Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Сьцяг NATO

Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы (NATO, НАТО) (Па-ангельску: North Atlantic Treaty Organisation, па-француску l'Organisation du Traité de l'Atlantique Nord (OTAN)), таксама называная Паўночнаатлянтычны альянс - гэта міжнародная арганізацыя па калектыўнай бясьпецы, заснаваная ў 1949 годзе дзеля выкананьня Паўночнаатлянтычнай дамовы, падпісанай у Вашынгтоне 4 красавіка 1949 г. Штаб-кватэра арганізацыі знаходзіцца ў Брусэлі. Рабочыя мовы - ангельская і француская.

Зьмест

1 Мэты дзейнасьці
2 Чальцы
- 2.1 Пашырэньне
3 Супрацоўніцтва зь іншымі краінамі
- 3.1 Эўраатлянтычнае супрацоўніцтва
- 3.2 Міжземнаморскі дыялёг
4 Структура
5 Беларусь і NATO
6 Зьнешнія спасылкі

[рэдагаваць] Мэты дзейнасьці

Мэты дзейнасьці Паўночнаатлянтычнага альянсу зацьверджаныя ў Артыкуле 5 Паўночнаатлянтычнай дамовы:

Удзельнікі пагаджаюцца з тым, што ўзброеная атака супраць аднаго ці некалькіх зь іх у Эўропе ці Паўночнай Амэрыцы будзе расцэнены як атака супраць іх усіх. Адпаведна, яны пагаджаюцца ў выпадку такой агрэсіі кожны выканаць свае абавязкі па забесьпячэньню калектыўнай бясьпекі, аказаць дапамогу атакаванаму ці атакаваным удзельнікам разам з астатнімі ўдзельнікамі празь неабходныя для гэтага меры ўключна з ваеннымі, з мэтаю падтрыманьня бясьпекі ў паўночнаатлянтычным рэгіёне.

Дамова не зьмяшчае зьвестак пра патэнцыйных ворагаў і канкрэтныя меры па калектыўнай абароне. Тым ня меней, першапачаткова альянс ствараўся для супрацьстаяньня дэмакратычных краінаў пагрозе з боку СССР і камуністычнага блёку. Паводле дамовы, напад на адну краіну-ўдзельніка арганізацыі расцэньваўся як агрэсія супраць усіх краінаў NATO. На шчасьце, упершыню гэтае палажэньне спрацавала толькі ў 2001 годзе пасьля падзеяў 11 верасьня.^[1]

[рэдагаваць] Чальцы

Краіны Паўночнаатлянтычнага альянсу

Сябры NATO ў Эўропе

Краіны-заснавальнікі (4 красавіка 1949)

Бэльгія
Канада
Данія
Францыя (з 1993 удзельнічае толькі ў палітычнай структуры арганізацыі)
Ісьляндыя
Італія
Люксэмбург
Нідэрлянды
Нарвэгія
Партугалія
Вялікая Брытанія
Злучаныя Штаты Амэрыкі

Далучыліся пазьней:

Грэцыя (18 лютага 1952)
Турэччына (18 лютага 1952)
Нямеччына (9 траўня 1955 як Заходняя Нямеччына; Саарлянд далучыўся да яе ў 1957 і землі было НДР - 3 кастрычніка 1990)
Гішпанія (30 траўня 1982)

Былыя краіны Варшаўская дамовы, што далучыліся пасьля заканчэньня Халоднай вайны: 12 сакавіка 1999:

29 сакавіка 2004:

[рэдагаваць] Пашырэньне

Для пашырэньня складу NATO распрацаваны адмысловы мэханізм, паводле якога краіны-кандыдаты павінны штогод рабіць справаздачу аб прагрэсе, дасягнутым у наступных накірунках:

Палітыка і эканоміка: Краіны павінны дэманстраваць імкненьне вырашаць міжнародныя, міжэтнічныя і тэрытарыяльныя канфлікты мірнымі сродкамі, з увагай да законнасьці і правоў чалавека.
Абарона і войска: Краіна павінна быць здольнай рабіць адпаведны ўнёсак у забесьпячэньне калектыўнай бясьпекі і ўдзельнічаць у апэрацыях альянсу.
Рэсурсы: Войска краіны-кандыдата павінна быць адпаведным чынам забясьпечанае матар'яльна.
Бясьпека: Забесьпячэньне інфармацыйнай бясьпекі краіны-кандыдата.
Законадаўства: Забесьпячэньне сумяшчальнасьці нацыянальнага законадаўства і сяброўства ў NATO.

NATO забясьпечвае кандыдатам адпаведную тэхнічную дапамогу ў выкананьні крытэраў сяброўства.^[2]

На дадзены момант кандыдатамі на ўступ у NATO зьяўляюцца:

На самміце NATO, які мае адбыцца ў лістападзе 2006 г. у Рызе, плянуецца афіцыйна прыняць у склад кандыдатаў на ўступ наступныя краіны:

[рэдагаваць] Супрацоўніцтва зь іншымі краінамі

краіны-партнэры Паўночнаатлянтычнага альянсу

[рэдагаваць] Эўраатлянтычнае супрацоўніцтва

Для пашырэньня супрацоўніцтва паміж 26 краінамі Альянсу і 20 краінамі-партнэрамі былі распрацаваныя дзьве праграмы.

Праграма Партнэрства дзеля міру была расправцаваная ў 1994 і базуецца на індывідуальных двухбаковых адносінах паміж краінай-партнэрам і NATO: кожная краіна можа абраць ступень свайго ўдзелу.^[3]
Праграма Рада Эўраатлянтычнага партнэрства была запушчаная 29 траўня 1997 г., і зьяўляецца форумам для рэгулярнай каардынацыі, кансультацый і дыялёгу паміж усімі 46 яе ўдзельнікамі. ^[4]

Краіны-партнэры NATO:

Краіны былога СССР:

Краіны, якія ня гледзячы на вайсковую нэўтральнасьць належалі да "капіталістычнага лягеру" падчас Халоднай вайны:

Краіны, якія ня гледзячы на вайсковую нэўтральнасьць належалі да "сацыялістычнага лягеру" падчас Халоднай вайны:

Мальта была далучылася да "Партнэрства дзеля міру" ў 1994 г., але пакінула праграму ў 1996 г.
Кіпр ня стаў удзельнікам "Партнэрства дзеля міру" з-за супрацьстаяньня Турэччыны па пытаньню Паўночнага Кіпру.
Босьнія і Герцагавіна, Сэрбія і Чарнагорыя зьяўляюцца кандыдатамі на далучэньне да праграмы "Партнэрства дзеля міру". Іх далучэньне залежыць ад правядзеньня рэформаў у вайсковай і палітчынай сфэрах.

[рэдагаваць] Міжземнаморскі дыялёг

Міжземнаморскі дыялёг - гэта запушчаная ў 1994 г. праграма каапэрацыі паміж NATO і сям'ю краінамі Міжземнаморскага рэгіёну:^[5]

Альжыр
Эгіпэт
Ізраіль
Ярданія
Маўрытанія
Марока
Туніс

[рэдагаваць] Структура

[рэдагаваць] Палітычная структура

Сыстэма прыняцьця рашэньняў і структура кіраваньня NATO вызначаная ў Паўночнаатлянтычнай дамове. Кожная краіна-ўдзельнік мае сваю дэлегацыю ў штаб-кватэры альянсу ў Брусэлі, Бэльгія. Дэлегацыя ўзначальваецца пастаянным прадстаўніком у статусе амбасадара.

Разам пастаянныя прадстаўнікі краінаў складаюць Паўночнаатлянтычную раду (North Atlantic Council), ворган, які зьбіраецца як мінімум адзін раз на тыдзень і прымае рашэньні па асноўнай дзейнасьці і функцыянаваньню NATO. Час ад часу Рада зьбіраецца з удзелам міністраў замежных справаў, абароны і прам'ер-міністраў для прыняцьця найбольш важных стратэгічных рашэньняў.

Старшынём на паседжаньнях Паўночнаатлянтычнай рады - генэральны сакратар NATO. Рашэньні прымаюцца на аснове кансэнсусу. Рашэньні не прымаюцца галасаваньнем ці большасьцю, усе краіны прадстаўленая ў аднолькавай ступені.

Другі па важнасьці чалец дэлегацыі ад краіны - вайсковы прадстаўнік, ў рангу старэйшага афіцэру нацыянальнага войска. Вайсковыя прадстаўнікі ўтвараюць Ваенны камітэт, які адказны за падрыхтоўку прапановаў і рэкамэндацый палітычнаму кіраўніцтву Альянсу адносна мерапрыемстваў датычна забесьпячэньня агульнай абароны. Камітэт ажыцьцяўляе кансультацыі стратэгічнага камандваньня NATO. Як і Паўночнаатлянтычная рада, Ваенны камітэт пэрыядычна сустракаецца на больш высокім узроўні, з удзелам кіраўнікоў генэральных штабоў краін-удзельнікаў Альянсу.

Таксама функцыянуе Парлямэнцкая асамблея NATO, якая складаецца з прадстаўнікоў парлямэнтаў краінаў-удзельнікаў.

[рэдагаваць] Вайсковая структура

Авіяцыйныя вучэньні NATO

Вайсковыя апэрацыі NATO кіруюцца двума стратэгічнымі камандэрамі, адказнымі перад Ваенным камітэтам за агульнае кіраваньне вайсковымі аспэктамі ў сфэры сваёй кампэтэнцыі.

Да 2003 году Стратэгічныя камандэры дзяліліся паводле геаграфічных рэгіёнаў (Эўропа і Амэрыка), аднак цяпер падзел ідзе паводле сфэраў дзейнасьці: Камандваньне трансфармацыямі (трансфармацыя і трэніяваньне войскаў) і Камандваньне апэрацыямі (вайсковыя апэрацыі NATO).

[рэдагаваць] Асобы на чале арганізацыі

**Генэральныя сакратары** ^[6]
#	Імя	Краіна	Тэрмін
1	Генэрал Гастынґс Даянэл Ісмай	Вялікая Брытанія	4 красавіка 1952 – 16 траўня 1957
2	Поль-Анры Спаак	Бэльгія	16 траўня 1957 – 21 красавіка 1961
3	Дырк Стрыкер	Нідэрлянды	21 красавіка 1961 – 1 жніўня 1964
4	Мануілё Брозіё	італія	1 жніўня 1964 – 1 кастрычніка 1971
5	Ёзэф Люнс	Нідэрлянды	1 кастрычніка 1971 – 25 чэрвеня 1984
6	Пітэр Карынґтан	Вялікая Брытанія	25 чэрвеня 1984 – 1 ліпеня 1988
7	Манфрэд Вёрнэр	Нямеччына	1 ліпеня 1988 – 13 жніўня 1994
8	Сэрджыё Балянцына	Італія	13 жніўня 1994 – 17 кастрычніка 1994
9	Вілі Клэс	Бэльгія	17 кастрычніка 1994 – 20 кастрычніка 1995
10	Сэрджыё Балянцына	Італія	20 кастрычніка 1995 – 5 сьнежня 1995
11	Хаўер Саляна	Гішпанія	5 сьнежня 1995 – 6 кастрычніка 1999
12	Джордж Робэртсан	Вялікая Брытанія	14 кастрычніка 1999 – 1 студзеня 2004
13	Яап дэ Гоп Схэфэр	Нідэрлянды	1 студзеня 2004 – с.д.

**Намесьнік генэральнага сакратара** ^[6]
#	Імя	Краіна	Тэрмін
1	Сэрджыё Балянцына	Італія	1994 – 2001
2	Алесандра Мінута Рыца	Італія	2001 – с.д.

[рэдагаваць] Беларусь і NATO

Удзельнікамі NATO зьяўляецца большая частка суседзяў Беларусі - Польшча, Летува, Латвія. Украіна ў хуткім часе атрымае статус кандыдата на ўступленьне ў Альянс.

Беларусь зьяўляецца ўдзельнікам праграмы "Партнэрства дзеля міру". Тым ня меней, у рыторыцы афіцыйных беларускіх уладаў часта сустракаецца агулам варожыя выпады супраць Альянсу. На беларускіх вайсковых вучэньнях рэгулярна адпрацоўваецца сцэнар адбіцьця атакі з Захаду.

У Беларусі няма палітычных сілаў, якія бы актыўна агітавалі за далучэньне да Паўночнаатлянтычнага альянсу.