Nederlands

Nederlands (Nederlands)
Gesproken in:	Nederland, België (Vlaams Gewest, Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Waalse gemeenten met taalfaciliteiten voor Nederlandstaligen), Suriname, Aruba, Nederlandse Antillen, Frankrijk (Frans-Vlaanderen, Noord-Nauw van Kales (Calais)), Indonesië, Zuid-Afrika en Duitsland (grensgebieden). Ook groepen in Canada, V.S., Australië en Nieuw-Zeeland. Daarnaast in kleinere groepen door emigranten wereldwijd.
Sprekers:	25 miljoen
Rang:	37-48 (afhankelijk van telwijze)
Taalfamilie	Indo-Europees Germaans West-Germaans Nederduits Nederfrankisch Nederlands
Dialecten:	Brabants Hollands Oost-Vlaams West-Vlaams Zeeuws Limburgs etc. (De cursieve varianten worden ook wel als aparte talen gezien)
Creoolse talen:	Berbice Skepi Petjoh Afrikaans (halfcreool) etc.
Alfabet:	Latijns
Officiële status
Officieel in:	Nederland, België, Suriname, Aruba, Nederlandse Antillen, de Europese Unie en de Zuid-Amerikaanse Statengemeenschap. (Tot 1949 in Nederlands Indië, tot 1960 in Belgisch Kongo en in 1961 in Zuid-Afrika vervangen door Afrikaans. Ook voormalige taal van Transvaal, de Oranje Vrijstaat en andere Boerenrepublieken.)
Taalorganisatie:	Nederlandse Taalunie
Taalcodes
ISO 639-1: nl ISO 639-2(B): dut/nld SIL: nld

Portaal Nederlands

Verspreiding

Het Nederlands is een Indo-Europese en Germaanse, West-Germaanse, Nederduitse, Nederfrankische taal.

Nederlands is de moedertaal van ruim 22 miljoen mensen. Binnen de Europese Unie (EU) nam het op een bepaald moment een zevende plaats in qua grootte van de talen van de EU. Het Nederlands wordt voornamelijk gesproken in Nederland, België (in de Vlaamse Gemeenschap) en Suriname. Ook op Aruba en op de Nederlandse Antillen (onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden) en voorts in de Franse Westhoek (het uiterste noorden van Frankrijk, onderdeel van Frans-Vlaanderen) en in (kleine) delen van Duitsland (veelal aan de westgrens) spreekt en leert men Nederlands. In het geval van de drie in de eerste alinea genoemde landen spreekt de Nederlandse Taalunie (NTU) sinds 1980 ook wel van Noord-Nederlands, Belgisch-Nederlands en Surinaams-Nederlands. In Zuid-Afrika en Indonesië (ofwel het voormalige Nederlands-Indië) wordt het Nederlands nog veel als bronnentaal gebruikt. Oude documenten en wetteksten zijn vaak opgesteld in het Nederlands. Ruim tienduizend studenten aldaar kunnen dan ook Nederlands lezen. In 2005 werd er in 40 landen aan ruim 220 universiteiten door 500 docenten Nederlands gedoceerd, Duitsland voorop met 30 vakgroepen, gevolgd door de Verenigde Staten van Amerika en Frankrijk met 20 universiteiten. 0,7 % van de Nieuw-Zeelanders zegt dat hun huistaal Nederlands is.

[bewerk] Nederland

Hoofdartikel: Nederlands in Nederland

De officiële taal, zoals die wordt onderwezen op scholen en gebruikt wordt door de autoriteiten, wordt Standaardnederlands genoemd. In Nederland is het de officiële taal van de ca. 16 miljoen inwoners. Deze status als officiële taal is pas officieel vastgelegd in 1995. Door een wijziging van de Algemene Wet Bestuursrecht is dit tot stand gekomen. Deze wijziging was bedoeld om ook het Fries een officiële status te geven. Het Limburgs en Nedersaksisch zijn officieel erkende streektalen. De allochtone minderheidstalen zijn Turks (192.000 sprekers), Marokkaans-Arabisch (100.000), Papiaments (80.000), Indonesisch (45.000) en Sranan (7000). Dit blijkt uit een onderzoek uit 2005, uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse Taalunie. Het Nederlands wordt (niet in alle gevallen correct) ook wel aangeduid als Vlaams (in België), Hollands (vooral in de Randstad) en Nederduits (door historisch taalkundigen).

[bewerk] België

Hoofdartikel: Nederlands in België

Het Nederlands is de eerste taal van ongeveer zes miljoen Belgen (Vlamingen), daarnaast zijn er ongeveer 4 miljoen Franstaligen en ook zo'n 100.000 mensen die het Duits als voertaal gebruiken.

De staatshervorming van 1970 heeft voor een onderscheid gezorgd van vier taalgebieden, waar de drie officiële talen worden gesproken van België, namelijk het Nederlandse taalgebied (overeenkomend met het Vlaamse Gewest), het Franse taalgebied (overeenkomend met het Waalse Gewest minus het Duitse taalgebied), het Duitse taalgebied en het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad (overeenkomend met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest). Deze indeling in taalgebieden werd opgenomen in art. 4 van de Belgische grondwet. Elke gemeente van het koninkrijk moet deel uitmaken van één van deze vier taalgebieden. Een wijziging kan enkel met een bijzondere wet (d.w.z. een wet met een bijzondere meerderheid) worden aangenomen. Sinds de laatste wijziging, op 8 november 1962, is de taalgrens ongewijzigd gebleven.

In het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad werd oorspronkelijk vooral Nederlands gesproken. Voor de verfransing van Brussel-Hoofdstad kunnen een aantal factoren een rol gespeeld hebben. Zo genoot het Frans lange tijd een hogere sociale status en was de bovenklasse die, tot de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht voor mannen in 1919, de politieke touwtjes in handen had van huis uit Franstalig of volledig verfranst. Daarnaast was het Frans tot 1898 in België de enige officiële taal (La Belgique sera latine ou elle ne sera pas, zei kardinaal Mercier destijds). Ook de vele immigranten, eerst uit Zuid-Europa en daarna uit Marokko en Turkije adopteerden het Frans als voertaal in hun contacten met overheid en derden, en deden het aantal Franssprekenden stijgen. Het precieze aantal Nederlandstaligen (als moedertaal) onder de Brusselse bevolking is niet bekend, de schattingen hierover lopen uiteen naargelang de politieke strekking die de bron aanhangt. Bij verkiezingen voor het parlement bedraagt het aantal stemmen uitgebracht op Vlaamse partijen ongeveer 13 à 14 procent van de uitgebrachte stemmen. Teruggerekend naar inwoners is dit goed voor ongeveer 100.000 inwoners.

In een aantal taalgrensgemeenten in het Franse taalgebied, de zogenaamde faciliteitengemeenten, is er een bijzonder taalregime voor Nederlandstaligen (waar in de praktijk weinig van gebruik wordt gemaakt), net zoals dat ook in het Nederlandse taalgebied geldt voor Franstaligen (wat daarentegen een hete politieke kwestie is, cf. de problematiek Brussel-Halle-Vilvoorde).

Net als in Vlaanderen kunnen ook de leerlingen in Wallonië hun tweede taal vrij kiezen, het percentage Walen dat Nederlands kiest ligt echter beduidend lager dan het aantal Vlamingen dat voor Frans kiest. In de Brusselse scholen is er geen vrije keuze en is de andere landstaal verplicht de tweede taal. Voor veel Franstaligen is het Nederlands dan ook de tweede taal, toch blijft het spreken van Nederlands voor veel Franstaligen zelfs na jaren onderwijs, nog steeds een heuse opgave. Volgens een recente studie (La dynamique des langues en Belgique) van de UCL en de ULB zou slechts 19% van de Walen het Nederlands machtig zijn (aan Vlaamse zijde zou 59% Frans kennen). De kwaliteit van het taalonderwijs in Franstalig België is hier zeker ook debet aan. Nu de kennis van het Nederlands ook in Wallonië steeds meer een economische noodzaak wordt (o.a. in het toerisme) lijkt het besef te groeien dat andere wegen moeten bewandeld worden. In Brussel kiezen vele Franstaligen en immigranten nu reeds voor het Nederlandstalig onderwijs om de taal op die manier onder de knie te krijgen. In Wallonië kunnen scholen sedert enkele jaren kiezen voor een systeem waarbij ook andere vakken dan het Nederlands in het Nederlands gedoceerd worden. Een toenemend aantal basisscholen maakt gebruik van deze mogelijkheid, zelfs in kleuterscholen wordt met dit systeem geëxperimenteerd, niet zelden worden hiervoor Vlaamse leraren in dienst genomen.

Nederlands wereldwijd

Nederlands
*Nederlands in Nederland
*Nederlands in België
*Nederlands in Suriname
*Nederlands op de Nederlandse Antillen en Aruba
**Afrikaans
-----------------------------------------------------------------
*Nederlands in Wallonië
*Nederlands in Frankrijk
**(Nederlands in Frans-Guyana)
*Nederlands in Duitsland
*Nederlands in de Verenigde Staten
*Nederlands in Indonesië
*Afrikaans in Namibië
-----------------------------------------------------------------
Nederlandse creoolse talen:
Petjoh, Javindo, Negerhollands, Berbice-Nederlands, (Afrikaans)

[bewerk] Aruba en de Nederlandse Antillen

Hoofdartikel: Nederlands op de Nederlandse Antillen en Aruba

Net als Nederland maken Aruba en de Nederlandse Antillen deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden. Het grote verschil met Nederland is dat het Nederlands slechts de officiële taal is, maar niet de voertaal. Op Curaçao met 130.000, Aruba met 100.000 en Bonaire met 13.000 inwoners wordt het Papiaments gebezigd. Op de eilanden Sint Maarten (33.000 inwoners), Sint Eustatius (2300) en Saba (1400) is Engels de voertaal. Dit blijkt uit het onderzoek van de Taalunie. Het basisonderwijs wordt op sommige scholen in het Papiaments onderwezen, de middelbare school heeft het Nederlands als onderwijstaal.

[bewerk] Suriname

Hoofdartikel: Nederlands in Suriname

Sinds 2005 is Suriname lid van de Nederlandse Taalunie. Hoewel het Nederlands na de onafhankelijkheid in 1975 de officiële taal is gebleven, worden er in het land zo'n 20 talen gesproken. Het Nederlands is er de taal van bestuur, rechtspraak en onderwijs. In het onderzoek van de Taalunie geeft ruim 60% aan dat het Nederlands de moedertaal zou zijn. Dit duidt op een groei. Als contacttaal tussen bevolkingsgroepen wordt het Sranantongo gebruikt. Deze taal wordt door vrijwel alle Surinamers gesproken. Verder hebben het Sarnami en het Surinaams Javaans enkele tienduizenden sprekers. Bijna alle Surinamers spreken twee talen.

[bewerk] Frankrijk

Hoofdartikel: Nederlands in Frankrijk

Taalverhoudingen in de Franse Westhoek in 1874 en 1972

Het arrondissement Duinkerke van het Noorderdepartement, ook wel de Franse Westhoek genoemd, is vanouds een Nederlandstalig gebied. Er worden Vlaamse dialecten gesproken, die behoren tot de dialectgroep van het West-Vlaams. Het dialectgebruik is echter met name vanaf eind negentiende eeuw sterk aan het teruglopen. De belangrijkste reden hiervoor is, dat het Nederlands en het Vlaamse dialect nooit erkend zijn door de Franse staat als regionale taal, zoals het Fries in Nederland. Integendeel, er werd lange tijd een actief onderdrukkingsbeleid gevoerd om het Vlaams uit te roeien ten gunste van het Frans, waardoor ouders het steeds minder thuis doorgaven aan hun kinderen.

Tegenwoordig beheersen nog slechts enkele tienduizenden het Vlaamse dialect, voornamelijk ouderen. Er zijn daarnaast veel dialectcursussen, waar grote belangstelling voor bestaat. Na meer dan twee eeuwen onderdrukking mag sinds enkele jaren wel weer Nederlands onderwezen worden op de basisscholen in het gebied, als eerste vreemde taal. Voor bijna alle kinderen is het ook daadwerkelijk een vreemde taal, omdat zij thuis geen Vlaams dialect meer spreken.

De taalgrens door de eeuwen.

In de Franse Westhoek zijn de meeste plaatsnamen en familienamen herkenbaar Nederlands. Ook worden steeds meer straatnamen 'vervlaamst'. Het Nederlands en Vlaams wachten echter nog steeds op officiële erkenning door de Franse overheid als regionale taal onder het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden.

Zie verder: Nederlands in Frankrijk en Frans-Vlaams.

[bewerk] Indonesië

Hoofdartikel: Nederlands in Indonesië

In de voormalig Nederlandse kolonie Nederlands-Indië wordt het Nederlands vooral nog gesproken door ouderen, die het koloniale bewind nog enige tijd hebben meegemaakt. Er was een grote haat jegens Nederland, maar er was respect voor de Nederlandse taal. Nog steeds zijn enkele gebruikte wetten van Indonesië in het Nederlands. En er zijn verschillende beroepen waar veel Nederlandse termen moeten worden aangeleerd. Het Nederlands wordt samen met het Engels als handelstaal gebruikt. Het Nederlands was tot 1949 de officiële taal van Indië en tot 1963 van Nieuw-Guinea (thans Papoea).

[bewerk] Andere gebieden

Canada

In Canada wonen zo'n 900.000 mensen van Nederlandse afkomst. Bijna allemaal zijn immigranten (en hun kinderen) die na de Tweede Wereldoorlog naar Canada zijn vertrokken. Ongeveer 128 670 mensen spreken het Nederlands als moedertaal daar. Er bestaan in Canada veel Nederlands-Canadese clubs en Nederlandstalige radioprogramma's. Er is zelfs een Nederlandstalige krant, die al heel lang bestaat en onlangs weer voor een tijd van de ondergang is gered door sponsoring en zelfs steun van de Vlaamse regering.

USA

Nederlands verspreid over de Verenigde Staten. Ter indicatie: in het donkerst gekleurde gebied (Indiana) spreekt 0,13% van de bevolking Nederlands.

Hoofdartikel: Nederlands in de Verenigde Staten

In de Verenigde Staten wonen zo'n 5 miljoen mensen van Nederlandse afkomst. Deze zijn of afkomstig uit de Nederlandse kolonie Nieuw-Nederland of zijn (voormalige) immigranten die vooral rond 1850 en later na de Tweede Wereldoorlog naar Amerika zijn getrokken. Er zijn dorpen waar nog redelijk Nederlands wordt gesproken. Het Nederlands is echter maar een kleine immigrantentaal in de V.S.A. Ook leven er mensen van Vlaamse afkomst in Amerika. Er zijn enkele scholen waar Nederlands een keuzevak is en er bestaan Nederlandse clubs.

Zie ook: Pella Nederlands, een Nederlands dialect in het dorpje Pella, Iowa, waar veel mensen van Nederlandse afkomst wonen.

Nieuw-Zeeland

Ook in Nieuw-Zeeland leven mensen van Nederlandse afkomst die na de Tweede Wereldoorlog naar het land zijn vertrokken. Na een onderzoek bleek dat 0,7 % van de Nieuw-Zeelandse bevolking het Nederlands als moedertaal sprak dat is een aantal van ongeveer 29 000 mensen.

Australië

Australië had ook te maken grote Nederlandse immigratie, vooral in de grote steden vormen Nederlanders een hechte groep en er verschijnt nog steeds een Nederlandse krant daar. Er leven echter ook veel Afrikaners in Australië. Uit onderzoek is gebleken dat van de eerste generatie ongeveer 57 % zijn moedertaal inruilde voor Engels.

[bewerk] Geschiedenis

Hoofdartikel: Geschiedenis van het Nederlands

Het Nederlands vindt zijn oorsprong in het weinig gedocumenteerde Oudnederlands (voor 1170), dat overloopt in het Middelnederlands (1170-1500). De spelling van het Middelnederlands volgde de spreektaal, die per streek sterk kon verschillen. In de 16e eeuw werden verschillende pogingen ondernomen een eenduidige spelling te realiseren.

Statenvertaling uit 1921

Uiteindelijk gaf de Staten-Generaal opdracht om de bijbel vanuit de grondtekst te vertalen. Dit resulteerde in 1637 in een vertaling die bekend werd als de Statenbijbel. Voor deze vertaling werd een gulden middenweg gezocht tussen alle bestaande streektalen van het Nederlandse taalgebied. Basis vormen de Frankische dialecten van de gewesten Holland en Brabant. Saksische elementen zijn vooral de werkwoordsvormen op -acht (bracht, gebracht; dacht, gedacht) en het wederkerend voornaamwoord zich. De derde grote dialectgroep in de Lage Landen, het Fries, heeft bij de ontwikkeling van het Standaardnederlands vrijwel geen rol gespeeld. De vertalers hebben met de Statenbijbel vele woorden en uitdrukkingen geschapen die ook vandaag de dag nog worden gebruikt. Er zijn tot op heden enkele kerkgenootschappen die deze vertaling in hun kerkdiensten gebruiken. De in de Statenbijbel gebruikte spelling wordt tegenwoordig als verouderd beschouwd.

[bewerk] Spelling

De eerste officiële spelling van het Nieuwnederlands werd in 1804 opgesteld door Matthijs Siegenbeek. De spelling-Siegenbeek introduceerde onder andere de typische Nederlandse ij, die voorheen als y werd geschreven (blij/bly). Matthias de Vries en Lammert te Winkel, de eerste redacteuren van het Woordenboek der Nederlandsche Taal, ontwierpen vervolgens in 1864 een nieuwe spelling. Deze werd in België ingevoerd als officiële spelling, terwijl Nederland pas volgde in 1883. Het zou tot 1934 duren, voordat deze spelling vereenvoudigd werd voor het onderwijs. Deze nieuwe versie staat bekend als de spelling-Marchant, vernoemd naar de Minister van Onderwijs die het invoerde. Niet zóó, maar zó heette de brochure die probeerde inzicht te geven in de wijzigingen van de dubbele klinkers naar enkele klinkers, veranderingen van sch naar een enkele s en het verdwijnen van de Nederlandse naamvallen (ik zie den man). In bijna ongewijzigde vorm werd deze spelling in 1946 in België bij regeringsbesluit ingevoerd, Nederland voerde haar in 1947 in. De eerste druk van het Groene Boekje verscheen in 1954. Dit bevatte:

een uitvoering van het Belgische Spellingbesluit van 1946 en de Nederlandse Spellingwet van 1947, waarbij een regeling werd voorgeschreven met betrekking tot het voornaamwoordelijk gebruik, het gebruik van tweede-naamvalsvormen als der, dezer en zijner, de schrijfwijze van bastaardwoorden en de tussenklanken in samenstellingen. Tevens worden hierin voor de spelling van de spraakklanken, de verdeling van de woorden in lettergrepen, het gebruik van het koppelteken, het deelteken en het weglatingsteken en het gebruik van hoofdletters voorschriften en aanwijzingen gegeven.

Dit Groene Boekje bevatte in sommige gevallen een voorkeurspelling (met varianten van spellingswijzen) gegeven, die in de praktijk voor onduidelijkheid zorgde. Daardoor verdween deze voorkeurspelling in het Groene Boekje van 1995. Verder was een der grote veranderingen in 1995 de regels omtrent de tussenklank -e(n)- in samenstellingen.

Deze veranderingen leidden tot veel discussie, met als hoofdbezwaar dat er geen logica in de regels voor de tussen-n te ontdekken was. Daarnaast vonden critici veel fouten in het Groene Boekje, en publiceerden die onder meer in het blad Onze Taal. Het Groene Boekje wordt om de 10 jaar aangepast, zodat ook woorden als webcam (1998), sms'en (1999) en googelen (2003) een plekje vinden in de Nederlandse taal. De laatste aanpassing van 2005 betreft vooral het wegwerken van uitzonderingen of twijfelgevallen bij het toepassen van de spellingsregels.

De bezwaren tegen het Groene Boekje hebben geleid tot de publicatie in augustus 2006 van een alternatieve spellingslijst, de zogenaamde 'witte spelling' in het Witte Boekje. Een aantal media hebben aangekondigd deze spelling, die teruggaat op de spelling van vóór 1995, te zullen blijven gebruiken (dit zijn de Volkskrant, Trouw, NRC Handelsblad, Elsevier, HP/De Tijd, De Groene Amsterdammer, Vrij Nederland, Planet Internet, Tekstnet en de NOS). Intussen is de spelling van het Groene Boekje verplicht gesteld in overheidsdocumenten en in het (basis)onderwijs.

[bewerk] Taalunie

**Nederlandse Taalunie**
Officiële taal	Nederlands
Voorzitter	Linde van den Bosch (sinds 2004)
Opgericht in	1980
Leden	3
Hoofdkwartier	Den Haag
webpagina	officiële webpagina van NTU

Nederlandse Taalunie:

██ Lidstaten ( Nederland België Suriname)

██ Speciale banden met de Taalunie

██ Andere gebieden waar Nederlands (of Afrikaans) wordt gesproken.

Hoofdartikel: Nederlandse Taalunie

Op 9 september 1980 werd het Verdrag inzake de Nederlandse Taalunie (NTU) door de Belgische en Nederlandse Ministers van Buitenlandse Zaken ondertekend. Vlaanderen en Nederland spraken af de Nederlandse taal en haar sprekers voortaan samen te behartigen. Sinds 2004 is ook Suriname geassocieerd lid van de Unie. De NTU opereert als een soort gemeenschappelijk ministerie van Taal voor de drie gebieden. Beslissingen worden genomen door de leden van het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie; de ministers en/of staatssecretarissen van Cultuur en Onderwijs van Nederland en Vlaanderen, in totaal 4. De Surinaamse ambassadeur in Nederland vertegenwoordigt Suriname als geassocieerd lid. De Taalunie is o.a. verantwoordelijk voor de uitgave van het Groene Boekje.

De Taalunie heeft een website waar men om taaladvies kan vragen: http://taalunieversum.org/taaladvies/

[bewerk] Classificatie

Indo-Europees
- Germaans
  - West-Germaans
    - Nederduits
      - Nedersaksisch
      - Nederfrankisch
        
        Nederlands (West-Nederfrankisch)

[bewerk] Vergelijking met andere Germaanse talen

Engels	Fries	Afrikaans	Nederlands	(Nederduits)	Duits	Zweeds	Deens
Apple	Appel	Appel	Appel	Appel	Apfel	Äpple	Æble
Board	Board	Bord	Bord	Boord	Brett	Bord	Bræt
Beech	Boeke/ Boekebeam	Beuk	Beuk	Böke	Buche	Bók	Bók
Book	Boek	Boek	Boek	Boek	Buch	Bók	Bók
Breast	Boarst	Bors	Borst	Bost	Brust	Bröst	Bryst
Brown	Brún	Bruin	Bruin	Bruun	Braun	Brun	Brun
Day	Dag	Dag	Dag	Tag	Dag	Dag
Dead	Dea	Dood	Dood	Dood	Tot	Död	Død
Die	Dee	Stjerre	Sterf	Sterven	Döen/ Starven	Sterben Dö
Enough	Genôg	Genoeg	Genoeg	Noog	Genug	Nog	Nok
Finger	Finger	Finger	Vinger	Vinger	Finger	Finger	Finger
Give	Jan	Gee	Geven	Geven	Geben	Giva / Ge	Give
Glass	Glês	Glas	Glas	Glas	Glas	Glas	Glas
Gold	Goud	Goud	Goud	Gold	Gold	Guld/ Gull	Guld
Hand	Hân	Hand	Hand	Hand	Hand	Hand	Hånd
Head	Holle	Hoof / Kop	Hoofd/ Kop	Kopp	Haupt/ Kopf	Huvud	Hoved
High	Heech	Hoog	Hoog	Hoog	Hoch	Hög	Høj
Home	Hiem	Heim / Tuis	Heim / Thuis	Heim	Heim	Hem	Hjem
Hook	Hoek	Haak	Haak	Haak	Haken	Hake/ Krok	Hage/ Krog
House	Hûs	Huis	Huis	Huus	Haus	Hus	Hus
Many	Menich	Menige	Menige	Mennig	Manch	Många	Mange
Moon	Moanne	Maan	Maan	Maan	Mond	Måne	Måne
Night	Nacht	Nag	Nacht	Natt/ Nacht	Nacht	Natt	Nat
No	Nee	Nee	Nee(n)	Nee	Nein	Nej	Nej
Old	Âld	Oud	Oud	Oll	Alt	Gammal (but: äldre, äldst)	Gammel (but: ældre, ældst)
One	Ien	Een	Een	Een	Eins	En	En
Ounce	Ons	Ons	Ons	Ons	Unze	Uns	Unse
Snow	Snie	Sneeu	Sneeuw	Snee	Schnee	Snö	Sne
Stone	Stien	Steen	Steen	Steen	Stein	Sten	Sten
That	Dat	Dit	Dat, Die	Dat (Dit)	Das	Det	Det
Two/Twain	Twa	Twee	Twee	Twee	Zwei/ Zwo/ Zwan	Två	To
	Wie	Wie	Wie	Wokeen	Wer	Vem	Hvem
Worm	Wjirm	Wurm	Wurm/ Worm	Worm	Wurm	Mask/ Orm ^[1]	Orm
Engels	Fries	Afrikaans	Nederlands	(Nederduits)	Duits	Zweeds	Deens

[bewerk] Klanken

De standaardtaal, het Standaardnederlands, kent een veertigtal klanken. Zie klankinventaris van het Nederlands.

[bewerk] Het oudste Nederlands

Het alleroudste Nederlandse boek dat momenteel bekend is, is het handschrift van de Wachtendonckse psalmen, zo genoemd naar de Luikse kanunnik Arnold Wachtendonck. Toen dit manuscript in 1591 door Justus Lipsius in Luik werd gevonden, dateerde hij het moment van vervaardigen op omstreeks 900. Het bleek geschreven in de streek waar het zich 700 jaar later, toen Lipsius het terugvond, nog steeds bevond: nabij Luik, wellicht in het klooster Munsterbilzen, dat daar in de 10^e eeuw een voorname abdij was van adellijke nonnen. De Wachtendonkse psalmen zijn echter geen autonome Nederlandse tekst, maar vertaalde glossen van een in het Latijn gestelde psalmberijming. Dit boek is overigens de vindplaats van de eerste keer dat het Nederlandse woord 'boek' voorkomt, daar gespeld als 'buok'. Het boek is ons overgeleverd in de vorm van een gedeeltelijke kopie: na Lipsius is het boek nooit meer teruggezien.

Facsimile-weergave van het Hebban olla vogala fragment.

Het alleroudste Nederlandstalige boek, vermoedelijk vervaardigd rond 1100, komt uit de benedictijner abdij te Egmond. Het staat bekend als de Egmondse Williram en wordt sinds circa 1600 in de Leidse universiteitsbibliotheek bewaard.

Eén van de oudste literaire zinnen in het Nederlands is het Hebban olla vogala (het is echter allang niet meer de oudste zin), terwijl de oudste formele oorkonde die ooit in het Nederlands werd opgesteld, de schepenbrief van Bochoute (Oost-Vlaanderen, een meijerij van Gavere) is. Deze bezegelde een grondtransactie tussen de hereboer Boudewijn Molenijzer uit Dallem en de Gentse patriciër Hendrik van den Putte.

Zie ook: Oudnederlands

[bewerk] Dialecten

Hoofdartikel: Nederlandse dialecten

[bewerk] Overzicht van alle Nederlandse dialecten

Zie kaart, voor de locatie van de dialecten of streektalen. Dit is een globale indeling, waarbij de meeste overgangsdialecten niet zijn opgenomen. Het is dus alleen bedoeld om een algemeen beeld te scheppen van de spreiding van de Nederlandse dialecten. Het Nedersaksisch, Zeeuws en Limburgs worden hierop niet als aparte taal aangemerkt, dit heeft geen politieke achtergrond. De grens tussen dialect en taal is voor het West-Germaanse taalgebied, dus ook voor Nederland en Vlaanderen, zeer problematisch. Voorzichtigheid is geboden bij het gebruik van dit kaartje, daar de meeste taalgrenzen die erop staan aangegeven vloeiend en vaag zijn, en niet door alle deskundigen worden onderschreven (i.h.b. de grenzen van het Limburgs en het Nedersaksisch niet).

A. Zuidwestelijke dialectgroep (Zeeuws/West-Vlaams)

1. West-Vlaams, inclusief Frans-Vlaams en Zeeuws-Vlaams

2. Zeeuws

B. Noordwestelijke dialectgroep (Hollands)

3. Zuid-Hollands

4. Westhoeks

5. Waterlands* en Volendams*

6. Zaans*

7. Kennemerlands

8. West-Fries*

9. Bildts, Midslands, Stadsfries en Amelands*

Taalafstand tussen dialecten en de Standaardtaal (1).

* De dialectgroepen aangeduid met een asterisk worden weliswaar onder het Hollands gerekend, maar hebben vanouds een zeer sterk Fries substraat. De Noord-Hollandse varianten zijn na de Tweede Wereldoorlog sterk naar het Algemeen Nederlands toegegroeid; soms spreekt men in die gebieden zelfs van twee naast elkaar bestaande dialecten: het traditionele (sterke (ook wel zware genoemd) en het moderne (lichte) dialect. Het Stadsfries dat later is ontstaan is tegenwoordig Frieser van karakter dan bovengenoemde en wordt vaak als aparte groep genomen. Een enkele keer deelt men de Noord-Hollandse varianten en het Stadsfries bij elkaar in. Het dialect die het dichtst bij het Standaardnederlands is uit de omgeving van Haarlem.

De meeste dialecten groeien steeds meer naar het Algemeen Nederlands omdat dat in de media gebruikt wordt, zowel in België als in Nederland. Hierdoor verliezen dialecten hun kenmerken, eigen woorden en soms zelfs de uitspraak. De dialecten die het verst van de standaardtaal staan zijn Limburgse dialecten en de dialecten uit Groningen. Op de kaart is te zien dat zelfs het Afrikaans dichterbij de standaardtaal staat dan deze dialecten.

C. Noordoostelijke dialectgroep (Nedersaksisch)

10. Kollumerlands

11. Gronings en Noord-Drents

12. Stellingwerfs

13. Midden-Drents

14. Zuid-Drents

15. Twents

16. Twents-Graafschaps

17. Gelders-Overijssels (Achterhoeks) en Urks

18. Veluws

D. Noordelijk-centrale dialectgroep

19. Utrechts-Alblasserwaards

E. Zuidelijk-centrale dialectgroep

Suriname

Nederlandse Antillen

20. Zuid-Gelders

21. Noord-Brabants en Noord-Limburgs

22. Brabants

23. Oost-Vlaams

F. Zuidoostelijke dialectgroep

24. Limburgs

G. Suriname

25. Surinaams-Nederlands

H. Nederlandse Antillen en Aruba

26. Antiliaans-Nederlands

Overige

FL. Provincie Flevoland. Hier heeft zich nog geen dialect gevormd. Algemeen worden hier Zuid-Hollandse varianten gesproken, namelijk ofwel het AN, ofwel het Amsterdams (in Lelystad en Almere). Zie verder Nederlands in de IJsselmeerpolders. In het noorden en dan met name in en rond Urk wordt er van oudsher al een dialect van het Nedersaksisch gesproken.

[bewerk] Bron

De gegevens zijn grotendeels overgenomen van de indeling die dialectologe Jo Daan maakte (zie: [1]). Deze indeling is (nog) steeds een onderwerp van discussie binnen de dialectologie, maar wordt door veel dialectologen en taalkundigen (deels) onderschreven.

Zie ook: Straattaal, Vlaams en Tussentaal

Uit het Nederlands ontstonden een aantal – grotendeels uitgestorven – creooltalen, met name het Negerhollands op de Amerikaanse Maagdeneilanden, het Petjoh in Indonesië en het Skepi en Berbice-Nederlands in Guyana.

[bewerk] Creool- en dochtertalen

Hoofdartikel: Nederlandse creoolse talen

Het Afrikaans is een dochtertaal die zich ontwikkelde uit het Nederlands dat de kolonisten in de zeventiende eeuw naar de Kaapkolonie brachten. Verder zijn er verspeid over de wereld nog enkele Nederlandse creoolse talen te vinden. Vele van deze hebben grote Zeeuwse invloeden. De meeste zijn grotendeels uitgestorven, het Afrikaans wordt soms ook gezien als (half-)creool.

1. Berbice-Nederlands in Guyana*
2. Skepi in Guyana*
3. Negerhollands op de Maagdeneilanden en Porto Rico*
4. Petjoh in Indonesië
5. Javindo in Indonesië*
6. Mohawk Nederlands in de Verenigde Staten
7. Jersey Nederlands in de Verenigde Staten*
8. Albany Nederlands in de Verenigde Staten
9. Afrikaans in Zuid-Afrika en Namibië (Halfcreool)

dialecten

(* = uitgestorven)

[bewerk] Afrikaans

Hoofdartikel: Afrikaans

Het Afrikaans is de jongste Germaanse taal ter wereld. In 1925 werd het Nederlands in Zuid-Afrika vervangen door Afrikaans. En tot 1960 werd de status als taal officiëel afgenomen. De dochtertaal is een verbastering van het 17e eeuwse Nederlands en heeft enkele invloeden van andere talen zoals het Maleis, Engels, Bantoetalen, etc. Ondanks dit kunnen Nederlanders, Vlamingen, Surinamers en Afrikaners elkaar onderling zonder enige echte moeite begrijpen. Het Afrikaans staat dan ook vaak dichterbij dan veel dialecten uit het Europese Nederlands, zoals West-Vlaamse, Groningse en Limburgse dialecten. In het Afrikaans zijn echter invloeden te vinden van veel verschillende dialecten.

Het Afrikaans is de meest verspreide en de derde grootste taal van Zuid-Afrika, maar staat onder grote druk. Het Engels wint terrein van het Afrikaans (bij de overheid maar ook in het openbare leven) en soms wordt het Afrikaans gezien als taal van de Apartheid. Het Afrikaans wordt door bijna 6 miljoen mensen als huistaal gesproken in Zuid-Afrika en in Namibië spreken zo'n 200 000 mensen het als moedertaal. Er bestaan verschillende dialecten, de dialecten aan de kaap zijn vaak nog sterk beïnvloed door moderner Nederlands, Namibië heeft zijn eigen vorm, het Namibisch Afrikaans. In Zuid-Afrika spreken de meeste mensen (zowel blank, als zwart of kleurling) het Afrikaans als tweede of derde taal, daardoor komt het aantal sprekers tussen de 15 en 20 miljoen sprekers. Verder wordt het Afrikaans nog gesproken door immigranten over de hele wereld, er leven vooral grote Afrikanergemeenschappen in Canada, Australië, Nieuw-Zeeland, V.S.A. en Engeland. In Londen wonen zo'n 100 000 Afrikaanstaligen en in Vancouver en Toronto zo'n 40 000.

Omdat de verschillen tussen Afrikaans en Standaardnederlands zo klein zijn (ook in vergelijking met dialecten van andere verspreide talen) en tussen dialecten nog minder streven sommige mensen weer naar één grote taal, van bijna 30 miljoen moedertaal sprekers die een blokkade kunnen vormen tegen het opdringerige Engels dat zowel in Europa als Afrika een probleem is. Voor de Nederlandse Taalunie zou dit een verrijking zijn, ze houdt thans speciale banden met Zuid-Afrika (en Indonesië).

[bewerk] Glossaria

De lijst van glossaria verwijst naar artikelen met terminologie en betekenissen over diverse onderwerpen.

[bewerk] Zie ook

Periferie van het Nederlands
Oudnederlands, Middelnederlands, Nieuwnederlands
Nederlandse grammatica, Nederlands als tweede taal (NT2)
Nederlands in Frankrijk
Nederlands (naam): De namen voor de Nederlandse taal in de loop van de eeuwen
Diets

[bewerk] Verwante onderwerpen

[bewerk] Varia

Palindroom, onomatopee, metathese

[bewerk] Externe links

[bewerk] Externe bronnen

Voor woordenboekinformatie, zie de pagina Nederlands op WikiWoordenboek

[bewerk] Externe bronnen in andere dan de Nederlandse taal

Zie voor bronnen in andere talen over het Nederlands o.a. de Engelse Wikipedia.

Nederlands voor reizigers - Uitspraak, woorden en zinnen, en links gerelateerd aan de Nederlandse taal
Dutch Grammar Course - Cursus Nederlandse grammatica voor anderstaligen (Engels, Portugees, Spaans, Tsjechisch, Russisch)

[bewerk] Woordenboeken van de Nederlandse taal

[bewerk] Woordenboeken Nederlands-Engels en andere

Nederlandse termen uit de organische scheikunde in het Engels vertalen
Vertaal Nederlands in vele andere talen
Nederlands jargon in het Engels uitgelegd
Nederlandse woordenboeken
Majstro Nederlands – Engels – Nederlands
Lookwayup Engels – Nederlands – Engels
Freedict Engels – Nederlands – Engels
Travlang Nederlands – Engels
Euroglot, online vertalen
Vlaams – Engels: van Webster's Online Dictionary – the Rosetta Edition.
Nederlands – Engels: van Webster's Online Dictionary – the Rosetta Edition.

[bewerk] Bronnen

Bron(nen):

Het gedeelte over klanken op deze pagina, of een eerdere versie daarvan is afkomstig uit het Spellingbesluit afkomstig van de website van de Nederlandse Overheid

Indo-Europese talen > Germaanse talen >
Noord-Germaanse talen:	West-Germaanse talen:	Oost-Germaanse talen:
Deens \| Faeröers \| IJslands \| Noors \| Zweeds	Afrikaans \| Alemannisch \| Duits \| Engels \| Fries \| Jiddisch \| Limburgs \| Luxemburgs \| Nederlands \| Nedersaksisch \| Scots	Bourgondisch† \| Gotisch† \| Vandaals†

[bewerk] Literatuur

M. de Vries e.a., Woordenboek der Nederlandsche Taal (1882-1998) (ook op cd-rom).
C.H. den Hertog, Nederlandsche spraakkunst (3 dln.) (1903-1904).
W. Haeseryn e.a., Algemene Nederlandse Spraakkunst (1984), 2e druk 1997.
P.C. Paardekooper, Beknopte ABN-syntaksis 7e druk 1986.
W. de Haas & M. Trommelen, Morfologisch handboek van het Nederlands; een overzicht van de woordvorming, 1993.
G. Booij & A. van Santen, Morfologie; de woordstructuur van het Nederlands, 2e druk 1998.
J. Heemskerk & W. Zonneveld Uitspraakwoordenboek, 2000.
A.A. Weijnen, Nederlandse dialectkunde, 1966.
C.B. van Haeringen, Nederlands tussen Duits en Engels 1956.
M. Schönfeld & A. van Loey, Historische grammatica van het Nederlands.
C.G.N. de Vooys, Geschiedenis van de Nederlandse taal, 1931.
J.M. van der Horst & F.J. Marschall, Korte geschiedenis van de Nederlandse taal (1989) 4e druk 2000.
M.C. van den Toorn e.a. (eds.), Geschiedenis van de Nederlandse taal, 1997.
Guy Janssens & Ann Marynissen, Het Nederlands vroeger en nu, 2003.

Categorieën: Natuurlijke taal | Nederlands | Taal in Indonesië | Taalgeschiedenis