Achterhoeks
Het Achterhoeks is een Nedersaksische streektaal die gesproken wordt in de Achterhoek (Gelderland, ten oosten van de IJssel).
In de streektaal zijn veel varianten. In het noorden en oosten lijkt het Achterhoeks sterk op het Twents of Sallands. Een officiële spelling is er niet, maar meestal gebruikt men wel dezelfde schrijfwijze. De hier beschreven woorden zijn fonetisch opgeschreven.
Inhoud |
[bewerk] Grammatica
De vervoegingen van werkwoorden is anders dan in het Nederlands; de meervoudsvorm is altijd gelijk aan de 2e persoon enkelvoud:
[bewerk] Tegenwoordige tijd
enkelvoud:
- ik loope
- i-j loopt
- hee löp
meervoud:
- wi-j loopt
- jullie loopt
- zie loopt
[bewerk] Verleden tijd
- ik leepe (spreek uit: liepe)
- i-j leep'n
- hee leep
- wi-j leep'n
- jullie leep'n
- zie leep'n
Het voltooid deelwoord krijgt het prefix e- (bijv. 'elopen').
[bewerk] Umlaut
Een ander kenmerk is de umlaut bij verkleinwoorden en meervoudsvormen (vergelijkbaar met het Duits):
- hond - höndjen - hönde
- hand - hendjen - hende
- moes - muusken - muuze
- man - menneken - mansleu
En de 3e/4e naamval is soms te horen:
- 1e naamval (onderwerp) 'De man / de vrouwe steet veur 't huus' (De man/de vrouw staat voor het huis)
- 3e en 4e naamval 'Den breef is veur d'n man / de vrouwe' (Die brief is voor de man / de vrouw)
[bewerk] Onzevader
Winterswijk (Winterswiek)
- Unzen Vader in de hemelen,
- laot dienen name eheilegd worden;
- laot dien könninkriek kommen;
- laot dienen wille gebeuren
- op de eerde zo as in den hemel.
- Gef uns noo uns dageleks brood
- en vergef uns unze scholden
- zo as ok wi-j vergeft
- wee bi-j uns in de schold staot;
- en breng ons neet in verzeuking,
- maor maak uns vri-j van 't kwaod.
- Want van Di-j is het könninkriek
- en de krach en de glorie
- noo en alle dage.
- Amen.
| Streektalen in Nederland en Vlaanderen |
|---|
|
Nederfrankisch en Frisofrankisch: Hollands (Standaardnederlands - Zuid-Hollands - Utrechts-Alblasserwaards) - Westfries - Bildts - Stadsfries - Zeeuws - West-Vlaams - Oost-Vlaams - Brabants - Zuid-Gelders - Limburgs |
|
Nedersaksisch: Gronings - Drents - Stellingwerfs - Urkers - Sallands - Twents - Achterhoeks - Oost-Veluws - West-Veluws |
