof bevat een bad van kokende pek, gevuld met corrupte politici en ambtenaren (canto 21-22). Ook worden zij belaagd door duivels met hooivorken.
- In de zesde kloof lopen de huichelaars rond in loden pijen, die aan de buitenkant een gouden glans vertonen (canto 23). Kajafas en andere leden van het Sanhedrin die Christus naar Pontius Pilatus zonden zijn aan de grond genageld in een kruishouding.
- De dieven lijden in de zevende kloof (canto 24-25). Zij ontbranden spontaan, waarna ze weer uit hun as herrijzen, en ze worden belaagd door slangen. Eén dief versmelt met een vuurspuwende slang tot een draakachtig wezen.
- De kwade raadgevers branden in de achtste kloof (canto 26-27). Onder hen is Odysseus, die de Trojanen bedroog met het Paard van Troje (de Trojanen zijn volgens de Aeneis de stamvaders van de Romeinen).
- In de negende kloof lijden de schismatici, onder wie Mohammed en Ali (canto 28-29). De stichting van de islam werd beschouwd als een splitsing in het christendom, omdat Mohammed volgens de middeleeuwers eerst een christelijke priester zou zijn geweest. De splitsers worden verminkt (Mohammeds romp wordt opengereten, net als Ali's hoofd) door een duivel met een zwaard. Vervolgens maken ze een rondgang door de hele kloof, waarbij hun wonden helen, tot ze weer bij de duivel uitkomen.
- De tiende en laatste kloof is de verblijfplaats van alchemisten en vervalsers (canto 29-30). Zij lijden aan gruwelijke kwalen.
[bewerk] Cocytus (verraders)
Voorbij de malebolge ligt de Cocytus, de negende kring en daarmee het diepste punt van de hel. Om er te komen moet Dante een gebied passeren waar een groep reuzen geketend zit als straf voor hun opstand tegen God (canto 31). Deze reuzen zijn gebaseerd op zowel de mythologische giganten en titanen als op de bijbelse nefilim. De reus Antaeus tilt Dante en Vergilius omlaag naar het bevroren meer waarin de verraders vastzitten. Het is verdeeld in vier delen, genoemd naar beruchte verraders:
- Caina, naar Kaïn, de broedermoordenaar uit Genesis: verraders van familie (canto 32).
- Antenora, naar Antenor, verrader van de Trojanen tijdens de Trojaanse oorlog: landverraders (canto 33). Dante schopt een verrader van de Welfen in het gezicht. Ook een Ghibellijnse verrader blijkt hier te zijn.
- Ptolemaea, naar Ptolemaeus, landvoogd van Jericho in I Makkabeeën: verraders van gasten.
- Giudecca of Judecca, naar Judas: verraders van hun meester (canto 34). Meest prominente aanwezigen zijn Judas, verrader van Christus; Brutus en Cassius, verraders van Julius Caesar (stichter van het Romeinse keizerrijk); en Lucifer, verrader van God. Lucifer, ooit een zesvleugelige serafijn, is nu een driekoppige, harige reus. Door met zijn zes vlerken te wapperen veroorzaakt hij de kille wind die de Cocytus in ijs verandert, en in zijn drie bekken verslindt hij Judas, Brutus en Cassius.
De dichters klimmen over Lucifers lijf naar een spelonk die naar de andere kant van de aarde leidt.
[bewerk] Deel 2: Purgatorio (Louteringsberg)
Dante en Vergilius beklimmen de Louteringsberg, die een eiland aan de andere kant van de aarde vormt (zie Wereldbeeld, boven). Op deze berg, die vergelijkbaar is met het vagevuur, worden de boetzamen gelouterd van hun zonden voor ze het paradijs mogen betreden.
Overigens was het bestaan van zoiets als het vagevuur nog geen kerkelijk dogma in Dante's tijd, maar het idee leefde sterk in het volksgeloof.
Purgatorio is het meest persoonlijke deel van de Komedie. Op een gegeven moment merkt Dante bijvoorbeeld op dat hij de Louteringsberg weer zal zien en er nog veel tijd zal moeten doorbrengen. Purgatorio is een allegorie voor Dante's eigen loutering, die hem terugbracht op het "rechte pad" (la diritta via, Inferno 1:3).
Aan de voet van de Louteringsberg ontmoet Dante Cato de jongere, die de toegang tot het eiland beheert (canto 1). Hoewel Cato de aardsvijand van Dante's held Julius Caesar was, en hij zelfmoord heeft gepleegd, bevindt hij zich niet in de hel. Waarschijnlijk is dit omdat hij ook in de Aeneis als rechter in de onderwereld optreedt.
In canto 2 arriveert een sloep met zielen, onder wie Dante's vriend Casella, die gedichten van hem op muziek had gezet. Opvallend is dat hij al een tijd dood is, en pas naar hier komt na het ontvangen van een aflaat; Dante beschouwde de handel in aflaten als simonie.
Aan de voet van de berg bevinden zich vier groepen zondaars die maar moeten wachten tot zij toegelaten worden. Dit zijn de geëxcommuniceerden (canto 3), zij die laat tot berouw kwamen (canto 4), zij die geen absolutie ontvangen hebben (canto 5) en heersers die te veel tijd aan wereldse zaken besteed hebben (canto 7-8).
Pas in canto 9 komt Dante op de werkelijke Louteringsberg aan, door een poort die bewaakt wordt door een engel.
De Louteringsberg bestaat uit zeven omgangen, die corresponderen met de zeven hoofdzonden. Dit zijn, van beneden naar boven:
- De hovaardigen/hoogmoedigen (canto 10-12). Zij gaan gebukt met zware lasten om nederigheid te leren. Dante verwacht hier na zijn dood tijd te moeten doorbrengen.
- Van de afgunstigen zijn de ogen dichtgenaaid (canto 13-15).
- De toornigen lopen rond in een dikke rook, symbool voor de verblindende woede die hun leven gekenmerkt heeft (canto 15-17).
- De tragen rennen continu rond (canto 18-19).
- De hebzuchtigen, onder wie paus Adrianus V, liggen op hun buik in het stof (canto 19-21). In canto 21 komt Dante de dichter Publius Papinius Statius tegen, die hem informeert over het hoe en wat van de loutering. Statius' bekering tot het christendom is hoogstwaarschijnlijk een verzinsel van Dante.
- De onmatigen eten en drinken niet (canto 22-24).
- De wellustigen branden in een muur van vuur (canto 25-27). Dante zelf moet ook door dit vuur lopen, als straf voor zijn eigen onkuisheid.
Voor elke omgang ziet Dante een voorbeeld van de deugd die de zondaars op die omgang bijgebracht moet worden, hetzij als een reliëf in de bergwand, hetzij in een visioen.
[bewerk] Het aards paradijs
Dante steekt de rivier de Lethe over en ontmoet een vrouw genaamd Matelda. Onbekend is of zij een historische of allegorische figuur voorstelt.
Dante neemt afscheid van Vergilius. Vergilius mag, als heiden, niet het paradijs betreden. Allegorisch neemt Dante afscheid van de ratio, die hem niet verder kan leiden; vanaf nu is Beatrice, personificatie van de goddelijke liefde, zijn gids.
Deze gang van zaken is een symbolische, persoonlijke afrekening met Dantes vroegere enthousiasme voor filosofie, vooral voor Averroës, waarin Dante in zijn jeugd geïnteresseerd is geweest. Averroës' idee van de dubbele waarheid (van filosofie en van theologie) verwerpt hij, in lijn met de visie van de kerk. De rede brengt hem tot hier, maar verlossing kan hij alleen vinden door zijn geloof.
[bewerk] Deel 3: Paradiso (Paradijs)
Waar Inferno politiek van thema was en Purgatorio persoonlijk, is Paradiso vooral theologisch. Dante voltooit zijn loutering door het ware geloof te accepteren, verbeeld door Beatrice.
Dante lichaam is tijdelijk ijl gemaakt door zijn tocht over de Louteringsberg, zodat hij vanaf het aards paradijs met Beatrice ten hemel kan stijgen. Hij passeert de dampkring en de "vuurkring", de schil van vuur die volgens Ptolemaeus de aarde omgeeft (canto 1-2). Buiten de vuurkring bevinden zich negen hemelkringen, elk bevolkt door een ander type engelen. Dit laatste idee is ontleend aan Pseudo-Dionysius' De coelesti hierarchia.
In canto 3 stijgt Dante op naar hemel van de maan, die bestierd worden door "gewone" engelen, en ontmoet hij de eerste hemelbewoners (met uitzondering van Beatrice). In tegenstelling tot de zielen in de hel en op de louteringsberg hebben de hemelingen geen menselijke gedaante meer. Gewoonlijk verblijven zij allen in de hoogste hemel, maar ze dalen af om Dante onderweg te ontmoeten.
De negen hemelkringen zijn:
- De kring van de maan
- De kring van Mercurius
- De kring van Venus
- De kring van de zon
- De kring van Mars
- De kring van Jupiter
- De kring van Saturnus
- De kring van de vaste sterren
- Het primum mobile of "eerste bewegende"
Hierbuiten bevindt zich het empyreum (van Gr. πυρ, pyr of pur, "vuur"), waarin zich God en de zielen van de deugdzamen bevinden. De zaligen zitten in een soort amfitheater in de vorm van een roos. Dantes leidsman in het empyreum is Bernard van Clairvaux. Hij ziet Maria, Jezus en uiteindelijk God zelf.
Een van de personen die Dante in de hemel ontmoet is zijn voorvader Cacciaguida, die hem in canto 17 zijn verbanning uit Florence voorspelt.
[bewerk] Constateringen
Opvallend is het groot aantal "actuele" verwijzingen dat Dante in zijn boek gebruikt. Politieke tegenstanders van Dante, de pausgezinde Ghibbelijnen en Zwarte Welfen, die verantwoordelijk waren voor zijn verbanning in 1302, worden doorgaans in de hel geplaatst. Sommige Witte Welfen, familieleden en vrienden van Dante, worden in de hemel geplaatst. (Dante was echter eerlijk genoeg om medestanders die hij als zondaars beschouwde, ook in de hel te plaatsen.) Het is daarom onmogelijk de Divina Comedia niet ook als een politiek pamflet te lezen. De belangrijkste strijd daarbinnen is, zoals gezegd, die tussen de Welfen en de Ghibbelijnen, die culmineert in de plaatsing van paus Bonifatius VIII, Dante's politieke tegenstander, in een van de laagste kringen van de hel.
Ook de functie van zijn begeleiders is symbolisch. Vergilius, Beatrice en Maria staan achtereenvolgens voor geloof, hoop en liefde, de drie hoofddeugden binnen de katholieke kerk. Zo kan Dante de hoofddeugden een personificatie geven, waarbij de keuze voor Beatrice als personificatie van een hoofddeugd opvallend is, aangezien zij geen persoon van betekenis was in de maatschappij van die tijd, en dus puur door Dante om persoonlijke redenen gekozen wordt.
[bewerk] Nederlandse vertalingen
- De goddelijke komedie (2000). Vertaling van Ike Cialona en Peter Verstegen. Een vertaling op rijm, met behoud van metrum. Geen elisie (niet: d'oude), vrijwel geen omkering van object - subject. Met overname van commentaren uit een groot aantal bronnen, en de oorspronkelijke Italiaanse tekst. Alle pentekeningen van Gustave Doré. Een eerste druk verscheen in 2000, juist 700 jaar na de periode dat het verhaal speelt (Goede week 1300). (Athenaeum-Polak & Van Gennep)
- De goddelijke komedie (1987), vertaling Frans van Dooren. Verhalend (proza), met noten.
[bewerk] Trivia
- De eerste geïllustreerde uitgave uit 1481 van De goddelijke komedie is in het bezit van de Bibliotheca Philosophica Hermetica in Amsterdam.
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
- Volledige tekst (Italiaans), op de site van het Center for Advanced Studies, Research and Development in Sardinia
- Volledige tekst (Italiaans), op de site van Project Gutenberg
- Volledige tekst (Engels) met illustraties van Gustave Doré, op de site van Project Gutenberg
| Bron(nen): |
|
