Noord-Atlantische Verdragsorganisatie
De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie - NAVO (Engels: NATO, The North Atlantic Treaty Organisation; Frans: OTAN, Organisation du Traité de l'Atlantique Nord) is een na de Tweede Wereldoorlog opgerichte organisatie ter ondersteuning van het Noord-Atlantische Verdrag dat in Washington op 4 april 1949 werd getekend.
Inhoud |
[bewerk] Partijen
Aanvankelijk deden België, Canada, Denemarken, Frankrijk, IJsland, Italië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Portugal, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten mee. Later kwamen daar Turkije en Griekenland (februari 1952), West-Duitsland (1955) en Spanje (1982) bij en na het einde van de Koude Oorlog op 12 maart 1999 Tsjechië, Polen en Hongarije en op 29 maart 2004 Estland, Letland, Litouwen, Slowakije, Slovenië, Roemenië en Bulgarije. Frankrijk maakte tussen 1966 en 1996 geen deel uit van de militaire organen van de NAVO, vanaf 1996 tot op heden maken zij een voorbehoud met betrekking tot militair optreden. Er zijn hiermee, anno 2006, 26 leden.
[bewerk] Wederzijds aangegane verplichtingen
Het Noord-Atlantisch Verdrag is een militair verdrag dat wederzijdse verdediging en samenwerking van de legers van de westerse landen regelt, aanvankelijk vooral als tegenkracht tegen de landen in het Oostblok. Die vormden op hun beurt in 1955 het Warschaupact. De kern van het verdrag staat in artikel 5, dat stelt dat in geval van een aanval op een van de staten, deze door de andere zal worden opgevat als een aanval op allemaal en dat alle landen zullen meehelpen (samenwerken) om de aanvaller af te weren.
Sinds het einde van de Koude Oorlog is het militaire belang van de NAVO afgenomen. De lidstaten incasseerden het vredesdividend en krompen hun strijdkrachten in. De NAVO is sindsdien in een transformatiefase, waarin nieuwe taken zoals bestrijding van terrorisme, proliferatie en anarchie op de agenda zijn gekomen. In de top van Praag in 2002 en de top van Istanboel in 2004 zijn hierover afspraken gemaakt.
Artikel 5 is tot op heden één maal van toepassing verklaard: na de aanslagen in New York en Washington van 11 september 2001. De NAVO heeft de Verenigde Staten kort na deze aanslagen bijgestaan met AWACS radarvliegtuigen. Operatie Enduring Freedom daarentegen was en is geen NAVO-missie.
In februari 2003 deed het NAVO-lid Turkije een beroep op de overige NAVO-leden op grond van artikel 4 van het verdrag van Washington, dat voorziet in consultatie tussen de verdragsgenoten als het gebied, de politieke onafhankelijkheid of de veiligheid van een lidstaat wordt bedreigd. Turkije deed deze stap in verband met de gespannen situatie rond het buurland Irak. Een aantal westerse landen, waaronder de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, stond op het punt Irak binnen te vallen om Saddam Hoessein te verdrijven.
Steunmaatregelen aan Turkije werden op 10 februari 2003 door een veto van Frankrijk, Duitsland en België geblokkeerd. Op 16 februari 2003 kondigde secretaris-generaal Lord Robertson echter aan dat er overeenstemming was bereikt, waarbij Frankrijk, dat zich al langer een aparte plaats binnen de NAVO had toebedeeld en niet meer volledig lid was, echter nog niet meedeed. De steunmaatregelen aan Turkije werden in gang gezet. Eerdere formele beroepen op artikel 4 werden wel direct ingewilligd.
[bewerk] Organisatie
De secretaris-generaal is de hoogste burgerfunctie van de organisatie, traditioneel vervuld door een Europeaan. Op dit moment is het een Nederlander: Jaap de Hoop Scheffer. Hij is de voorzitter van de Noord-Atlantische Raad (NAR) bestaande uit permanente vertegenwoordigers van de lidstaten. Deze NAR vergadert elke woensdag en neemt bij unanimiteit de politieke besluiten. Deze Raad wordt bijgestaan door het Military Committee waar alle lidstaten met een leger in zijn vertegenwoordigd. De hoogste militaire commandant van de NAVO is de Supreme Allied Commander Europe (SACEUR), tot dusverre altijd een Amerikaan. Hij heeft deze titel om historische redenen, maar is ook commandant van NAVO-troepen buiten Europa.
Het hoofdkwartier van de NAVO bevindt zich in Brussel. Dit is de politieke thuisbasis van de organisatie en ook is de NAR hier gevestigd. De eerste locatie van het NAVO-hoofdkwartier was in Londen. Daarna volgden verhuizingen naar Parijs in 1952, een andere locatie in Parijs in 1960 en Brussel in 1966. Een nieuw hoofdkwartier voor de NAVO in Brussel is in de ontwerpfase.
In 1986 werd het autonoom overlegorgaan Eurogroup opgericht. Hierin overleggen alle Europese NAVO lidstaten en proberen ze gemeenschappelijke standpunten te vormen.
[bewerk] Beknopte chronologie
- 1949 - Oprichting op 4 april. Ondertekenaars: België, Canada, Frankrijk, Luxemburg, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten van Amerika, Denemarken, IJsland, Italië, Noorwegen en Portugal.
- 1952 - Toetreding Turkije en Griekenland
- 1955 - Toetreding West-Duitsland. Oprichting van het Warschaupact
- 1961 - Start van de bouw van de Berlijnse Muur; het IJzeren gordijn verdeelt Oost en West-Europa
- 1966 - Frankrijk is een nucleaire macht geworden en trekt zich terug uit de militaire structuur, maar blijft politiek lid
- 1982 - Spanje wordt het zestiende lid
- 1989 - Val van de Berlijnse Muur
- 1990 - Duitse hereniging
- 1991 - Opheffing van het Warschaupact
- 1999 - Toetreding van Polen, Tsjechië en Hongarije
- 1999 - Operatie/missie in Kosovo
- 2004 - Toetreding van Bulgarije, Estland, Letland, Litouwen, Roemenië, Slowakije en Slovenië
[bewerk] Secretarissen-generaal
Zie secretaris-generaal van de NAVO voor het hoofdartikel over dit onderwerp.[bewerk] Zie ook:
- Warschaupact
- De lijst van internationale organisaties waarvan Nederland lid is.
