Napoleon III

Napoleon III

1808-1873

Periode	1852-1870
Voorganger	Lodewijk Filips I (koning, voor de 2^e Republiek)
Opvolger	Derde Franse Republiek

Vader	Lodewijk Napoleon Bonaparte
Moeder	Hortense de Beauharnais
Dynastie	Bonaparte

Karel Lodewijk Napoleon Bonaparte (Parijs, 20 april 1808 - Chislehurst bij Londen, 9 januari 1873) was van 1848 tot 1852 president en daarna tot 1870 als Napoleon III keizer van Frankrijk.

[bewerk] Jeugd

Karel Lodewijk Napoleon (Frans: Charles-Louis-Napoléon; zijn eerste voornaam gebruikte hij niet) werd in 1808 geboren als zoon van Hortense de Beauharnais. De identiteit van zijn biologische vader is altijd omstreden geweest, maar hij ontleende zijn achternaam en claim op de keizerstroon aan Hortenses echtgenoot Lodewijk Napoleon Bonaparte, koning van Holland, die officieel als zijn vader gold en dit mogelijk biologisch ook was. Hij had twee oudere broers, Napoleon Karel (1802-1807) en Napoleon Lodewijk (1804-1831).

De vier Napoleons

[bewerk] President

In 1836 verscheen Lodewijk Napoleon in Straatsburg voor een kazerne, waar hij proclameerd dat hij Lodewijk Filips zou afzetten. Hij werd gearresteerd, maar hierna met 15.000 francs weggestuurd. Napoleon vertrok opnieuw naar Engeland.

Na een tweede couppoging in Boulogne – waar hij, na een landing met 65 soldaten, algauw werd opgepakt – werd hij opgesloten in de vesting van Ham. Tijdens zijn gevangenschap ging hij verder met het schrijven van pamfletten over zijn rechten op de troon.

In 1844 overleed zijn oom Jozef, waardoor er niets en niemand meer tussen hem en het keizerschap instond. Enkele maanden daarna overleed zijn vader, waardoor hij nu ook de rechtmatige troonopvolger was voor de bonapartisten. In het revolutiejaar 1848 viel Lodewijk Filips' Julimonarchie, ontstaan uit de Julirevolutie van 1830, in de Februarirevolutie van dat jaar genoemd.

Hierop volgde een roerige tijd, waarbij de macht in korte tijd vaak in verschillende handen kwam. Zelfs de hertog van Wellington – de vroegere aartsvijand van Napoleon I – zei op een gegeven moment dat Frankrijk weer een Napoleon nodig had. Uiteindelijk weet Lodewijk Napoleon zich definitief – na verschillende verkiezingen – te verkiezen als parlementslid in de Assemblée Nationale in november.

In oktober werd er nog een amendement ingediend door een republikein, die niet wilde dat leden van de keizerlijke familie lid konden worden van het parlement. Dit had een averechtse werking: voor zover er nog wetten waren die dit tegenhielden, werden deze geschrapt.

Na Napoleons verkiezing werd een nieuwe grondwet gemaakt (niet speciaal voor Napoleon, maar in verband met het nieuwe staatssysteem), en een maand erna volgen de presidentsverkiezingen. Napoleon won deze zeer overtuigend. Mede door zijn naam, en de impopulariteit van zijn grootste tegenstander, generaal Cavaignac. Hiermee was Lodewijk Napoleon de eerste Franse president die werd verkozen door het volk.

Een belangrijke campagne tijdens Napoleons presidentschap was de ingreep tegen de Italiaanse eenheidsstrijder Giuseppe Mazzini, die Rome bezet hield. Napoleon stuurde een expeditieleger van 9.000 man op een missie die slaagde. Later zou Napoleon van denkbeeld en daarbij van zijde veranderen in de Italiaanse kwestie.

[bewerk] Keizer

In 1851 stelde Lodewijk Napoleon het parlement voor om de grondwet te veranderden, zodat de president zich herverkiesbaar kon stellen. Lodewijk vond dat de vierjaarlijkse termijn niet genoeg was om zijn hele programma te voltooien. Het parlement, dat vooral nog bestond uit monarchisten, die achter de Bourbons stonden, weigerde dit. Op 2 december van datzelfde jaar pleegde Napoleon een staatsgreep. Hij ontbond het parlement, en door middel van een meerderheid bij een volksraadpleging werd zijn presidentiële termijn alsnog verlengd. Deze coup deed veel republikeinen besluiten om Napoleon de rug toe te keren. De laatste democraten, onder wie Alexis de Tocqueville, werden opgesloten. Het keizerlijke aspect was intussen al duidelijk merkbaar geworden. Een jaar later werd het keizerrijk officieël uitgeroepen, na een tweede volksraadpleging. Bijna het hele stemgerechtigde Franse volk (7,8 van de 8,2 miljoen) wilde Napoleon als erfelijk keizer.

De betrouwbaarheid van beide referenda werd, en wordt nog steeds, betwist. Maar Napoleon werd keizer, als Napoleon III. (Napoleon II was de zoon van Napoleon I, die slechts enkele dagen (na de beide abdicaties van zijn vader) regeerde.) Hij liet zich, net als zijn oom, kronen op 2 december. Dit was 1 jaar na de staatsgreep, en 48 jaar na de kroning van zijn voorganger.

Door zijn keizerschap haalde Napoleon zich de woede van de bekende schrijver Victor Hugo op de hals. Hugo had hem gesteund bij zijn presidentsverkiezing, maar voelde zich nu verraden, omdat Napoleon alsnog een monarchie had gesticht.

Lodewijk Napoleon als keizer

In het eerste jaar van zijn regering begon Napoleon gelijk met het verbannen van misdadigers naar strafkolonies als het beruchte Duivelseiland, en Nieuw-Caledonië. Kort hierop ging hij op zoek naar een echtgenote, en daarmee ook naar een troonopvolger. Napoleon had eerst een Duits nichtje van koningin Victoria op het oog, maar dat plan wierp, als een van de vele, geen vruchten af. Uiteindelijk trouwde hij met de Spaanse Eugénie de Montijo, gravin van Teba. Uit dit huwelijk werd een zoon geboren, de latere Napoleon IV, op 16 april 1856. Tot die tijd was Napoleons neef Napoleon Jozef Karel Paul Bonaparte, de zoon van Jerôme Bonaparte, kroonprins. Na de geboorte van zijn zoon was Napoleon III ineens veel minder geïnteresseerd in zijn echtgenote, en hij ging zich te buiten aan veel buitenechtelijke escapades. In 1858 werd er door een jonge Italiaanse revolutionair, Felice Orsini, een mislukte aanslag op hem gepleegd, volgens de latere verklaring van Orsini door het optreden van Napoleon tijdens de Italiaanse vrijheidsstrijd in 1848 en 1849. De valse beloften aan de vrijheidssbeweging speelden hier een belangrijke rol bij. Napoleon en zijn vrouw raakten – op een snee in Napoleons neus na – niet gewond. Er vielen wel enkele doden en veel gewonden tussen de omstanders.

De aanslag deed Napoleon herinneren aan zijn tijd bij de Carbonari (de Italiaanse vrijheidsbeweging waar hij in zijn jeugd lid van was geweest), en hij begon de voordelen van een Italiaanse eenheidsstaat in te zien. Maar dit moest dan wel een koninkrijk zijn, en niet – zoals de denkbeelden van de Carbonari – een republiek. Napoleon besloot in te grijpen in Italië, wat resulteerde in een Oostenrijkse nederlaag – zijn doel van een Italiaanse eenheid was dat Oostenrijk zwakker werd – en de Italiaanse gift van Savoye en Nice aan Frankrijk. Napoleons voornaamste Italiaanse bondgenoot was graaf Camillo Benso di Cavour, de eerste minister van Sardinië-Piëmont. Zijn medewerking aan de zaak van de Italiaanse eenheid vervreemde hem van de reactionairen en klerikalen, die ook de Kerkstaat in gevaar zagen komen. Napoleon was echter van begin af aan van plan geweest na de vestiging van zijn macht op meer democratische wijze te regeren en steunde derhalve na 1860 meer op de liberalen.

Verder verliep de militaire loopbaan van de keizer erg goed, te weten de gezamenlijke overwinning met Engeland in de Krimoorlog; de strafexpeditie naar Vietnam (toen nog Frans Indo-China), omdat hier werden katholieke missionarissen vermoord door de Vietnamezen; de gezamenlijke overwinning met Engeland in de Tweede Opiumoorlog (in China). Hieruit blijkt dat Engeland ondertussen een goede bondgenoot van Frankrijk was geworden, in tegenstelling tot het Frankrijk onder de eerste Napoleon.

Maar er was ook een grote nederlaag voor Napoleon. Dit was zijn interventie in Mexico, in een poging macht in Midden-Amerika te winnen. Mede door hem werd Maximiliaan van Oostenrijk tot keizer van Mexico uitgeroepen. De liberale Mexicaanse president bleek daar echter de touwtjes nog aardig in handen te hebben, en ondanks vele waarschuwingen van Napoleon om terug te keren, werd Maximiliaan in 1867 geëxecuteerd door een vuurpeloton.

In die tijd werd Parijs ondertussen bestuurd en herbouwd (onder andere om eventuele revolutionaire activiteiten de baas te kunnen) door baron Haussmann, door Napoleon zelf naar Parijs gehaald. Maar dit was de enige positieve zaak van de laatste jaren. De ondergang was nabij.

Napoleon III en Bismarck in gesprek, na de slag om Sedan

[bewerk] Ondergang

Internationaal raakte Frankrijk in een isolement. Napoleon koos de zijde van de paus en Poolse opstandelingen. De paus was de vijand van Italië – ondertussen één koninkrijk, maar nog zonder de Pauselijke Staat, welke later geannexeerd werd – waar Napoleon nog mee gevochten had. De Polen waren de vijanden van Rusland, waar Frankrijk weer een goede diplomatieke relatie mee had na de Krimoorlog. Toen Pruisen Oostenrijk versloeg in de Zevenweekse oorlog, en Napoleon ook nog een ander politiek conflict verloor, kromp zijn macht alleen maar verder ineen. Die van Pruisen groeide echter gestaag. Toen kwam het zover dat Pruisen Frankrijk binnenviel; beide landen hadden al enige jaren politieke conflicten, onder andere over de opvolging van de Spaanse koning. Het Pruisische leger was superieur aan het Franse; zij hadden dan wel minder manschappen, hun organisatie was stukken beter. Uiteindelijk werd Parijs belegerd, en nadat daar enkele revolutionairen de macht hadden overgenomen en de commune van Parijs hadden uitgeroepen, gaf Frankrijk zich over. Napoleon was toen al gevangen genomen door de Pruisen, na de Slag bij Sedan, in september 1870. Elzas-Lotharingen werd Duits gebied, want kort na de overwinning in de zogeheten Frans-Pruisische oorlog werd koning Wilhelm I tot eerste keizer van het nieuwe Duitsland gekroond.

Napoleon III werd op 19 maart 1871 vrijgelaten en begaf zich als banneling naar Engeland. Hij stierf aldaar in 1873 en werd begraven in de Sint-Michaelsabdij te Farnborough. Zijn enige zoon Napoleon Eugène Lodewijk werd tot Napoleon IV uitgeroepen. Hij zou echter nooit regeren.