Christendom
|
||
Het christendom is een religie die gebaseerd is op het leven van Jezus van Nazareth zoals dit wordt beschreven in het Nieuwe Testament. Centraal staan zijn prediking, kruisdood en verrijzenis. Het christendom is een monotheïstische godsdienst; christenen belijden het geloof in één God in drie personen bestaande uit God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest en noemen dit de heilige Drie-eenheid. Deze drie Personen (personae) zijn te onderscheiden, maar zijn niet te scheiden van elkaar. De christenen geloven dat Jezus de zoon van God is en de Messias die voorspeld en aangekondigd werd in het Oude Testament. Het christendom is een wereldgodsdienst.
In de loop der tijd is binnen het christendom een westerse en een oosterse traditie ontstaan. Tot de westerse traditie behoren het rooms-katholicisme en het daaruit ontstane protestantisme. Tot de oosterse traditie behoren enerzijds de Oriëntaalsorthodoxe Kerken die afstand namen van het Concilie van Chalcedon (451) en anderzijds de Oosters-Orthodoxe Kerken, die ontstaan zijn na het schisma van 1054 en die theologisch nauwelijks afwijken van het rooms-katholicisme. Al deze tradities onderschrijven de canones van het Concilie van Nicaea.
Inhoud |
[bewerk] Geloofsinhoud
Volgens de christelijke doctrine heeft God zijn eniggeboren Zoon Jezus Christus naar de wereld gezonden om de mensheid te bevrijden van de vloek van de zonde. Jezus is zowel God als mens. Dit dogma werd vastgelegd in de tweenaturenleer. Tevens is hij de Tweede Persoon in de goddelijke Drie-eenheid.
Christenen geloven, naar de traditie van het jodendom, in de God van Abraham, Izaäk en Jacob, de 'Ik zal zijn die Ik zijn zal' (Ex 3,14, NBV), de schepper van hemel en aarde, die transcendent en tegelijkertijd immanent is. Voorts geloven zij dat met de eerste mens de zonde in de wereld is gekomen en dat ieder mens zondig is; zij geloven ook dat de zonde scheiding brengt tussen God en de mens, dat de enige manier om weer met God in het reine te komen het geloof is in het 'volbrachte werk van Jezus', zijn lijden en sterven aan het kruis, waarbij hij als de volmaakte mens en Zoon van God de schuld van de mensen op zich nam en hen weer met God verzoende. Tot de kern van het christelijke geloof behoort ook het geloof in de lichamelijke opstanding van Jezus uit de dood, zijn hemelvaart en zijn terugkomst naar de aarde.
Geloof in de Zoon van God, in zijn dood aan het kruis en zijn lichamelijke opstanding op de derde dag wordt gezien als essentieel om het eeuwig leven te verwerven. Hiermee wordt het eeuwig leven in de hemel, in de nabijheid van God bedoeld.
Dit geloof veronderstelt gehoorzaamheid aan God. Jezus zelf zei dat het belangrijkste goddelijke gebod is: Heb God lief boven alles en uw naaste (de medemens) als uzelf.
Het geheel van de essentiële elementen van het christelijk geloof wordt ook wel het evangelie genoemd.
De Rooms-Katholieke Kerk legt de nadruk niet alleen op het gezag van de Bijbel als woord van God, maar ook op de traditie. De Kerk speelt een heilsbemiddelende rol tussen God en mens. Het gebod van eenheid in het geloof vindt binnen het katholicisme uitdrukking in de taak van de hiërarchie.
De protestants-christelijke traditie onderstreept het Sola Fide (rechtvaardiging door geloof alleen en niet door 'werken der wet') en Sola Scriptura (alleen het woord van God (de Bijbel) als gezaghebbend). In de protestantse kerken bestaat geen equivalent van de paus als teken van eenheid en de rol van kerkelijke ambtsdragers is verkondigend en pastoraal, maar niet sacramenteel.
Ook het belang dat gehecht wordt aan en de theologische invulling van de sacramenten is bij het protestantisme anders dan bbij de Rooms-Katholieke Kerk. Een voorbeeld is de katholieke en oosters-orthodoxe eucharistie tegenover het protestantse Heilig Avondmaal.
[bewerk] Opvattingen
In alle tijden hebben verschillende theologische opvattingen bestaan over de natuur van Christus en over de vraag hoe de Bijbelse verhalen geïnterpreteerd moeten worden.
Volgens de Bijbel werd Jezus Christus geboren uit een jonge, maagdelijke vrouw, Maria, bij haar verwekt door de Heilige Geest van God; leefde hij een zondeloos leven, genas mensen van allerlei ziekten, wekte doden op; dreef hij demonen uit en bedaarde stormen; veranderde water in wijn, voedde duizenden mensen met een paar broden en moet zijn uitspraak Ik ben de weg, de waarheid en het leven letterlijk genomen worden. Al sinds het vroegste begin van het christendom hebben brede stromingen van de Kerk de bijbelverhalen ook allegorisch geïnterpreteerd. De zeer strikte letterlijke lezing van de Bijbel is veeleer een typisch product van het moderne rationalisme, dat na de Middeleeuwen opgang vond en zich uitte in de Reformatie. Sinds het relativisme en secularisme, dat in de 19e en vooral de 20e eeuw verspreiding vond, worden bijbelverhalen door sommigen ook alleen als symbolische verhalen beschouwd, die losstaan van de eigenlijke hoofdpersoon van Jezus van Nazareth. Of men laat in het midden of ze waar zijn of niet en hecht er alleen een symbolische betekenis aan. Een hedendaagse opvatting benadert de Bijbel op meerdere manieren tegelijk. Een verhaal bevat zowel een historische waarheid, een allegorie en een symbolische betekenis.
[bewerk] De Bijbel
Volgens de christelijke traditie hebben vier van Christus' volgelingen, discipelen een verslag van zijn afkomst, geboorte, leven, sterven, opstanding en hemelvaart neergeschreven in de vier zogeheten evangeliën, die zijn verzameld in het Nieuwe Testament. Het Nieuwe Testament bevat ook de Handelingen van de Apostelen, een aantal brieven van onder meer de apostel Paulus aan verschillende christengemeenten en het profetische boek Openbaring. Naast de Bijbel bestaan er verschillende apocriefe geschriften die aan de Bijbel gerelateerd zijn, maar die er om verschillende redenen niet in zijn opgenomen.
Het Nieuwe Testament vormt samen met het Oude Testament voor de christenen de Bijbel.
De kerken van de Reformatie volgen sinds hun ontstaan een eigen canon van het Oude Testament. Zij erkennen niet de Deuterocanonieke boeken.
[bewerk] Geschiedenis
Zie Geschiedenis van het christendom voor het hoofdartikel over dit onderwerp. Zie Kerkgeschiedenis voor het hoofdartikel over dit onderwerp.[bewerk] Christendom vandaag
[bewerk] Groei
Het christendom heeft op wereldniveau 2 miljard gelovigen en is daarmee de grootste religie. Ter vergelijking: de islam telt 1,3 miljard gelovigen en het hindoeïsme 1,05 miljard gelovigen (150 miljoen yoga-beoefenaars inbegrepen). De niet-gelovigen (agnostici en atheïsten) zouden met 774 miljoen zijn.
Het christendom is verdeeld in 1,1 miljard rooms-katholieken (nieuwe cijfers: 1,33 miljard), 216 miljoen orthodoxe christenen, 367 miljoen protestanten, 84 miljoen anglicanen, 414 miljoen Onafhankelijken (niet behorend tot de belangrijkste stromen van het christendom) en 31.7 miljoen "marginalen" (de Jehova's getuigen, de mormonen, enz.).
Ondanks het feit dat het christendom de grootste godsdienst op aarde is en er veel aan zending wordt gedaan, daalt het percentage christenen ten opzichte van andere geloven. Terwijl de wereldbevolking met ruwweg 1,25% per jaar groeit, groeit het christendom met ongeveer 1,12% per jaar. Dit in tegenstelling tot de islam, die met 1,76% per jaar groeit. De langzame groei kan voor een deel worden toegeschreven aan het feit dat de christelijke bevolking voornamelijk in rijke naties woont, waar het geboortecijfer vrij laag is. Islamitische naties, vooral de armere, hebben in het algemeen een hoger geboortecijfer en bijgevolg een hoger groeipercentage.
Opmerkelijk is dat de evangelische stroming binnen het christendom (pinkster- en charismatische beweging, baptisten, doopsgezinden enz.) wel snel in aantal stijgt. Hoewel officiële cijfers ontbreken, stijgen de evangelische stromingen naar schatting met een groeipercentage van zo'n 6%. Hiermee wordt de evangelische stroming gezien als de snelst groeiende evangelische beweging op aarde. De snelle stijging van de evangelische christenen vindt vooral plaats in Afrika.
De Jehova's getuigen en de Mormonen stijgen eveneens erg snel.
Tot het Tweede Vaticaans Concilie hadden echter katholieke landen en streken een beduidend hoger geboortecijfer dan protestants-christelijke landen, vanwege het (nog altijd geldend) verbod van het Vaticaan op kunstmatige anticonceptiemiddelen.
[bewerk] Geloofsbeleving
Voor velen is geloof in het evangelie het resultaat van een 'christelijke opvoeding'. Lang niet alle christenen gaan akkoord met alle theologische standpunten die door hun Kerken worden ingenomen.
Net als de joden werden de christenen in het Westen zeer beïnvloed door de Verlichting in de 17e en 18e eeuw. De belangrijkste verandering - die uit de periode van de Verlichting voortkwam - was de scheiding van Kerk en Staat, daardoor werd de alliantie tussen Kerk en Staat, die in veel Europese landen bestond, beëindigd. Sindsdien was een lid van de maatschappij vrij om met de Kerk van mening te verschillen en desgewenst de Kerk totaal te verlaten. Velen verlieten de Kerk en ontwikkelden geloofssystemen zoals deïsme, unitarisme, en universalisme, of werden atheïst, agnost of humanist. Andere stromingen leidden tot de liberale of vrijzinnige vleugels van de protestantse christelijke theologie.
Modernisme in de recentere 19e eeuw moedigde nieuwe vormen van denken en uitdrukken aan die geen traditionele lijnen volgden. Als reactie op de Verlichting en het modernisme ontstonden duizenden christelijke protestantse groeperingen.
In de Katholieke Kerk werden traditionalistische splintergroepen gevormd die de legitimiteit van vele hervormingen niet erkenden. De groei van honderden fundamentalistische groepen die de volledige Bijbel op een letterlijke manier interpreteren werd in gang gezet.
Het liberalisme leidde ook tot secularisme, met name in de Verenigde Staten en Europa. Sommige christenen hebben de godsdienstige plichten bijna volledig aan de kant gezet of gaan slechts op een paar bepaalde heilige dagen per jaar naar de kerk. Velen hebben een ambivalent gevoel ten opzichte van hun godsdienstige plichten ontwikkeld. Enerzijds klampen zij zich vast aan hun tradities, waaraan ze hun identiteit ontlenen; anderzijds brengt de invloed van de seculiere westerse mentaliteit en de eisen van het dagelijkse leven hen af van het traditionele christendom. Een huwelijk tussen christenen van verschillende gezindten, of tussen christelijke en niet-christelijke mensen, was eens taboe, maar is thans alledaags geworden. De traditioneel katholieke landen zoals Frankrijk zijn grotendeels agnostisch geworden. In Nederland verwacht het Sociaal en Cultureel Planbureau dat in 2010 nog maar een derde van de Nederlandse bevolking kerkelijk zal zijn en dat in 2020 nog maar 25% een kerk zal bezoeken (rapport van 28-09-2000).
Het liberale (vrijzinnige) christendom groeide aan het begin van de 20e eeuw snel in Europa en Noord-Amerika. Deze tendens heeft zich niet doorgezet. Bij het ingaan van de 21e eeuw krimpen de "mainline" liberale kerken, hoewel de seculiere maatschappij neigt om de liberalen als vertegenwoordigers en woordvoerders van christendom te beschouwen. Terwijl het ledental van de traditionele protestante kerken afneemt, winnen de vrijere groeperingen zoals de evangelische en charismatische bewegingen sterk aan terrein. Deze tendens is in de westerse wereld zichtbaar, maar ook in Afrika, Azië en zelfs in delen van de Arabische wereld.
De Verlichting had veel minder invloed op de Oosters-Orthodoxe Kerken. Ook onder de druk van de "vijandigere" seculiere maatschappij, vooral tijdens de tijd van het communisme, waren de kerken minder geneigd tot verandering.
In Oost-Europa en Rusland leeft de religie in deze tijd op. Na decennia van communisme en atheïsme, zijn er nu veel aanhangers van het christendom. Vele orthodoxe kerkgebouwen en kloosters worden gerestaureerd. In delen van Afrika en Azië groeit het christendom vooral door zending snel.
[bewerk] Orthodoxie en ketterij in het christendom
De Orthodoxie, het geloven in de ware leer, is belangrijk in de Kerken. Veel tijd en energie werd gestoken in het bestrijden van ketterijen of onaanvaardbare afwijkingen van de orthodoxie. Ketterij kon op verschillende manieren bestraft worden van berisping over niet-erkenning als christen tot zelfs de doodstraf. Geschriften van de ketters werden vaak vernietigd.
In moderne tijden komen sommige opvattingen, die in de loop van de kerkgeschiedenis als ketterij werden veroordeeld, weer op de voorgrond. De traditionele Kerken blijven belang hechten aan de orthodoxie, gebaseerd op de historische verwijzing naar de geloofsleer. Met deze "historische verwijzing" wordt de Traditie bedoeld; deze Traditie wil niet alleen de huidige, levende generaties, maar ook nog de vele overleden generaties meewegen in het denken over geloof en orthodoxie. Ketterij wordt minder repressief benaderd dan in het verleden. Tegelijkertijd worden oude afgewezen leerstellingen genuanceerder bekeken. Bij voorbeeld wordt het oude monofysitisme, tegenwoordig als aanvaardbaar nominaal-miofysitisme uitgelegd.
[bewerk] Vergelijking van het christendom met andere religies
[bewerk] Christendom, jodendom en islam
Het christendom heeft overeenkomsten met zowel het jodendom als de islam. Er zijn ook op meerdere punten verschillen met deze twee religies en andere wereldreligies. Een belangrijk verschil is dat het christendom de menswording van God belijdt. Voor de islam is Jezus, in het Arabisch 'Isa' genoemd, een grote profeet, die wel volgens beide religies terugkomt op de Dag des oordeels. Volgens de islam kan een door God gestuurde profeet niet door mensenhanden om het leven zijn gebracht, en daarom verwerpen moslims de kruisdood van Jezus.
Daarnaast kent het christendom het concept van de erfzonde, waarvan de mens door het geloof wordt bevrijd. Vooral de Heidelbergse catechismus benadrukt dat de mens tot het kwaad geneigd is. Joden en moslims kennen het concept van de erfzonde niet, en hanteren daarentegen het concept dat de mens blanco, dus zonder zonden geboren wordt, en men door het goede te doen, tot God of het Goddelijke kan opklimmen. Het christendom gelooft in tegenstelling tot het jodendom dat God niet veraf is, maar op de mens toe stapt in de persoon van Jezus Christus en dat de mens gerechtvaardigd wordt door geloof en vertrouwen in God.
Hoewel er ook binnen het christendom leefregels zijn om het leven te heiligen, ligt bij het christendom meer de nadruk op de leer, dan op de verplichting tot het precies naleven van tal van voorschriften, zoals de joodse halacha en de islamitische sjaria.
De Heilige Drieëenheid wordt in zowel islam als het jodendom als buitenbijbels en polytheïstisch verworpen en als een vorm van afgoderij beschouwd. Het jodendom ziet op het christendom overgegane joden als afgodendienaren.
De islam ziet de Koran, geopenbaard aan de profeet Mohammed, als de laatste openbaring van God. De islam erkent zowel de Tora als het Nieuwe Testament wel als islamitische Heilige Boeken, maar is van mening dat het door eeuwenlange overlevering niet meer het zuivere Woord Gods is.
[bewerk] De geloofsrichtingen en de grenzen van het christendom
De doctrines en de praktijken van het christendom zijn ontstaan als het gevolg van vele discussies. Vele groepen hebben, in de loop van de eeuwen, hun geloof als hét ware christendom bestempeld. Enkele voorbeelden zijn de gnostiek, de marcionistische beweging, het arianisme en het pelagianisme in de eerste eeuwen. Later volgden onder meer de nestorianen en de jacobieten en nog later het oost-west schisma tussen de Oosters-Orthodoxe Kerk en Katholieke Kerk (zie Grote Schisma).
De protestantse hervorming leidde tot de ontwikkeling van een groot aantal groeperingen met eigen onderwijs en praktijken verschillend van het katholicisme en van elkaar. Voorbeelden zijn de Lutherse Kerk, de Quakers en de mennonieten. Recenter hebben de adventisten, de Jehova's getuigen en de mormonen gepretendeerd het ware geloof in Christus te verkondigen.
Anderen groeiden uit tot volwaardige religies (zoals het mormonisme). Elk van deze groeperingen betichtten de anderen van ketterij. Af en toe leidde dit tot geweld.
Christenen kunnen sterk van mening verschillen over wat "essentieel" is in het christendom, welke variaties toegelaten zijn en welke groepen als "christenen" kunnen worden gekwalificeerd. Als gevolg hiervan blijven de grenzen van het "christendom" een onderwerp van meningsverschillen.
[bewerk] Christendom en vervolging
Christenen zijn zowel slachtoffers als daders van vervolging geweest.
Tijdens de christenvervolgingen in de eerste eeuwen na Christus werden christenen gekruisigd op dezelfde manier als Romeinse politieke gevangenen of voor de leeuwen gegooid in de Romeinse amfitheaters. Zij worden beschouwd als martelaren omdat zij verkozen te sterven in plaats van afstand te doen van hun geloof. De vervolging van christenen is een fenomeen van alle tijden en komt ook in de 21e eeuw nog steeds voor, onder andere in Iran, Irak, Pakistan, Indonesië, Noord-Korea, Soedan, Vietnam, China, Cuba, Noord-Afrika, Nepal.
De kerngedachte dat God Liefde is (Zie ook Deus Caritas Est) en de overtuiging dat geweld niet gebruikt zou kunnen worden met een beroep op de leer van Christus, heeft niet kunnen voorkomen dat christenen vervolgd, gemarteld en gedood hebben, omdat anderen weigerden de christelijke leer te aanvaarden. De conflicten binnen het christendom zelf hebben geleid tot vervolgingen van de ene christelijke groep door een andere. Zo werden protestanten vervolgd door de Rooms-Katholieke Kerk en stonden katholieken bloot aan protestantse vervolging. Deze vervolging is enkel mogelijk geweest door de nauwe banden die bestonden tussen Kerk en Staat. Het succes van verschillende stromingen is soms zelfs maatgevend beïnvloed door de steun van de Staat.
De Europese expansie en kolonisatie werden goedgekeurd door het Kerkelijk gezag, met name door de Rooms-Katholieke Kerk en Anglicaanse Kerk. Op hun beurt beschouwden de koloniale overheden de missioneringsactiviteiten van de Kerken als steunpilaar van de koloniale orde. Enerzijds werd de exploitatie van de gekoloniseerde landen gewettigd, anderzijds hebben juist de christelijke kerken revolutionaire gedachten in de koloniale gebieden geïntroduceerd. Enerzijds leidde de kolonisatie tot de vernietiging van vele lokale culturen, anderzijds hebben juist de kerken veel van lokale culturen bewaard voor de ondergang en geïncultureerd. Dit tweezijdige proces valt het bijzonder in Zuid-Amerika waar te nemen (zie Inca's en Azteken).
[bewerk] Zie ook
- Lijst van richtingen in het Christendom
- Christendom van A tot Z
- Apologetiek - verdeding van het geloof
- Eschatologie - eindtijdverwachtingen
- Geschiedenis van het christendom
- Kerkgeschiedenis
- Joodse visies op het christendom
| {{{afb_links}}} | Wereldreligies (Religieportaal) | {{{afb_rechts}}} | {{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Bahá'í - Boeddhisme - Christendom - Confucianisme - Hindoeïsme - Islam - Jaïnisme - Jodendom - Sikhisme - Taoïsme |
| {{{afb_links}}} | Christendom (Portaal) |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Bijbel - Jezus - Heilige Geest - Maria - Kerk - Monnik - Paus - Kardinaal - Bisschop - Priester - Pastoor - Kapelaan - Diaken - Dominee - Doop - Belijdenis - Avondmaal - Eucharistie - Liturgie - Liturgisch vaatwerk - Zonde - Vrijzinnig protestantisme - Vergeving - Geschiedenis van het christendom - Christendom van A tot Z |
|||
