Dante Alighieri

Dante (waarschijnlijk voluit Durante) degli Alighieri (Florence, c. 29 mei 1265 - Ravenna, 13/14 september 1321) was een Italiaanse dichter en politicus. Hij is de meest vermaarde Italiaanse dichter uit de geschiedenis, staat in Italië bekend als de sommo poeta (hoogste dichter) en geldt als een voorloper van het humanisme.

Zijn bekendste werk is La Divina Commedia (Ned. titel De goddelijke komedie), waarin een verbeelding wordt gegeven van Hel (Inferno), Louteringsberg (Purgatorio) en Paradijs (Paradiso).

In Dantes tijd was het normaal te dichten, proza bestond nauwelijks. Poëzie had echter een heel andere opbouw dan in de hedendaagse maatschappij. In plaats van op rijm, werd er vooral op metrum gelet, hoewel Dante in de Divina Commedia een ingewikkeld soort rijm gebruikt. Al op negenjarige leeftijd begon hij met dichten.

Dante leefde in Florence, destijds met 80.000 inwoners de grootste stad in Europa na Parijs en één van de belangrijkste culturele en handelscentra van Europa. Hij werd in 1302, terwijl hij als gezant bij de paus was, uit deze stad verbannen door de Zwarte Welfen, zijn politieke tegenstanders. Dit omdat Dante, als Witte Welf, een mildere politieke koers voerde, gericht op een andere verhouding van kerkelijke en wereldlijke macht. Hij pleitte onder meer voor een soort variant op de scheiding van kerk en staat en voor herroeping van de Donatio Constantini, een schenking van land aan de bisschop van Rome, die daar een rechtvaardiging van zijn wereldlijke macht in zag, door Constantijn de Grote, na diens bekering. Na een mislukte coup van de Witte Welfen werd door de Zwarte Welfen besloten Dante en zijn familie voor een termijn van twee jaar te verbannen. Deze straf werd, aangezien Dante bij verstek was veroordeeld, al gauw om gezet in een levenslange verbanning.

Zijn leven lang is hij verliefd gebleven op de onbereikbare Beatrice, een getrouwde vrouw, die hij slechts twee keer in zijn leven zag en die in La Divina Commedia ook een rol vervult. Dante's geschrift 'Vita nuova' uit 1293 is zelfs geheel gewijd aan deze Beatrice en zijn zuivere, abstracte liefde voor haar. Ondanks zijn liefde voor Beatrice was hij vader van meerdere kinderen, waarvan Pietro Alighieri de bekendste is.

Dodenmasker (in Palazzo Vecchio, Florence)

Na zijn verbanning zwierf hij door Italië, vooral het rijkere en beter ontwikkelde noorden. Mede hierdoor werd hij een pleitbezorger voor één Italië, dat toen nog uit talrijke koninkrijkjes bestond. Met name de taal was daarin een belangrijk middel voor eenheid. La Divina Commedia is geschreven in de volkstaal, het Toscaans van rond 1307. Deze voorliefde voor de volkstaal is ook de inzet van zijn traktaat De vulgari eloquentia (over de welbespraaktheid in de volkstaal). Andere werken zijn Monarchia, over het koningschap, Questio de aqua et terra, over de wetenschap, Convivio (het gastmaal), over het genot van de filosofie, en Vita Nuova, een lofdicht op Beatrice. Een ander terugkerend thema binnen zijn werk is de eerder genoemde strijd tussen de Welfen en de Ghibbelijnen, wat leidt tot een groot aantal politieke verwijzingen in zijn Divina Commedia.

Dante stierf in 1321, als balling, in Ravenna, waar hij begraven ligt. Lange tijd bestond er twist tussen Florence en Ravenna om zijn lijk, maar Dante blijft nu in Ravenna.

Beroemd citaat: Lasciate ogni speranza, voi ch'entrate (wie hier binnentreedt late alle hoop varen: opschrift bij de poort van de hel, Divina Commedia, Inferno, Canto III, regel 9).

De Italiaanse 2-euromunt bevat een portret van Dante Alighieri, getekend door Rafaël.

[bewerk] Muziekwerken geïnspireerd op Dante

standbeeld van Dante ; Uffizi, Florence

Granville Bantock – Dante and Beatrice, Poem for orchestra; The Sea Reivers for orchestra en Dante, Tone poem #2
Conrado Del Campo – La Divina Comedia – El Infiero, symfonisch gedicht
Paul Gilson – Francesca da Rimini, oratorium
Enrique Granados – Dante, symphonic poem
Paul Von Klenau – Paolo und Francesca, Symphonische Fantasie en Sinfonie #4
Jenó Hubay – Dante Symfonie, Vita nuova op.118
Roberto Mancinelli – Paolo e Francesca – Opera
Saverio Mercadante – Francesca da Rimini, Opera
Sergej Rachmaninov – Francesca da Rimini, Opera
Giacomo Puccini – Gianni Schicchi, Opera
Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – Francesca da Rimini, Overture
Riccardo Zandonai – Francesca da Rimini, Opera
en verder alle verwijzingen naar De goddelijke komedie