Zevenjarige Oorlog (18e eeuw)

Silezische Oorlogen

Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) Eerste Silezische Oorlog (1740-1742) Vrede van Breslau (1742) Tweede Silezische Oorlog (1744-1745) Vrede van Dresden (1745) Zevenjarige Oorlog (1756-1763) Derde Silezische Oorlog (1756-1763) Vrede van Hubertusburg (1763)

De Zevenjarige Oorlog, ook wel de Derde Silezische Oorlog genoemd, was een oorlog tussen Pruisen, Groot-Brittannië en Hannover, ook wel de geallieerden, enerzijds, en Rusland, Oostenrijk, Zweden, Saksen en Frankrijk anderzijds. Het betrof de eerste keer dat er een oorlog op wereldschaal werd uitgevochten. De 7-jarige oorlog, die duurde van 15 mei 1756 – 1763, kan gezien worden als het vervolg van de Oostenrijkse Successieoorlog.

[bewerk] Oorlog tussen Pruisen en Oostenrijk

Pruisen was de aartsvijand van Oostenrijk sinds Pruisen in de Oostenrijkse Successieoorlog Oostenrijk haar rijkste provincie Silezië had ontnomen in de Eerste Silezische Oorlog. Na een mislukte poging van Oostenrijk om dit gebied terug te veroveren (Tweede Silezische Oorlog), sloot Oostenrijk onder leiding van het diplomatiek genie Von Kaunitz die minister van buitenlandse zaken was een alliantie met Frankrijk, dat voorheen geallieerd was met Pruisen. Pruisen daarentegen kreeg Engeland, de traditionele vijand van Frankrijk aan zijn kant.

De alliantie tussen Frankrijk en Oostenrijk betekende een diplomatieke revolutie in Europa: Oostenrijk en Frankrijk waren traditionele vijanden van elkaar. Met Frankrijk kwam Bourbon-Spanje ook aan de kant van Oostenrijk en ook Zweden en Saksen sloten zich aan.

De grote aanstichter van de oorlog was echter Rusland, dat in de groeiende macht van Pruisen een concurrent zag in haar doel om het zwakke Polen in te lijven. Rusland en haar bondgenoot Oostenrijk hadden uiteindelijk een plan opgevat om Pruisen van de kaart te vegen.

De Pruisische Koning Frederik II besloot temidden van de oorlogsdreiging het initiatief te nemen: het Pruisische leger viel Saksen binnen en het Saksische leger werd tot capitulatie gedwongen in zijn belegerde vesting te Pirna. Nadat de belegering van Praag moest worden opgeheven behaalde Pruisen kort achter elkaar 2 grote overwinningen bij Rossbach (5 november 1757) en Leuthen; Frankrijk zou zijn troepen voortaan niet meer diep in Duitsland laten oprukken.

De totale kracht van Oostenrijk en Rusland was echter nog te veel. Frederik vocht tegen een bijna dubbele overmacht. Door gebruik te maken van zijn centrale positie en de gebrekkige coördinatie tussen zijn tegenstanders, slaagde hij echter erin stand te houden.

Zweden was geen tegenstander van enig belang, maar Rusland rukte gestaag op. In 1759 behaalden de Russen een vernietigende overwinning bij Kunersdorff, waardoor Pruisen aan de rand van de afgrond werd gebracht. Het overlijden van tsarina Elisabeth I van Rusland en haar opvolging door Peter III van Rusland, die een groot bewonderaar was van Frederik II, brachten echter de redding. Rusland sloot snel vrede en een alliantie met Pruisen. De Russische troepen werden uit Pruisen teruggetrokken. Peter III werd spoedig hierna vermoord en zijn vrouw Catharina II kwam op de troon in Rusland. Catharina II was een stuk minder Pruisisch gezind en de alliantie werd onmiddellijk ontbonden. Catharina wilde echter geen nieuwe oorlog en Pruisen bleef ontruimd. Maria Theresia van Oostenrijk begreep dat de oorlog niet meer te winnen was, zodat ook zij akkoord ging met vrede.

Pruisen was door de oorlog uitgeput. Een half miljoen soldaten en burgers, ongeveer 10 % van de bevolking, had het leven verloren. Maar Pruisens machtspositie in Europa was nu voor lange tijd verzekerd.

Frederik II moest Saksen ontruimen en teruggeven aan zijn keurvorst, maar mocht Silezië behouden. Ook beloofde Pruisen zijn keurvorstelijke stem aan Jozef II te geven bij de volgende keizersverkiezing.

[bewerk] De Koloniale oorlogen

Voordat de oorlog begon in Europa waren er al in 1754 vijandelijkheden uitgebroken in Noord-Amerika en India. Groot-Brittannië wilde haar koloniale macht versterken en kwam in conflict met haar grootste tegenstander Frankrijk. Dit conflict omspande de gehele wereld, waardoor men soms refereert aan de Eerste Eerste Wereldoorlog.

Het bekendste conflict speelde zich af in Noord-Amerika, dat bekend werd als de "French & Indian Wars". De oorlog in Europa had een rechtstreeks effect op de oorlog in Noord-Amerika; toen de Fransen vernietigend werden verslagen bij Rossbach in 1757 waren ze niet in staat hun koloniale troepen te versterken. De Britten wisten uiteindelijk de Fransen definitief te verdrijven.

Ook slaagden de Britten dankzij hun maritieme overwicht erin om de Franse positie In India te ondermijnen. Met de Slag bij Plassey en de verovering van Bengalen begon de opbouw van het Britse koloniale rijk in India.

[bewerk] Het einde van de oorlog

De Russen zouden de oorlog in het voordeel van de Geallieerden kunnen beslechten; toch twijfelden ze om de Pruisen definitief te verslaan. Dit kwam omdat men verwachtte dat Tsarina Elisabeth niet al te lang meer zou leven en zij door haar pro-Pruisische zoon Peter III zou worden opgevolgd, en dat degenen die Pruisen zouden verslaan in onmin zouden komen met de nieuwe Tsaar. Inderdaad overlijdt de tsarina in 1762 en Peter III sluit ogenblikkelijk een vredesverdrag met Pruisen.

Uiteindelijk sleept de oorlog zich dan nog voort, maar Oostenrijk kan alleen de oorlog niet verder in haar voordeel beslissen. In 1763 eindigde de oorlog met de Vrede van Hubertusburg. Pruisen behoudt Silezië, maar Frankrijk is haar koloniën in India en Noord-Amerika kwijt.