Westelijke Sahara

الجمهورية العربية الصحراوية الديمقراطية

Al-Jumhūrīyâ al-Arabīyâ as-Sahrāwīyâ ad-Dīmuqrātīyâ

(Details)

Basisgegevens

Officiële landstaal: Arabisch

Hoofdstad: Laayoune

Regeringsvorm: Republiek

Religie: Islam

Oppervlakte: 266.000 km² (-%water)

Inwoners: 267.405 (1 / km²)

Overige

Volkslied: nvt

Munteenheid: Marokkaanse dirham (MAD)

UTC: +0

Nationale feestdag: ## ####

Web | Code | Tel. .- (.eh) | ESH | 212

De Westelijke Sahara is een gebied in Noord-Afrika, ten zuidwesten van Marokko en ten noordwesten van Mauritanië. De Canarische Eilanden liggen ten noordwesten van de Westelijke Sahara. Het stond vroeger, als kolonie van Spanje, bekend als de Spaanse Sahara en bestaat uit twee regio's: Saguia el-Hamra en Rio de Oro. El Aaiún is de grootste en de belangrijkste stad. De stad heeft een bevolking van rond de 198.200 inwoners.

De status van het gebied is omstreden. Aanvankelijk erkenden 81 landen het als een onafhankelijk land (de Arabische Democratische Republiek Sahara, Arabisch: 'Al-Jumhūrīyâ al-Arabīyâ as-Sahrāwīyâ ad-Dīmuqrātīyâ), maar veertig daarvan hebben hun erkenning ingetrokken. Het gebied is echter in 1975 door Marokko geannexeerd. De annexatie wordt internationaal niet erkend, maar wordt wel gesteund door leden van de Arabische Liga en door 25 staten. De "Zuidelijke Provincies" of de "Marokkaanse Sahara" zijn de Marokkaanse namen voor de Westelijke Sahara.

In juli 2004 had de Westelijke Sahara ongeveer 267.405 inwoners. De oppervlakte ervan beslaat ongeveer 266.000 vierkante kilometer.

Inhoud

1 Bevolking
2 Politiek
3 Geschiedenis
- 3.1 Aanspraken op de Westelijke Sahara
- 3.2 Strijd tegen Polisario
4 Interventie van de Verenigde Naties
5 Leiders
6 Zie ook
7 Externe links
8 Noten

[bewerk] Bevolking

Vrijwel alle inwoners van de Westelijke Sahara zijn moslims. Etnisch bestaat de bevolking uit Arabieren en Imazighen. De Arabische bevolking bestaat voornamelijk uit de Sahrawi, letterlijk inwoner van de Sahara of woestijninwoner. In de Westelijke Sahara wonen ook Arabieren uit Marokko, die formeel kolonisten zijn.

[bewerk] Politiek

Alhoewel de Westelijke Sahara door Marokko geannexeerd is en grotendeels als deel van zijn eigen territorium bestuurd wordt, erkennen nu nog 41 landen de Arabische Democratische Republiek Sahara (ADRS) als soevereine overheid van het land en was deze republiek zelfs lid van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid, en tegenwoordig van de Afrikaanse Unie. Marokko is sinds 1984 geen lid meer van deze organisatie nadat de Organisatie van Afrikaanse Eenheid de Westelijke Sahara erkent als onafhankelijk land. De zetel van de ADRS bevindt zich in Algerije. Geen enkele staat ter wereld erkent de annexatie van de Westelijke Sahara door Marokko na zijn onafhankelijkheid van Spanje, maar sommige landen, zoals Frankrijk en ook Nederland, erkennen de Westelijke Sahara daarentegen nog niet als onafhankelijke staat.

De Polisario heeft op dit moment slechts een kleine strook van de Westelijke Sahara in haar macht (in het zuidoosten); de rest wordt bezet en bestuurd door Marokko. Volgens het Internationaal Gerechtshof, en dus het volkenrecht, is dit een bezetting.^[1] De grenslijn van het door Marokko bestuurde gebied is de Marokkaanse Muur.

Het gehele bestuur van de ADRS bestaat uit Polisario-leden die gesteund worden door Algerije. Polisario is een guerrillaleger dat opgericht is in 1973 en dat als doel had om een gewapende strijd te voeren tegen de Spaanse kolonisator voor de bevrijding van de Westelijke Sahara. Tegenwoordig strijd het tegen de Marokkaanse overheersing in het gebied. De Polisario wil daar een Arabische republiek stichten, terwijl de oorspronkelijke bewoners van dat gebied Imazighen zijn. Deze worden echter offcieel niet erkend.

[bewerk] Geschiedenis

Westelijke Sahara. Bron: (CIA).

[bewerk] Aanspraken op de Westelijke Sahara

In 1884 vestigde Spanje een protectoraat over de provincies Saguia el-Hamra en Rio de Oro, een gebied later de naam Spaanse ofwel Westelijke Sahara kreeg. Toen Marokko in 1956 onafhankelijk werd van Frankrijk, gaf Spanje nauwelijks grondgebied uit handen. De Spaanse kolonisator behield het gezag in zowel de noordelijke enclaves Ceuta en Melilla, als in de Westelijke Sahara. In het pas onafhankelijke Marokko gingen echter steeds meer stemmen op deze zuidelijke provincie eveneens onder Marokkaans bestuur te brengen. In het verleden zouden namelijk sterke banden hebben bestaan tussen de Marokkaanse sultan en de nomaden die de Westelijke Sahara bevolken.

Marokko was echter niet de enige belangstellende voor het gebied. In 1973 was reeds het Frente Popular para la Liberación de Saguia el-Hamra y Rio de Oro – kortweg Polisario – opgericht, dat een gewapende strijd voerde tegen de Spaanse kolonisator voor onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara. De beweging wilde een eigen staat creëren voor de oorspronkelijke bevolking van het gebied, veelal aangeduid als de Sahrawi. Bovendien maakte ook buurland Mauritanië aanspraak op de woestijnregio.

Uiteindelijk werd de kwestie in 1975 voorgelegd aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Het Hof deed vervolgens een dubbelzinnige uitspraak: de rechtbank erkende dat er reeds vóór de Spaanse kolonisatie banden hadden bestaan tussen de Westelijke Sahara enerzijds en Marokko en Mauritanië anderzijds, maar aan de andere kant hadden beide staten nooit daadwerkelijk gezag uitgeoefend over het gebied. Het Hof kwam dan ook tot de conclusie dat de Westelijke Sahara gedekoloniseerd diende te worden, waarbij het zelfbeschikkingsrecht van de lokale bevolking voorop stond. Polisario beschouwde de uitspraak als een overwinning, omdat het de weg leek te effenen naar een onafhankelijke staat voor de Sahrawi.

[bewerk] Strijd tegen Polisario

Koning Hassan II van Marokko legde de dubbelzinnige uitspraak echter in zijn voordeel uit. Immers, het Hof had de Marokkaanse claim bevestigd dat er historische banden tussen de sultan en de Westelijke Sahara hadden bestaan, en in de ogen van Hassan II rechtvaardigden deze banden een aanspraak op het gebied. Op 6 november 1975 organiseerde de vorst een Groene Mars, waarbij 350.000 Marokkanen naar het grensgebied werden gezonden.

Nog diezelfde maand bezweek kolonisator Spanje onder de druk. De aandacht was namelijk vooral op eigen land gevestigd omdat dictator Franco op sterven lag. Spanje wilde geen oorlog riskeren over een kolonie die men toch al op het punt stond te verlaten. Op 14 november 1975 werd het Akkoord van Madrid gesloten, waarbij tweederde van de Westelijke Sahara onder Marokkaans gezag werd gebracht; de rest van het grondgebied kwam onder bestuur van Mauritanië. Als tegenprestatie kreeg Spanje een voorkeursbehandeling bij de exploitatie van de viswateren voor de Marokkaanse kust. Op 26 februari 1976 deelde Spanje de VN-Secretaris-Generaal mee dat het zich vanaf die datum niet meer verantwoordelijk achtte voor het gebied.^[2]

De daaropvolgende inlijving van de Westelijke Sahara door Marokko en Mauritanië deed een felle strijd met Polisario ontbranden. De strijd tegen de guerrillabeweging had echter grote negatieve economische en sociale gevolgen voor Mauritanië: het land stond aan de rand van een financiële instorting en er dreigde een burgeroorlog. Het land gaf in 1979 alle aanspraken op de Westelijke Sahara op.

Marokko nam vervolgens ook het zuidelijk deel van de regio over van Mauritanie en zette de strijd tegen Polisario voort. De beweging werd gesteund door Algerije, dat het expansionisme van Hassan II met argusogen bekeek. De guerrilla die Polisario eind jaren zeventig voerde bleek al gauw succesvol doordat de beweging militaire steun kreeg van Algerije en Libië. Ook waren de troepen gewend aan de extreme weersomstandigheden in het woestijngebied en het gebied beter kenden dan het Marokkaanse leger. Uiteindelijk slaagde de beweging erin een groot deel van de Westelijke Sahara te veroveren. Tevens riep Polisario in 1976 de Arabische Democratische Republiek Sahara uit, die als de politieke tak van de beweging ging fungeren en die echter tot op heden slechts uit een regering in ballingschap bestaat, verblijvend in Algerije.

Kaart met de verschillende stadia van de Marokkaanse barrière over de jaren

Alhoewel de annexatie van de Westelijke Sahara volkenrechtelijk niet werd erkend en Polisario zowel militaire als politieke successen boekte, was Marokko niet van plan voor deze druk te zwichten. Koning Hassan II gaf opdracht een aarden verdedigingswal aan te leggen, die de Westelijke Sahara van noord naar zuid doorsnijdt. Het gebied ten westen van de wal – circa vijfzesde van het gebied – kwam onder Marokkaans gezag, het resterende deel staat sindsdien onder controle van Polisario. De verdedigingswal was aangelegd om de strijders buiten het door Marokko gecontroleerde deel van de woestijnregio te houden. De VN noemt de verdedigingswal in haar officiële documenten de Marokkaanse berm.

Marokko slaagde er uiteindelijk in het overwicht te krijgen in de strijd. Polisario verloor echter niet alleen fysiek terrein, maar zag ook de internationale steun langzaam afbrokkelen. Het linkse klimaat van de jaren zeventig maakte plaats voor het realisme van de jaren tachtig en negentig, waarin steun aan communistische bewegingen juist bevreemding wekte. De steun van de Arabische Liga en de Organisatie van Afrikaanse Eenheid (OAE) viel weg. Ook Libië heeft begin jaren tachtig een punt gezet aan haar steun voor de Polisario en verbeterde haar banden met Marokko. Daarnaast bleek ook Algerije niet langer de prioriteit te geven aan het slepende conflict met buurland Marokko. Door de binnenlandse problemen waar het land vervolgens tijdens de jaren negentig mee te maken kreeg, boette de Saharakwestie aan belang in bij de Algerijnse machthebbers. Ook zag de republiek het aantal landen die haar erkenden dalen van 81 naar 41 landen, daardoor slaagde Marokko niet alleen in de gewapende strijd het overwicht te krijgen in het gebied maar ook in de politiek. Als gevolg hiervan zijn er veel Polisario-leden naar Marokko overgelopen, vooral nadat koning Hassan II in de jaren negentig had beloofd dat ze amnestie zouden krijgen. Intussen had Marokko vrij spel om de Westelijke Sahara volledig te integreren in het koninkrijk: een omvangrijk leger, forse economische investeringen en vestigingspremies voor Marokkanen werden ingezet om de regio tot een volwaardige Marokkaanse provincie om te vormen. De oorlog tussen Marokko en Polisario eindigde uiteindelijk in 1991 nadat beide partijen een akkoord inzake een staakt-het-vuren hadden ondertekend.

[bewerk] Interventie van de Verenigde Naties

Militair checkpoint in Laayoune.

De ontstane patstelling was voor de Verenigde Naties reden om tussenbeide te komen, in de hoop het conflict te beslechten. Op 19 april 1991 nam de Veiligheidsraad resolutie 690 aan, waarin werd besloten MINURSO – een afkorting voor Mission des Nations Unies pour le Référendum dans le Sahara Occidental – op te richten. De MINURSO-militairen kregen onder meer de taak toe te zien op het staakt-het-vuren dat de strijdende partijen onder druk van VN overeen waren gekomen en moesten eveneens een troepenreductie van het Marokkaanse leger controleren. Daarnaast werden afspraken gemaakt over vrijlating van politieke gevangenen, de uitwisseling van krijgsgevangenen en repatriëring van Sahrawi uit Tindouf. Mission des Nations unies pour l'Organisation d'un Référendum au Sahara Occidental| De kerntaak van de MINURSO-missie bestond echter uit het organiseren van een referendum over de toekomst van de Westelijke Sahara. Kiezers moesten de keus krijgen tussen totale onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara enerzijds, waarbij een nieuwe staat op de kaart gezet zou worden, en integratie met het koninkrijk Marokko anderzijds. De missie verliep niet voorspoedig. Al gauw brak ruzie uit tussen Polisario en Marokko over de criteria voor het opstellen van de lijsten met kiesgerechtigden.

Om de impasse te doorbreken, benoemde secretaris-generaal Kofi Annan van de VN in 1997 oud-staatssecretaris van de Verenigde Staten James Baker als speciaal gezant inzake het Sahara-conflict. Nog datzelfde jaar slaagde Baker erin de betrokken partijen de Houston-akkoorden te laten tekenen, die eveneens in een referendum voorzagen over de toekomst van de Westelijke Sahara.

In 1999 werden na jarenlang gesteggel de definitieve lijsten met kiesgerechtigden gepubliceerd. Alle hoop op een volksraadpleging werd echter meteen de bodem ingeslagen, omdat Marokko besloot de Houston-akkoorden naast zich neer te leggen: de regering gaf aan alsnog van een referendum af te zien. Het land vreesde namelijk dat een deel van de Marokkaanse immigranten in de Westelijke Sahara evenals de Sahrawi voor onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara zou stemmen.

In de hoop het proces weer vlot te trekken, presenteerde Baker in 2003 een tweede plan, dat het conflict voor eens en voor altijd moest oplossen. Hij stelde voor de bevolking van de Westelijke Sahara onmiddellijk zeggenschap te geven over binnenlandse aangelegenheden als financiën, sociale zaken, landbouw en transport. Het plan voorzag kortom in een lokaal bestuur met verregaande autonomie voor de Westelijke Sahara. Marokko daarentegen behield de soevereiniteit over het gebied en had totale zeggenschap over leger, veiligheid en buitenlands beleid. Na een periode van vier jaar moest vervolgens een referendum plaatsvinden over de toekomst van het gebied, waarbij de stemgerechtigden een keuze zouden kunnen maken tussen volledige onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara, integratie met Marokko of continuering van semi-autonomie.

Marokko keerde zich echter tegen het plan, omdat het inbreuk zou maken op de soevereiniteit van het koninkrijk. Sindsdien is er nauwelijks vooruitgang geboekt. Uit frustratie over het falen van alle voorstellen om het conflict op te lossen, nam James Baker in juni 2004 ontslag als speciaal gezant, waarna secretaris-generaal Annan de Peruaanse diplomaat Alvaro De Soto als zijn plaatsvervanger benoemde. In 2005 gaf De Soto zijn pogingen het conflict te beëindigen alweer op, waarna de Nederlandse diplomaat Van Walsum hem opvolgde. Als gebaar van goede wil liet Polisario datzelfde jaar de laatste Marokkaanse krijgsgevangenen vrij, waarvan velen ruim 20 jaar hadden vastgezeten.

[bewerk] Leiders

President: Mohamed Abdelaziz
Minister-president: Abdelkader Taleb Oumar

Omdat Marokko noch Polisario, noch de leiders van de ADRS erkent, beschouwt het zijn eigen vorst Mohammed VI als de legitieme leider van de Westelijke Sahara.

[bewerk] Zie ook

[bewerk] Externe links

[bewerk] Noten

^ Marc Bossuyt en Jan Wouters (2005): Grondlijnen van internationaal recht, Intersentia, Antwerpen enz., blz. 195.
^ Marc Bossuyt en Jan Wouters (2005): Grondlijnen van internationaal recht, Intersentia, Antwerpen enz., blz. 231.