Zambia

Zambia

(Details)

Basisgegevens

Officiële landstaal: Engels

Hoofdstad: Lusaka

Regeringsvorm: Republiek

Religie: Christelijk 50%, Moslim, Hindoe

Oppervlakte: 752.164 km² (1,6%water)

Inwoners: 10,3 miljoen (13,7 / km²)

Overige

Volkslied: Stand and Sing of Zambia, Proud and Free

Munteenheid: Zambiaanse kwacha (ZMK)

UTC: +1

Nationale feestdag: 24 oktober

Web | Code | Tel. .zm | ZMB | 260

Zambia (soms Zambië, vroeger Noord-Rhodesië) is een land in Afrika dat grenst aan Congo-Kinshasa, Tanzania, Malawi, Mozambique, Zimbabwe, Botswana, Namibië en Angola. Zambia is een onafhankelijke republiek met als belangrijkste economische factor de mijnindustrie (koper).

Inhoud

1 Geschiedenis
2 Demografie
- 2.1 Talen
- 2.2 Taalpolitiek
3 Bestuurlijke indeling
4 Geografie
- 4.1 Steden
- 4.2 Toerisme
5 Gezondheidszorg
6 Bibliografie
7 Zie ook

[bewerk] Geschiedenis

Er zijn bewijzen gevonden dat Zambia reeds 300.000 jaar geleden werd bewoond door mensachtigen. Waarschijnlijk waren Pygmee-volken de eerste bewoners van Zambia.

In de 18de en 19e eeuw floreerde er een slavenhandel in Zambia. Deze slavenhandel bezorgde de bevolking veel leed. In 1895 werd Zambia 'eigendom' van de British South-Africa Company (BSA). In 1924 werd Zambia een Britse kroonkolonie onder de naam Noord-Rhodesië. De Britten introduceerden het systeem van indirect rule (indirect heersen), dat betekende dat de Britten via de traditionele stamhoofden haar gezag uitoefenden. Toch kregen vooral de blanken het voor het zeggen.

Zwarte nationalen richtten het African National Congress (ANC) op, om het nationaal bewustzijn te versterken. In 1953 werd Kenneth David Kaunda secretaris-generaal van de ANC. In datzelfde jaar werden Noord-Rhodesië (het huidige Zambia), Zuid-Rhodesië (het huidige Zimbabwe) en Nyasaland (het huidige Malawi) tot één federatie samengevoegd. Deze Centraal-Afrikaanse Federatie (die onder Britse protectie fungeerde) werd fel bestreden door Kenneth Kaunda. Hij vond echter dat zijn ANC een te afwachtende houding aannam. In 1957 stapte Kaunda uit het ANC en richtte United National Independence Party (UNIP; Verenigde Nationale Onafhankelijkheidspartij) op, waarvan Kaunda de voorzitter werd. Harry Nkumbula volgde Kaunda als secretaris-generaal van het ANC op.

De Centraal-Afrikaanse Federatie werd in 1961 opgeheven en op 1 januari 1964 werd Kaunda minister-president. Op 24 oktober 1964 werd Noord-Rhodesië onder de naam Zambia een onafhankelijke republiek met Kaunda als president en (tot 1970) tevens minister van Defensie. In 1972 fuseerden het ANC van Harry Nkumbula en tal van kleinere partijtjes met de UNIP. De UNIP werd daarna de enige toegestane partij.

President Kaunda voerde sindsdien een beleid van Zambiaans humanisme. Het Zambiaans humanisme greep terug op de Zambiaanse tradities, maar ook een vorm van socialisme werd geïntroduceerd. Daarnaast drukte het christendom haar stempel op het Zambiaans humanisme.

Tussen 1968 en 1991 werden er staatsbedrijven opgericht, daarnaast bleef echter ook de privé-sector bestaan.

Kaunda werd een gevierd en gezien staatsman. Zijn politiek van verzoening en non-racialiteit, geweldloosheid en democratie, ondervond veel populariteit. President Kaunda steunde bovendien de Afrikaanse meerderheidsbewegingen in Zuidelijk-Afrika (Zuid-Afrika, Mozambique en Zimbabwe). In de jaren tachtig verslechterde de economie en ontstond er serieuze oppositie tegen het bewind van president Kaunda.

In 1987 werd de overeenkomst met het IMF tijdelijk verbroken. In 1990 werden de onderhandelingen met het IMF hervat. In 1990 werd het meerpartijenstelsel ingevoerd. Frederick Chiluba richtte in 1990 de oppositiebeweging Movement for Multiparty Democracy (MMD) op. In 1991 nam het parlement een nieuwe grondwet aan en president Kaunda kondigde voor 1992 verkiezingen aan. Bij de verkiezingen werd Frederick Chiluba tot president gekozen. Kaunda trad af. President Chiluba voerde direct een grootscheepse privatisering door. Hierdoor verkreeg Zambia meer krediet. In juli 1992 schold de Club van Parijs de helft van Zambia's schulden kwijt.

In 1993 pleegden aanhangers van ex-president Kaunda een mislukte staatsgreep.

De regering-Chiluba werd geteisterd door schandalen en was vrij autocratisch. In 1995 stelde ex-president Kenneth Kaunda zich kandidaat voor de aankomende presidentsverkiezingen. Om ervoor te zorgen dat Kaunda niet opnieuw president kon worden nam het parlement een wet aan dat een president slechts eenmaal herkozen kon worden. Dit sloot deelname van Kaunda uit, die reeds vele malen herkozen was. In 1996 werd Chiluba herkozen. De UNIP startte daarna een campagne van geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid. Desondanks kon Chiluba tot 2002 president blijven.

Op 2 januari 2002 werd Levy Patrick Mwanawasa president.

[bewerk] Demografie

[bewerk] Talen

In Zambia worden ruim 70 talen (voornamelijk Bantoe-talen) gesproken. Door Ohannessian en Kashoki in Language in Zambia (1978) (in het vervolg OKLIZ) is een indeling in 15 groepen voorgesteld. Zeven talen hebben een officiële status gekregen van de overheid. De keuze is gevallen op deze talen op grond van de aantallen eerste en tweede taal-sprekers. Etnisch is Zambia erg divers. No one tribe dominates Zambia in terms of either areal extent or population numbers, schreef George Kay in 1967, en in 1978 was dat nog steeds zo volgens Kashoki en Ohannessian (OKLIZ p.24). Dat maakt het heel erg moeilijk om één van de inheemse talen te gebruiken als nationale taal, zoals gebeurd is in Tanzania en Kenia met Swahili. Er zijn echter wel grote verschillen tussen de verspreidingsgraden van de diverse talen; dit maakte de keuze voor zeven officiële talen mogelijk: Bemba, Kaonde, Lozi, Lunda, Luvale, Nyanja, en Tonga.

De rol van een aantal van de officiële talen is in de loop van de jaren belangrijker geworden. Bemba en Nyanja bijvoorbeeld, vervullen in bepaalde urbane gebieden (resp. Copperbelt en Lusaka) de rol van lingua franca, en doen dat soms op grotere schaal dan Engels. Over het algemeen hebben alle officiële talen meer (tweede taal)sprekers gekregen.

[bewerk] Taalpolitiek

Taalpolitiek is in veel Afrikaanse landen een complex en ook een gevoelig onderwerp. De eerste taalpolitieke keuze na de onafhankelijkheid was meestal die voor de (relatief objectieve) taal van de ex-kolonisator, om de nationale eenheid van de intern als los zand aan elkaar hangende prille staten te bevorderen. Zambia vormt daarop geen uitzondering. Bij de onafhankelijkheid in 1964 werd niet alleen gekozen voor het Engels als nationale taal (een voor de hand liggende keuze in een meertalige voormalige Britse kolonie zonder inheemse lingua franca), maar ook voor het Engels als het eerste en enige medium van instructie (dus niet als vak) in het onderwijs.

Naast het Engels als onderwijstaal bood de taalpolitiek van Zambia van begin af aan de mogelijkheid tot lesgeven in zeven Zambiaanse talen (als vak) in officieel voorgeschreven regio's: Bemba, Kaonde, Lozi, Lunda, Luvale, Nyanja en Tongo. Verder werd in de Constitution of Zambia gegarandeerd dat "The State shall take measures to promote the practice, enjoyment and development by any person of that person's culture, tradition, custom and language insofar as these are not Inconsistent with this Constitution" (Deel 9, Artikel 112, Lid g).

[bewerk] Bestuurlijke indeling

'Zie het hoofdartikel: Provincies van Zambia'

Zambia bestaat uit negen provincies:

Central
Copperbelt
Eastern
Luapula
Lusaka
Northern
North-Western
Southern
Western

[bewerk] Geografie

lengte landgrenzen: Angola 1110 km, Botswana enkele tientallen meter, Congo-Kinshasa 1930 km, Malawi 837 km, Mozambique 419 km, Namibië 233 km, Tanzania 338 km, Zimbabwe 797 km
kustlijn: geen
hoogste punt: Mafinga Hills 2301 m.
laagste punt: Zambezi rivier 329m.
grootste rivieren: Zambezi, Kafue, Luangwa
delfstoffen: steenkool, zilver, koper, zink, uranium, lood, kobalt

[bewerk] Steden

Kaart van Zambia

[bewerk] Toerisme

Het toerisme is in Zambia met name geconcentreerd in het Zuiden, rond de stad Livingstone. Deze stad bevind zich aan de oever van de Zambezi-rivier vlak bij de bekende Victoria-watervallen. Omdat er relatief weinig toeristen vanuit de Zambiaanse kant naar deze watervallen gaan, is het hier veel rustiger en kan men meer van de natuur genieten. Bovendien zijn de watervallen van deze zijde minstens zo mooi als van de Zimbabwaanse zijde. Tevens is het South Luangwa National Park (in de buurt van Chipata) in opkomst. Er is een grote populatie olifanten te vinden.

[bewerk] Gezondheidszorg

Zoals in veel Afrikaanse landen, vormt aids een grote bedreiging. Vruchtbare oplossingen om de verspreiding van aids tegen te gaan, zijn er in Zambia nog niet gevonden.

[bewerk] Bibliografie

Kashoki, Mubanga E. en Ohannessian, Sirarpa. (1978) Language in Zambia. Londen: International African Institute.
Kashoki, Mubanga E. (1990) The Factor of Language in Zambia. Lusaka: Kenneth Kaunda Foundation.
Tordoff, William (ed.) (1974) Politics in Zambia. Manchester: Manchester University Press
[Republic of Zambia]. Constitution of Zambia 1991 (as amended by Act no. 18 of 1996).