Charles de Gaulle
Charles André Joseph Marie de Gaulle (Rijsel, 22 november 1890 – Colombey-les-Deux-Églises, 9 november 1970) was een Frans militair en politicus. Hij was de leider van het Franse verzet in de Tweede Wereldoorlog en de eerste president van de Vijfde Republiek (1959-69) .
Inhoud |
[bewerk] Biografie
Charles De Gaulle [shärl də gōl]? was de tweede zoon in een rooms-Katholiek, patriottisch gezin en werd geboren in Lille/Rijsel. Als klein kind toonde hij al een bijzondere interesse in militaire zaken. Hij studeerde aan de militaire school van Saint-Cyr en in 1913 voegde hij zich bij de infanteriedivisie onder leiding van kolonel Philippe Pétain.
[bewerk] Eerste en Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Eerste Wereldoorlog diende De Gaulle in het leger als luitenant tot zijn gevangenschap in 1916. Hij verbleef ruim twee jaren in een kamp voor krijgsgevangenen. Na de oorlog ging hij bij de tanktroepen van de infanterie waar hij al snel de reputatie kreeg een vooruitstrevend tacticus te zijn. In Vers l'Armée de Métier ("Naar een Beroepsleger") (1934) bepleitte hij de oprichting van een professioneel gemotoriseerd kernleger in vredestijd om een mogelijke verrassingsaanval vanuit Duitsland af te slaan. Zijn ideeën vonden echter weinig weerklank in Frankrijk. Na de oorlog werd beweerd dat hij daarin de Duitse Blitzkrieg voorspeld zou hebben en de in veel grotere oplagen verschenen naoorlogse edities werden in die zin aangepast.
In de Tweede Wereldoorlog kreeg hij tijdens Fall Gelb op 15 mei 1940 het bevel over een provisorische pantserdivisie, de 4e Division Cuirassée de Réserve, waarmee hij zonder veel effect tegen de Duitse invallers vocht. Na de oorlog werd vaak beweerd dat hij juist als enige generaal successen geboekt had. Vlak voor de totale ineenstorting werd hij bevorderd tot brigade-generaal. Hij kreeg op 6 juni de post van ondersecretaris voor defensie in het kabinet van premier Paul Reynaud. In die hoedanigheid nam hij deel aan de besprekingen met de Engelsen tijdens de laatste fases van de Duitse opmars in juni 1940. Toen bleek dat maarschalk Pétain in juni 1940 een wapenstilstand met de Duitsers zou sluiten, stapte de Gaulle in een Brits vliegtuig en ontkwam zo naar Londen, waar hij op 18 juni via de Britse radio aankondigde dat hij voor Frankrijk de strijd tegen Duitsland zou voortzetten. Het Vichy-regime veroordeelde hem ter dood wegens desertie.
De Gaulle organiseerde na zijn vlucht de Vrije Franse Strijdkrachten; het lukte hem om sommige Franse koloniën aan zijn kant te brengen. Hij kreeg ook het bestuur in Syrië en Libanon in handen toen de Britten deze Franse mandaatgebieden op Vichy-troepen veroverden. Dat gebeurde niet zonder moeite, want de Gaulle probeerde steeds de waardigheid van Frankrijk te verdedigen, ook al had hij maar weinig macht. Terwijl de Britse premier Churchill een zeker respect voor de moeilijke Franse generaal had, wantrouwden de Verenigde Staten hem. Toen Amerikaanse en Britse legers in november 1942 Franse gebieden in Noord-Afrika binnenvielen, gaven de Amerikanen het bestuur ervan niet in handen van de Vrije Fransen, maar van een andere Franse generaal, Henri Giraud, die eerder bij Vichy had aangeleund. De Gaulle bleek echter over een forse aanhang te beschikken, ook in bezet Frankrijk. In juni 1943 kwam er een compromis: de Gaulle en Giraud werden samen co-voorzitters van een Frans Comité van Nationale Bevrijding in Algiers. Maar na enkele maanden wist de Gaulle Giraud aan de kant te schuiven en in juni 1944 vormde hij een voorlopige regering van de Franse Republiek, met hemzelf als voorzitter. Hoewel de Amerikanen de Gaulle niet wilden betrekken in de landing in Normandië op 6 juni 1944 en ze van plan waren het bevrijde Frankrijk althans voorlopig zonder hem te besturen, stond ook het hele binnenlandse verzet achter de Gaulle. Bij zijn terugkeer in Frankrijk werd hij overal toegejuicht en op 26 augustus vestigde hij zijn regering in Parijs, die al snel door de geallieerden werd erkend. Tot op het einde van de oorlog had hij wrijvingen met de Amerikanen, want de generaal wilde altijd dat Frankrijk als een grote mogendheid werd behandeld en weigerde soms om bevelen van het geallieerde opperbevel op te volgen.
[bewerk] De naoorlogse periode
In eigen land was de Gaulle op het einde van de oorlog een algemeen aanvaarde leider die boven de partijen stond. Hij bleef ook na de verkiezingen van november 1945 voorzitter van de voorlopige regering, maar trad in januari 1946 af, toen het duidelijk werd dat zijn opvattingen niet in de nieuwe grondwet zouden worden opgenomen. In 1947 stichtte hij een nieuwe politieke partij, Rassemblement du Peuple Français (Verzameling van het Franse Volk) die namens alle Fransen claimde te spreken. De partij had een tijdelijk kiessucces, maar in 1953 hief De Gaulle de partij op en trok zich uit de politiek terug.
In 1958, nadat een militaire opstand in Algerije tot een politieke crisis in Frankrijk had geleid, werd hij als enige leider als voldoende sterk beschouwd om de situatie op te lossen en maakte de dreiging dat de opstand van het leger zich tot het moederland zou uitbreiden een einde aan de Vierde Republiek. De Gaulle vormde een regering en verkreeg van het parlement een speciale volmacht voor zes maanden. Hij stelde een nieuwe grondwet op die de macht van de president versterkte ten nadele van het parlement. De Gaulle werd zelf de eerste president van de nieuwe Vijfde Republiek in januari 1959. De opstandige militairen hadden gehoopt dat de Gaulle de Algerijnse strijd voor onafhankelijkheid voorgoed de kop in zou drukken, en De Gaulle wekte ook de stellige indruk dat te zullen doen, toen hij op de televisie uitriep: "Français, Françaises, je vous ai compris." Hij besefte echter al snel dat Frankrijk daar nooit in zou slagen. Uiteindelijk kondigde hij aan Algerije via onderhandelingen zelfbeschikking te verlenen. Daarop kwam het tot zware rellen met Franse kolonisten in Algerije die zich tegen de onafhankelijkheid verzetten. In Frankrijk zelf pleegde de OAS, een geheime organisatie van militairen, aanslagen, ook tegen de Gaulle zelf. Toch leidden de akkoorden van Evian in 1962 naar de Algerijnse onafhankelijkheid.
[bewerk] Force de Frappe
De Gaulle was vast van plan om Frankrijk weer zijn vroegere positie op het wereldtoneel te laten innemen. Daarom wilde hij zoveel mogelijk de invloed van de Verenigde Staten in Europa beperken. Hij zette de militaire samenwerking met de NAVO stop, hoewel Frankrijk wel lid van de NAVO bleef. Ook zorgde hij ervoor dat Frankrijk eigen atoomwapens ontwikkelde - de "Force de Frappe": het kon voor hem niet dat een groot land als Frankrijk zijn veiligheid aan een andere mogendheid overliet. Tweemaal stelde hij zijn veto tegen een Britse toetreding tot de Europese Gemeenschappen, omdat het Verenigd Koninkrijk volgens hem te veel onder Amerikaanse invloed stond. Anderzijds streefde hij naar goede betrekkingen met West-Duitsland en kon hij goed overweg met bondskanselier Konrad Adenauer. Bovendien ging hij rechtstreeks met de Sovjet-Unie praten over ontspanning en knoopte hij diplomatieke betrekkingen aan met de Volksrepubliek China. In de Europese Gemeenschappen zorgde hij regelmatig voor moeilijkheden omdat hij de invloed van de Europese Commissie wilde beperken en weigerde zich neer te leggen bij een meerderheidsstemming in de Europese Ministerraad. In plaats van een "Europa der bureaucraten" stelde hij een "Europa der vaderlanden" voor, waar de staatshoofden en regeringsleiders zelf zoveel mogelijk de grote beslissingen zouden nemen. Het zorgde ervoor dat de Europese instellingen geblokkeerd geraakten en Frankrijk een slechte reputatie kreeg.
[bewerk] Vive le Québec Libre!
In 1967 bezocht De Gaulle Canada, dat het eeuwfeest van zijn onafhankelijkheid vierde. Tijdens een toespraak vanaf het balkon van het stadhuis van Montréal riep hij, tot enthousiasme van de toeschouwers: "Vive le Québec! Vive le Québec Libre!" Zijn openlijke steun aan de onafhankelijkheidsbeweging in de provincie Québec leidde tot een diplomatieke rel. De Canadese premier Pearson reageerde de volgende dag met de opmerking: "Canadezen hoeven niet bevrijd te worden" en maakte duidelijk dat De Gaulle niet langer welkom was. Daarop verliet hij Canada om er nooit meer terug te keren.
[bewerk] Binnenlandse politiek
In eigen land was de Gaulles bewind nogal autoritair. Zijn aanhangers - de gaullisten - hadden meestal een ruime meerderheid in het parlement en de regering was helemaal aan de president ondergeschikt. Belangrijke beslissingen liet hij nemen via een referendum, waarbij hij het Franse volk voor de keuze stelde: of het voorstel werd goedgekeurd, of hij trad af. Telkens kreeg hij een meerderheid achter zich. Op die manier liet hij de grondwet wijzigen, zodat de president voortaan rechtstreeks verkozen zou worden. Dit gaf het staatshoofd nog meer gezag en bij de presidentsverkiezingen van 1965 wist de Gaulle zichzelf op te volgen voor een nieuwe ambtstermijn van zeven jaar. De linkse partijen beschuldigden hem een dictatuur na te streven. Maar het bestuur onder de Gaulle maakte wel een aantal belangrijke hervormingen mogelijk die Frankrijk op heel wat gebieden moderniseerden, iets wat onder de zwakke Vierde Republiek niet mogelijk was geweest.
De Gaulles bewind leek onaantastbaar totdat er in mei 1968 massale studentendemonstraties uitbraken, gevolgd door massale stakingen. De oude generaal leek een tijd geen antwoord te vinden op de crisis, totdat hij plots erin slaagde de orde te herstellen. In daaropvolgende vervroegde parlementsverkiezingen bleek dat hij nog altijd massaal gesteund werd. Maar zijn positie was niet meer onaantastbaar. In april 1969 schreef hij opnieuw een referendum uit over een grondwetsherziening en ditmaal leed hij een nederlaag. Hij trad meteen af en trok zich terug in zijn landhuis in het dorpje Colombey-les-Deux-Églises (departement Haute-Marne).
Op bijna 80-jarige leeftijd stierf hij onverwacht thuis in Colombey-les-Deux-Églises. Hij werd op het plaatselijke kerkhof begraven, omdat hij een staatsbegrafenis had geweigerd. Eerder had hij alle onderscheidingen en eerbewijzen afgewezen. Later werd er ter ere van hem een groot Lotharings kruis opgericht te Colombey-les-Deux-Églises.
Met zijn grote gestalte en boeiende manier van spreken was Charles de Gaulle in meer dan één opzicht een indrukwekkend figuur wiens invloed in Frankrijk ook vandaag nog zeer groot blijft. Hij werd in 2005 door tv-kijkers tot de grootste Fransman aller tijden verkozen.
[bewerk] Eerbewijzen
De naam van De Gaulle leeft voort in het, na Heathrow, grootste vliegveld van Europa, Aéroport Charles De Gaulle. Ook is het drukste plein van Parijs, Place Charles de Gaulle, naar De Gaulle vernoemd. Dit plein heette voorheen Place de l'Etoile. Op dit plein staat de Arc de Triomphe.
[bewerk] Werken
- La discorde chez l'ennemi (1924)
- Histoire des troupes du Levant (1931) écrit par le major de Gaulle et le major Yvon, avec le colonel de Mierry collaborant à la préparation du texte final.
- Le fil de l'épée (1932)
- Vers l'armée de métier (1934)
- La France et son Armée (1938)
- Trois études (1945) (Rôle historique des places fortes ; Mobilisation économique à l'étranger ; Comment faire une armée de métier) suivi par le Mémorandum du 26 janvier 1940.
- Mémoires de Guerre
- Volume I - L'Appel, 1940-1942 (1954)
- Volume II - L'Unité, 1942-1944 (1956)
- Volume III - Le Salut, 1944-1946 (1959)
- Mémoires d'Espoir
- Volume I - Le Renouveau, 1958-1962 (1970)
- Discours et Messages
- Volume I - Pendant la Guerre, 1940-1946 (1970)
- Volume II - Dans l'attente, 1946-1958 (1970)
- Volume III - Avec le Renouveau, 1958-1962 (1970)
- Volume IV - Pour l'Effort, 1962-1965 (1970)
- Volume V - Vers le Terme, 1966-1969
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Literatuur
- Paul-Marie Coûteaux: Le génie de la France. Tome I: De Gaulle philosophe. Jean-Claude Lattès., Paris 2002
- Jean-Louis Crémieux-Brilhac: La France Libre. Gallimard, Paris 1996
- Yves Maxime Danan: La vie politique à Alger de 1940 à 1944. Librairie générale de Droit et de Jurisprudence, Paris 1963
- Vincent Jouvert: L'Amérique contre De Gaulle. Seuil, Paris 2000
- Jean Lacouture: De Gaulle. Éditions du Seuil, Paris 1984
- Jean Lacouture: De Gaulle. (3 volumes): 1 — Le Rebelle (1890-1944), 2 — Le Politique (1944-1959), 3 — Le Souverain (1959-1970), 1984, 1985 et 1986. Points Histoire, Paris 1990
- Dominique Venner: De Gaulle, la grandeur et le néant. Éditions du Rocher, Monaco 2004
- Philippe de Gaulle: Entretiens avec Maurice Tauriac. De Gaulle, mon Père. Plon, Paris 2003
| Voorganger: René Coty |
President van Frankrijk 1959-1969 |
Opvolger: Alain Poher a.i. |
