Afrikaans

Zuid-Afrikaanse provincies met een meerderheid van Afrikaanstaligen. Er zijn ook grote Afrikaanse gemeenschappen in de andere provincies.

Het Afrikaans is een dochtertaal van het Nederlands gesproken in Zuid-Afrika en Namibië. Ook zijn er immigranten te vinden in Canada, de Verenigde Staten, Australië, Nieuw-Zeeland en het Verenigd Koninkrijk met name in Londen. Het Afrikaans is één van de elf officiële talen van Zuid-Afrika. Hoewel het de grootste taal is van Namibië is het Engels daar de officiële taal.

[bewerk] Classificatie

• Indo-Europees
  • Germaans
    • West-Germaans
      • Nederduits
        • Nederfrankisch
          • Nederlands
            • Afrikaans

Het Afrikaans heeft precies dezelfde classificatie als het Nederlands. Afrikaans wordt echter door sommige taalkundigen beschouwd als een creoolse taal of een halfcreoolse. Anderen zien het niet als een aparte taal, maar als een dialect van het Nederlands

[bewerk] Geschiedenis

Nederlands wereldwijd
Nederlands
*Nederlands in Nederland
*Nederlands in België
*Nederlands in Suriname
*Nederlands op de Nederlandse Antillen en Aruba
**Afrikaans
-----------------------------------------------------------------
*Nederlands in Wallonië
*Nederlands in Frankrijk
**(Nederlands in Frans-Guyana)
*Nederlands in Duitsland
*Nederlands in de Verenigde Staten
*Nederlands in Indonesië
*Afrikaans in Namibië
-----------------------------------------------------------------
Nederlandse creoolse talen:
Petjoh, Javindo, Negerhollands, Berbice-Nederlands, (Afrikaans)

Het Afrikaans heeft zich dan ook ontwikkeld uit het 17de-eeuwse Nederlands, met invloeden van enkele andere talen. Er zijn vooral veel Hollandse kenmerken en klanken te vinden, hoewel er ook (West-)Vlaamse invloeden inzitten.

Het Afrikaans werd door de Unie van Zuid-Afrika, in 1925 erkend. En in 1961 werd het Nederlands voorgoed uit de grondwet geschrapt (Nederlands en Afrikaans werden beschouwd als synoniemen). Het Nederlands kwam aan in het Afrikaanse continent toen Jan van Riebeeck in 1652 een kolonie stichtte. Dan begint de geschreven geschiedenis van Zuid-Afrika. De Kaapkolonie groeide snel en er kwamen vooral Nederlanders (en Belgen) in de kolonie wonen, maar ook veel Duitsers en Fransen in opdracht van de VOC. Zij waren echter verplicht Nederlands te spreken, ook hun namen werden vaak vernederlandst. Het Nederlands veranderde wel en werd ook beïnvloed door andere talen zoals het Maleis, door de Maleiers die ook door de Nederlanders naar Zuid-Afrika zijn gebracht. Sinds 1740 begon de spreektaal een eigen leven te leiden. Maar de schrijftaal was nog gebaseerd op het Europese Nederlands en dit zou zo blijven tot 1925. Er was ondertussen dus een eigen vorm van Nederlands ontstaan, het Kaaps-Nederlands.

Toen de Kaapkolonie in Britse handen overging, werd het Engels de officiële taal. De Nederlanders (nu Boeren of Afrikaners genoemd) trokken weg steeds verder het binnenland in. Hier stichtten zij drie staten (de Oranje Vrijstaat, de Transvaal en de Republiek Natalia) waar Nederlands de officiële taal werd. Er ontstonden twee hevige oorlogen tegen de Britse kolonisten die de Boeren uiteindelijk zouden verliezen. De Boeren waren voor het behoud van hun taal en de tradities. In 1852 werd het Nederlands de officiële taal van de Zuid-Afrikaansche Republiek, het huidige Transvaal. Na 1902 tot 1960 waren het Nederlands en het Engels samen de officiële talen van Zuid-Afrika. Tegenwoordig heet de taal Afrikaans en heeft ze een eigen spelling en grammatica. Onderling kunnen Nederlanders, Vlamingen en Afrikaners elkaar zonder veel moeite verstaan.

Het Genootskap van Regte Afrikaners werd in 1875 opgericht en zorgde voor de verheffing van het Afrikaans als cultuurtaal, die later een officiële taal van Zuid-Afrika zou worden. Door de Zuid-Afrikaanse bezetting van Zuidwest-Afrika (thans Namibië) is het Afrikaans in dat land de meest gebruikte taal. Tot 1990 had zij daar ook een officiële status samen met het Duits en Engels (ook talen van de kolonisators).

Plakaat met de twee citaten van dichters in het Afrikaans.

Het Afrikaans is de jongste Germaanse taal ter wereld. De dochtertaal is een verbastering van het 17de-eeuwse Nederlands onder invloed van andere talen zoals het Maleis, Engels, Bantoetalen, enz. Desondanks kunnen Nederlanders, Vlamingen, Surinamers en Afrikaners elkaar zonder veel moeite begrijpen.

Tegenwoordig beschouwen sommigen het Afrikaans als de taal van de apartheid. Dit klopt zeker niet; meer dan de helft van de Afrikaanstaligen is kleurling, Aziaat of Zwart. Ook is er een hele generatie Afrikaanstaligen die nog niet geboren was tijdens de Apartheid of nog een kleuter was.

De Zuid-Afrikaanse regering, en vooral de Zwarte nationalisten willen de mensen wel graag doen geloven dat Afrikaans de taal van de Apartheid is en proberen ook de taal zoveel mogelijk te onderdrukken. Zo gingen veel universiteiten na de Apartheid, over van het Afrikaans op het Engels als officiële taal. Ook werden verschillende namen van plaatsen en provincies veranderd in Bantoe-talige; de Noord-Provinsie werd Limpopo, Oos-transvaal werd Mpumalanga, de hoofdstad van de Noord-Provinsie, Pietersburg, werd Polokwane. De regering wil zelfs de hoofdstad Pretoria, veranderen in Tschwane. Niet alleen Afrikaanstaligen (die de grootste groep van de stad uitmaken), ook zwarte Zuid-Afrikanen en kleurlingen zijn tegen de naamsverandering, omdat dit miljoenen euro's kost en iedereen vindt dat die beter naar de armen kunnen gaan. Er zijn ook veel nutteloze maatregelen voor Afrikaners, een voorbeeld is dat Afrikaners schuld moeten betuigen als ze in overheidsgebouwen willen werken (bijv. ziekenhuizen) dat blanken bij de Apartheid betrokken zijn. Voor veel Afrikaners betekent dat, dat ze schuld moeten bekennen voor iets wat gebeurd is in een tijd dat ze nog een kleuter waren. En dat is allemaal deel van de "affirmative action", dat betekent rechtstellende actie. Daarmee wil de Zuid-Afrikaanse regering blanken altijd benadelen en bestelen omdat ze vinden dat ze blanken moeten terug pakken voor iets dat meer dan vijftien jaar geleden gebeurd is.

[bewerk] Verspreiding

Afrikaans is in aantal sprekers de derde taal van Zuid-Afrika, na Zoeloe en Xhosa. Bij de Zuid-Afrikaanse volkstelling in 2001 bleek Afrikaans voor 5.983.423 mensen (13% van de bevolking) de huistaal te zijn. In dat jaar werd ook in Namibië een volkstelling gehouden, waaruit bleek dat ongeveer 200.000 mensen (11% van de bevolking) thuis Afrikaans spreken. Zowel in Zuid-Afrika als in Namibië zijn er daarnaast veel mensen die Afrikaans als tweede of derde taal spreken. In Namibië is het zelfs de lingua franca tussen de bevolkingsgroepen. Ook wonen er in andere landen nog aanzienlijke aantallen Afrikaanstaligen, vooral emigranten uit Zuid-Afrika. Het totaal aantal sprekers van het Afrikaans ligt daardoor waarschijnlijk tussen de 15 en 20 miljoen. Deze emigranten zijn vooral te vinden in Londen, Vancouver, Toronto andere delen van Canada, V.S.A., Australië en Nieuw-Zeeland.

Het is een hardnekkig misverstand dat het Afrikaans een taal van blanken zou zijn. Van de ca. zes miljoen Zuid-Afrikanen die bij de volkstelling in 2001 thuis Afrikaans spreken, zijn 'slechts' 2.536.907 of 42,4% blank. De meerderheid van de Afrikaanstaligen is kleurling: 3.173.970 of 53,0%. Daarnaast zijn er 253.279 (4,2%) zwarten en 19.267 (0,3%) Aziaten die thuis Afrikaans spreken. Van alle blanken spreekt 59% Afrikaans en 39% Engels. Van alle kleurlingen spreekt 79% Afrikaans en 19% Engels.

In Zuid-Afrika blijken de Afrikaanstaligen zich te concentreren in het westen. De hele westelijke helft van het land (provincies Noord-Kaap en West-Kaap en het westelijke deel van Vrijstaat en Oost-Kaap) is in meerderheid Afrikaanstalig. Hier concentreren zich de kleurlingen, maar met name in West-Kaap wonen ook veel blanken. In de oostelijke helft van het land bevinden de Afrikaanstaligen zich vooral in de stedelijke centra (Pretoria, Bloemfontein, Vereeniging, Welkom, Potchefstroom, Klerksdorp, Krugersdorp) en verspreid op het platteland (de Boeren).

[bewerk] Dialecten

Afrikaans tegen over de Nederlandse standaardtaal.

• Kaaps-Afrikaans
• Oorlangs
• Namibisch Afrikaans
• Oranjerivier-Afrikaans
• Oostgrens-Afrikaans

Het Afrikaans heeft verschillende dialecten verspreid over Zuid-Afrika en Namibië. Enkele dialecten hebben andere Nederlandse invloeden, doordat ze meer in contact waren met het Europese Nederlands.

Het Afrikaans staat niet eens zo heel ver van het Standaardnederlands, de dialecten in Groningen, West-Vlaanderen en Limburg staan verder weg van de standaardtaal.

[bewerk] Afrikaans vs. Nederlands

Het Afrikaans is dus zeer nauw verwant aan het Nederlands. Nederlandstaligen kunnen met weinig moeite Afrikaans lezen en andersom. Het Afrikaans is een zelfstandige ontwikkeling van het Nederlands van de 17de eeuw.

Een aantal verschillen tussen het Afrikaans en het Nederlands zijn:

[bewerk] Grammaticaal

• In het Afrikaans worden werkwoorden nauwelijks vervoegd, in tegenstelling tot in het Nederlands.
  • De onvoltooid verleden tijd ontbreekt voor de meeste werkwoorden.
  • Voor werkwoorden die sterk zijn in het Ned., wordt meestal de tegenwoordige vorm gebruikt:
    • ek kies --- ek het gekies, maar:
    • ek verloor --- ek het verloor (fut: ek sal verloor)
  • Werkwoorden van beweging krijgen 'het' (heeft), niet 'is': ek het gegaan.
• Het Afrikaans gebruikt een dubbele ontkenning: hy het dit nie gedoen nie.
• Zelfstandige naamwoorden kennen qua inflectie alleen nog enkelvoud en meervoud
  • Er is geen grammaticaal geslacht.
• Bijvoeglijke naamwoorden hebben net als in het Nederlands nog een buigings-e: hoog - hoë.
  • ek-my
  • jy-jou
  • hy-hom
  • sy-haar
• Personen kunnen een meervoud hebben: Japie – Japie-hulle (Japie & co.) (Veel Afrikaanse talen vertonen dit verschijnsel, vgl. isiXhosa: uJapi ôJapi)

[bewerk] Uitspraak, spelling en morfologie

• De Nederlandse ij wordt in het Afrikaans als y gespeld, behalve als in het achtervoegsel -lijk: waarskynlik - waarschijnlijk
• De Nederlandse ch wordt in het Afrikaans als g gespeld.
• De g vervalt tussen twee klinkers: die hoë boom is hoog.
• Nederlands -cht en -st wordt in het Afrikaans -g en -s: lugpos 'luchtpost', oes 'oogst'
• Nederlands -sch wordt in het Afrikaans -sk: waarskynlik - waarschijnlijk
• De 'oo' en 'ee' zijn tweeklanken
• De 'u' is (bijna) een i-klank vanwege de ontronding
• De 'eu' is vanwege geringe ontronding feitelijk een ietwat geronde 'ië' en doet denken aan de Afr. tweeklank 'ee': neut (NL. noot) en meul (NL. molen) klinken bijna als Afr. neet (NL. neet) en meel (NL. meel)
• De korte i wordt als een schwa uitgesproken (zoals de 'e' in NL kamer): sit, ding, vir kunnen de (niet-Brabantse) Nederlander als sut, dung en veur in de oren klinken
• Er is geen onderscheid tussen au, ou, auw en ouw; die worden allemaal ou, en worden uitgesproken als een sjwa + oe: outomaties, oud, blou en vertrou.

[bewerk] Andere benamingen

Het Afrikaans wordt soms (onterecht) anders genoemd, ook in andere talen.

• Kaap-Hollands / Kaap-Nederlands
• Zuid-Afrikaans
• Afrikaans-Nederlands
• Afro-Nederlands / Afro-Hollands
• Keukennederlands / Kombuistaaltje

[bewerk] Andere talen

• Cape Dutch
• (South) African Dutch
• Kitchen Dutch

• Kapholländisch
• Kolonial-Niederländisch (Koloniaal-Nederlands)

Sommige van deze benamingen zijn wel te verdedigen, want Afrikaans wordt maar in een klein deel van Afrika gesproken en is niet eens een taal van Afrikaanse oorsprong. De taal heet echter officieel Afrikaans, ook in de meeste andere talen, zoals in het Engels (waar de dubbele a ongebruikelijk is en men liever een c dan een k schrijft).

[bewerk] Afrikaans taalmonument

Obelisken van het monument in Paarl, Zuid Afrika.

Die Afrikaanse Taalmonument is het enige monument ter wereld dat gewijd is aan een taal. Het is gebouwd op een heuvel en overziet een Instituut voor Lerarenopleiding in Paarl, de West-Kaap provincie, Zuid-Afrika. Voltooid in 1975, herdenkt het het halve-eeuwfeest van de erkenning van het Afrikaans als een afzonderlijke taal van het Nederlands.

[bewerk] Afrikaans in het Zuid-Afrikaans-Engels

Het Afrikaans speelt een belangrijke rol in het Zuid-Afrikaans-Engels, het zal Engelstaligen uit andere delen van de wereld opvallen dat het Engelse woord barbecue haast nooit gebruikt wordt, in plaats daarvan gebruiken ze het Afrikaanse woord braai, dit woord is afgeleid van het Nederlandse woord "braden". Ook zal je in het Zuid-Afrikaans-Engels vaak howzit (hallo/hoe gaat het?) en issit? ("oh ja?" of letterlijk: is dit?, wat "is dat zo?" betekent) horen, het is beleefd als iemand issit? zegt om ja te zeggen, het Afrikaanse/Nederlandse woord "ja" vervangt vaak het Amerikaans-Engelse yeah. Het Afrikaanse woord gooi is ook erg populair onder jongeren. Zo kan je bijvoorbeeld zinnen tegenkomen in het Zuid-Afrikaans-Engels waarvan je bijna zeker weet dat Engelsen uit andere delen van de wereld het niet zullen begrijpen: That oke tuned my ma he's gonna gooi a geelbek on the braai, have a dop and eat some droë wors afterwards. (Die gozer zei tegen m'n moeder dat hij een "geelbek" op de barbecue gaat doen, een borreltje gaat drinken en daarna droge worst gaat eten). Er zijn veel van zulke woorden en uitdrukkingen (onder het kopje "Externe links" staat een korte woordenlijst). In bepaalde gebieden is het ook gewoon om Afrikaans en Engels door elkaar te mengen. Op middelbare scholen is dit al langer erg populair.

[bewerk] Trivia

Als een ambassadeur wordt aangesteld, overhandigt hij de geloofsbrieven van zijn staatshoofd aan de ontvangende staat. De geloofsbrieven van een Nederlandse ambassadeur zijn steeds in het Frans gesteld, de diplomatieke taal, tenzij Nederlands in de ontvangende staat een officiële taal is. Het laatste is natuurlijk het geval in Suriname en België, maar de Nederlandse ambassadeur in Zuid-Afrika brengt ook Nederlandstalige geloofsbrieven mee.

[bewerk] Zie ook

• Die Afrikaanse Taalmonument
• Nederlandse creoolse talen
• Oranjerivier-Afrikaans
• Arabisch Afrikaans
• Namibisch Afrikaans

[bewerk] Externe links

Zie de Afrikaanse editie van Wikipedia

• Beknopte introductie tot het Afrikaans
• [1] site over het behoud van de Nederlandse en Afrikaanse taal
• Uitgebreide Afrikaans-Nederlandse woordenlijst (Die Roepstem)
• Afrikaans-Nederlands-Afrikaans onlinewoordenboek
• Woordenlijst: Afrikaanse woorden in het Zuid-Afrikaans-Engels (Engels)
• [2] "Afrikaans hoort by Nederlands" , met diskussieforum