Grootmacht

Als grootmacht worden gewoonlijk die naties aangemerkt, die door grote economische, politieke en militaire kracht, de mogelijkheid hebben om druk uit te oefenen op de werelddiplomatie. Andere naties zouden met hun mening rekening moeten houden voor ze een diplomatieke of miltaire beslissing ondernemen. Ze hebben de mogelijkheid om militair bijna overal tussen te komen en hebben ook een zwakke, culturele macht, meestal in de vorm van economische investeringen in minder ontwikkelde delen van de wereld.

Er zijn verschillende meningen over welke naties een grootmacht zijn. Sommigen zeggen China, India, en zelfs de Europese Unie (EU). Hoewel er ook een alternatieve visie is die zegt dat de stijgende afhankelijkheid tussen de staten het concept van een supermacht onnodig maakt en dat de wereld multipolair is. Er is een debat over de macht en invloed van de EU. Als de lidstaten zich zouden verenigen tot één staat zou het mogelijk een supermacht worden. Maar de meesten zijn het erover eens dat de EU, omdat het de politieke unificatie van een soevereine staat mist, in zijn huidige hoedanigheid niet als supermacht kan worden omschreven.

De leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties - met uitzondering van de Verenigde Staten - met name Groot-Brittannië, Frankrijk, China en Rusland, worden als grootmachten beschouwd. De VS heeft de status van supermacht.

Inhoud 1 Criteria 2 Geschiedenis 3 Grootmachten tijdens de moderne geschiedenis 4 Referenties

[bewerk] Criteria

Hoewel de criteria kunnen verschillen, maken de volgende er vaak deel van uit:^[1]:

• De capaciteit om bij te dragen aan de internationale orde
• Interne samenhang om effectief staatsoptreden toe te staan
• Economische macht, zoals grote economische groei of een grote interne markt
• Militaire kracht, met de mogelijkheid om te wedijveren met andere dominante machten in een conventionele oorlog

[bewerk] Geschiedenis

Er zijn gedurende de geschiedenis verschillende groepen grootmachten geweest. Na 1815 werden met het Concert of Europe Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Rusland, Oostenrijk en Pruisen beschouwd als de vijf grootmachten. De eerste drie hadden koloniën buiten Europa. Oostenrijk werd beschouwd als een imperium in de vroege vorm, dat van een monarchie die meerdere koninkrijken beheerst. Pruisen was een nieuwkomer, opkomend door de militaristische grand strategy van Frederik de Grote. Na de samenvoeging van Duitsland tot het Duitse Keizerrijk in 1871 en de Italiaanse eenwording werden ook deze beschouwd als grootmachten, Duitsland als een voortzetting van Pruisen. Na de Eerste Wereldoorlog, bij de Vredesconferentie van Parijs, werden vier grootmachten erkend: het Britse Rijk, de Verenigde Staten, Frankrijk en Italië. De status van Japan was apart. Hoewel ze geen deel uitmaakten van de Big Four, kregen ze net als de Big Four twee stemmen. Hun positie werd benadrukt door hun rassengelijkheidsvoorstel, dat een aantal kwesties aanhaalde, waaronder hun status als grootmacht. Hoewel dit voorstel het niet haalde, in een poging van eerst de Britten en daarna de Amerikanen om de Australische White Australia Policy te verdedigen, was het succesvolle behoud van Shandong en de Duitse eilanden noordelijk van de evenaar in de Grote Oceaan een indicatie dat ze zich een positie hadden aangemeten van niet-blanke grootmacht.

Na de Tweede Wereldoorlog in 1945, werden de Verenigde Staten, de Sovjet Unie, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en de Volksrepubliek China de grootmachten met permanente zetels en het recht van veto in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.

Grootmachten worden vaak geassocieerd met de uitdrukking van macht door bepaalde technologie, zoals de Dreadnoughts of kernwapens. Een groot defensief infanterieleger, zoals de Chinezen hadden tijdens het tijdperk van de Europese dominantie, was niet in staat om macht ten toon te spreiden buiten het eigen gebied. Zelfs het Amerikaanse leger en diens marine waren ten tijde van de Amerikaanse burgeroorlog onvoldoende omdat ze geen zeegaande slagschepen hadden. Rijkdom kon een militaire factor zijn. Groot-Brittannië was niet in staat om snel een groot leger te mobiliseren, maar was in staat om bondgenoten te financieren tijdens de Napoleontische Oorlogen.

Van het Congres van Berlijn, een vredesconferentie voor een relatief kleine oorlog, maakten Turkije en Italië deel uit met de status die volgens het Concert of Europe. Internationale vergaderingen, die ontstonden in de tweede helft van de negentiende eeuw, dienden ook om de positie van grootmacht aan te geven bij het ontbreken van vredesconferenties na oorlogen, zoals de Koloniale Conferentie van Berlijn.

Tegen het einde van de Koude Oorlog en het tijdperk van globalisering kregen andere landen erkenning als grootmachten, waarvan India een voorbeeld is na diens economische groei in de jaren negentig.

Sinds het einde van de Wereldoorlogen is de term grootmacht opgesplitst in verschillende categorieën. De term supermacht werd gebruikt om een land aan te duiden dat in staat was om de wereld te domineren. Deze term werd vooral gebruikt voor de Verenigde Staten en de Sovjet Unie.

[bewerk] Grootmachten tijdens de moderne geschiedenis

Sinds ongeveer 1750 hebben grootmachten door de toenemende globalisatie een bepaalde macht over de rest van de wereld. Voor de 21e eeuw was dit voornamelijk door koloniale mogendheden. Maar sinds de Wereldoorlogen is het geopolitieke landschap veranderd. De opkomst van nieuwe technologieën zorgt er ook voor dat er zonder militaire macht invloed kan worden uitgeoefend op andere regio's.

Na de Tweede Wereldoorlog waren er een aantal verschuivingen. De macht van Duitsland, Italië en Japan was enorm afgenomen en het grootste deel van Europa was nog aan het opkrabbelen van de oorlog. Na de oorlog worden met grootmachten landen aangeduid die wel veel macht hebben, maar niet zo veel als een supermacht.

Als grootmacht worden het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk, China, Japan en Rusland beschouwd. De Europese machten het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk en Italië hadden na de Tweede Wereldoorlog veel van hun politieke invloed verloren. Al deze landen wisten hun economie echter weer op te bouwen en hun machtsinvloed te vergroten. Er is discussie over de vraag of Italië ook beschouwd moet worden als grootmacht, omdat het een aantal overeenkomsten heeft met de andere grootmachten.

Japan valt in dezelfde categorie als Italië en Duitsland. Na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog bouwde Japan gestaag zijn economie op en werd weer een grootmacht. Japan heeft ook een sterke hoogwaardige technologie industrie. De andere Aziatische machten, China en India, zijn opkomende supermachten met een snelgroeiende economie.

Rusland wordt door sommigen als een neergaande macht gezien, terwijl anderen het beschouwen als een opkomende macht. Het was de belangrijkste van de Sovjet Republieken en is de opvolger van de Sovjet-Unie waarvan het veel van de supermacht mogelijkheden erfde. Hoewel Rusland aanvankelijk wat van zijn macht verloor door interne schermutselingen na het uiteenvallen van de USSR, is het sindsdien weer behoorlijk hersteld en heeft het weer invloed door de krijgsmacht, de geografische positie, de demografie, de natuurlijke hulpbronnen en de economie.

Grootmachten tijdens de moderne geschiedenis

Land	Data	Opkomst	Neergang	Opmerkingen
Oostenrijk/ Oostenrijk-Hongarije	1687-1918	Slag bij Mohács (1687)	Eerste Wereldoorlog	Onder de Habsburg monarchie.
Chinees keizerrijk/ Volksrepubliek China	1368-1842, 1978-heden	Aanvang van de Ming-dynasty. Economische explosie en militaire kracht.	De Eerste Opiumoorlog (1842)	Onder de Ming en Qing dynastieën. Tegenwoordig onder de Volksrepubliek China
Duitsland	1871-1918, 1933-1945, jaren 70-heden	Frans-Pruissische oorlog (1871), Derde Rijk (1933-1945), Wirtschaftswunder jaren 70, economische macht, G8 land (aanvankelijk West-Duitsland, na de Duitse Hereniging voortgezet)	Eerste Wereldoorlog, Tweede Wereldoorlog; niet van toepassing na 1991	Onder Hohenzollern, als Weimarrepubliek, onder Hitler en nu als Bondsrepubliek Duitsland.
Engeland/ Groot-Brittannië/ Verenigd Koninkrijk	1688-heden	De Glorious Revolution (1688), economische macht, G8 land		Onder William III, Hannover, Saxe-Coburg en Gotha, Windsor en het Britse Parlement.
Frankrijk	1214-heden	De Slag bij Bouvines (1214), Slag bij Castillon (1453), economische macht, G8 land		Onder Huis Capet, Huis Valois, Huis Bourbon, Napoleon, Napoleon III en verschillende Franse Republieken.
Heilige Roomse Rijk	955-1618	Slag op het Lechveld	Praagse Defenestratie / Dertigjarige Oorlog	Onder Karolingse dynastie, Ottoonse dynastie, Salische dynastie, Hohenstaufen dynastie en Habsburg dynastie
Italië	1861-1945, jaren 70-heden	Italiaanse eenwording, economisch wonder (jaren 70), economische macht, G8 land	Tweede Wereldoorlog	Onder Huis Savoye en later Mussolini; economische expansie na het economische wonder in de afgelopen decennia
Japan	1905-1945, jaren 70-heden	Russisch-Japanse Oorlog, economische macht, G8 land	Militaire vernietiging door de VS tijdens de Tweede Wereldoorlog	Ingestort na de Tweede Wereldoorlog, maar hersteld in de jaren 70.
Het Mogolrijk	1526-1739	Invasie van India	Invasie van de Britten en de East India Company	Pakistan, India en Afghanistan
Nederland	1579-1795	Unie van Utrecht	Bataafse Revolutie	Onder de Staten-Generaal van de Nederlanden
Het Ottomaanse Rijk	1453-1918	Verovering van Constantinopel	Eerste Wereldoorlog	Onder Ottomaanse dynastie
Polen-Litouwen	1410-1795	Slag bij Tannenberg (1410), Tweede Vrede van Toruń	Begin van de Poolse delingen	Personele unie 1385-1569. Enkele staat na 1569 (Unie van Lublin) Onder Jagiello-dynastie en gekozen koningen.
Portugal	1415-1581, 1640-1822	Portugese kolonisatie, Portugese onafhankelijkheidsoorlog	Spaanse annexatie, Napoleontische Oorlogen en Braziliaanse onafhankelijkheid
Pruisen	1763-1871	Zevenjarige Oorlog	Duitse eenwording	Onder Hohenzollern; opgevolgd door het Duitse Rijk
Rusland	1721-1917 (Russische Rijk), 1991-heden (Russische Federatie)	De Grote Noordse Oorlog	-	Onder Huis Romanov (Russische Rijk), nu een federatie en de formele opvolger van de USSR; huidige macht vanuit militaire sterkte, VN veto, uitgebreide natuurlijke hulpbronnen, bezit van een groot nucleair arsenaal, geavanceerde militaire, ruimtevaart, wetenschap en technologie
De Sovjet-Unie	1945-1991	Tweede Wereldoorlog	Ontbonden in 1991 door Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland	Onder het communisme, bestond uit 15 Sovjet Republieken; militaire sterkte, diplomatische invloed, grote industrie, uitgebreide natuurlijke hulpbronnen, bezit van een groot nucleair arsenaal, geavanceerde militaire, ruimtevaart, wetenschap en technologie
Spanje	1469-1898	Eenwording van Spanje	Spaans-Amerikaanse Oorlog	Onder Huis Trastamara, Habsburg dynastie en Huis Bourbon
Verenigde Staten	1898-heden	Spaans-Amerikaanse Oorlog	-	Economische macht, G8 land, wetenschap en militaire sterkte
Zweden	1611-1721	De Ingrische oorlog	De Grote Noordse Oorlog	Deels door de productie van ijzer en staal.

[bewerk] Referenties

1. ↑ Hegemony, liberalism and global order: what space for would-be great powers? Hurrell, Andrew; 2006; International Affairs 82 (1); pp1-19; (Abonnement of één betaling van 19p)