Kruistocht
Kruistochten noemt men:
- in ruime zin alle middeleeuwse religieus gemotiveerde militaire ondernemingen vanuit het westerse christendom tegen niet-christenen of ketters (vijandelijke groepen waren bijvoorbeeld katharen of Albigenzen, moslims en hussieten);
- in engere zin de verschillende heroveringstochten die westerse legers van de 11e tot de 13e eeuw ondernamen tegen de islamitische invasies, voor de herovering en het behoud van de "heilige plaatsen" in Palestina.
| Kruistochten |
|---|
| Eerste kruistocht (1095-1099) |
| Tweede kruistocht (1147-1149) |
| Derde kruistocht (1189-1192) |
| Vierde kruistocht (1202-1204) |
| Vijfde kruistocht (1218-1221) |
| Zesde kruistocht (1228-1229) |
| Zevende kruistocht (1248-1254) |
| Achtste kruistocht (1270) |
| Negende kruistocht (1271-1272) |
| Kinderkruistocht (1212) |
De kruistochten (in engere zin) waren een serie militaire campagnes die plaatsvonden tijdens de 11e eeuw, 12e eeuw en 13e eeuw. Ze begonnen als een poging van de christenen om Jeruzalem, dat gezien werd als behorende bij het christelijke erfgoed, op de moslims te heroveren.
[bewerk] Historische achtergrond
[bewerk] De tijd voor de kruistochten
De oorspronkelijke verovering van Palestina door islamitische strijdmachten had nauwelijks een storende werking op de pelgrimage naar de heilige plaatsen van de christenen, zoals Jeruzalem, Bethlehem en Nazareth. In het jaar 1009 echter liet de fatimidische kalief van Caïro, Hakem, de H. Grafkerk vernietigen. Zijn opvolger stond het Byzantijnse Keizerrijk toe om de kerk te herbouwen en pelgrimage werd weer toegestaan.
[bewerk] Oorzaak van de kruistochten
Het beslissende verlies van het Byzantijnse leger tegen de Seltsjoekse Turken in de Slag bij Manzikert in 1071 zorgde voor de eerste bedes om hulp en troepen uit het westen. Het was dus niet alleen een heroveren van Jeruzalem, maar een bijstaan van het Byzantijnse leger tegen de Turken, een tegenhouden van gebiedsuitbreiding van de islam, en een vermeerdering van de invloed van het westen in het oosten, waar op gemikt werd. De bede om hulp die keizer Alexius naar het westen stuurde was overigens eerder bedoeld als een verzoek om meer huurlingen en zeker niet om wat er door de Paus en vele landhongerige edelen van gemaakt werd. De keizer zat dan ook flink met de kruisvaarders in zijn maag.
Vanuit het westen zelf echter was de belangrijkste reden voor de kruistochten waarschijnlijk het feit dat de Seltsjoeken, nadat ze Palestina veroverd hadden, christelijke pelgrimages naar Jeruzalem en andere steden moeilijk of zelfs onmogelijk maakten. Dit was in de voorgaande tijd wel mogelijk geweest, alhoewel het gebied onder islamitisch bestuur stond.
[bewerk] Motivaties voor de kruistochten
- Bevrijding van Jeruzalem.
- De islamitische macht buiten Europa houden
- De oosterse kerk herenigen met de Rooms-Katholieke Kerk.
- Uitbreiding van de wereldse macht naar het oosten.
Daarnaast kan er gesteld worden dat de kruistochten een goede uitlaatklep verschaften voor de interne problematiek van Europa. Voor de kerkelijke macht was het een uitstekende manier om bepaalde elementen, die anders voor ongewenste agressie zouden zorgen binnen Europa, te verplaatsen en in te zetten voor wat men als een goede zaak beschouwde. Soms gingen de nobelen en ridders ook voor puur eigenbelang, om land of geld te krijgen. Dit ook omdat er veel ridders waren die zelf geen land bezaten.
[bewerk] Overzicht van de verschillende kruistochten naar Jeruzalem
[bewerk] Eerste kruistocht (1096–1099)
Zie Eerste kruistocht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Toen Klein-Azië in 1074 in handen van de Seltsjoekse Turken viel, was paus Gregorius VII al een oorlog tegen de "ketters" oftewel de ongelovigen van plan, met als tweede doel de hereniging van de Romeinse met de Griekse kerk. Het plan werd naar de achtergrond verdrongen door de investituurstrijd, de strijd om het gezag tussen paus Gregorius VII en keizer Hendrik IV. De keizer en zijn Duitse bisschoppen verklaarden de paus voor afgezet op een concilie te Worms en de paus deed de keizer in de ban. Het conflict eindigde in 1084 met de aanstelling van een nieuwe paus.
Paus Urbanus II (1088–1099) pakte het oorspronkelijke plan weer op. Zijn motivatie was minder politiek dan die van Gregorius, maar eerder religieus. De Kerk zou voorzien in de sterke motivering terwijl de seculiere machten de daadwerkelijke uitvoering van het plan zouden verzorgen. Voorafgaand hadden de Normandische ridders al strijd tegen de "ongelovigen" gevoerd en het idee van een kruistocht tegen de Saracenen was dus geen nieuwigheid voor de westerse landen.
Keizer Alexius I van Byzantium was zich hiervan goed bewust toen hij Urbanus om huurlingen tegen de Turken vroeg in 1094. Hij trof in het Westen een ambitieuze Kerk, een algemeen (en onverwacht) religieus enthousiasme en een zin in avontuur en verovering aan.
Toen de Griekse ambassadeurs aankwamen, was Urbanus bezig het Concilie van Clermont voor te bereiden. Daar, voor een grote massa mensen, preekte de paus op 26 november 1095 voor het eerst de kruistocht in woorden die niet meer bekend zijn, maar die de massa tot een uitzinnig enthousiasme bewogen.
De eerste kruistocht was ook de meest succesvolle, geleid door de Franken (waaronder heel wat Vlamingen) van Godfried van Bouillon.
Veroveringen in Klein-Azië werden overgedragen aan de Oost-Romeinse keizer. De kruisvaarders veroverden ook Antiochië waar zij een koninkrijk stichtten waar 60.000 man deel van uit maakten. 40.000 man trokken daarna door naar Jeruzalem en heroverden deze stad op de saracenen in 1099. De leider van de kruisridders, Godfried van Bouillon, wilde hier geen koningskroon dragen en werd "beschermer van het Heilige Graf". Hij werd het eerste hoofd van het Koninkrijk Jeruzalem.
[bewerk] Tweede kruistocht (1147–1149)
Zie Tweede kruistocht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Met de eerste islamitische reactie viel het rijkje rond Edessa. De monnik Bernard van Clairvaux riep op tot een nieuwe kruistocht. Deze kruistocht, begonnen in 1147, eindigde in 1149 voor Damascus.
In 1181 verbrak Reynault de Châtillon de wapenstilstand. Deze tweede wapenstilstand was gesloten tussen Saladin en Boudewijn IV van Jeruzalem in 1180. Saladin(uitgesproken als Salahadin) trok ten strijde tegen de christelijke heersers in het "Heilige Land" en veroverde daarom in 1187 Jeruzalem en had toen binnen drie maanden heel het "Heilige Land" in handen. Datzelfde jaar komt een oproep voor een derde kruistocht.
[bewerk] Derde kruistocht (1189–1192)
Zie Derde kruistocht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Toen dit nieuws werd vernomen in Europa werd er door Paus Clemens III een nieuwe kruistocht uitgeroepen. Deze kruistocht stond onder leiding van de Engelse koning Richard Leeuwenhart, de Duitse keizer Frederik Barbarossa en de Franse koning Philippe II Auguste. Om deel te kunnen nemen aan deze derde kruistocht staakten de Franse en Engelse koning tijdelijk hun vijandigheden. Ook graaf Willem I van Holland nam deel aan de kruistocht. Het eerste doel was om een plaats te veroveren in Palestina en die plaats werd Akko. De Duitse keizer ging over land naar Akko. Toen de keizer van het Duitse rijk, Frederik Barbarossa, echter verdronk in de rivier de Selef op 10 juni 1190 viel het Duitse leger uiteen en keerde grotendeels huiswaarts.
Leeuwenhart en Auguste gingen over zee. Toen de vloot van Leeuwenhart in een storm kwam en er drie schepen afdreven, ging Leeuwenhart op zoek naar zijn drie schepen en vond ze op het eiland Cyprus en veroverde daarom Cyprus, omdat de keizer van Cyprus ze gevangen had genomen. Ook was hij een bondgenoot van Saladin. De Franse en Engelse koningen veroverden Akko in 1191. Tijdens het beleg stierf de Vlaamse graaf Filips I van de Elzas op 1 juni 1191.
Wegens aanhoudende wrijvingen met Richard Leeuwenhart trok Filips August zich terug. Daarna kon Leeuwenhart niet echt meer een vuist maken tegen Saladin. Om deze reden kon hij Jeruzalem niet terugveroveren en verkreeg van deze laatste slechts vrije toegang voor christelijke pelgrims tot de heilige plaatsen. Richard veroverde wel een deel van de kuststreek dat het koninkrijk Akko zou vormen.
[bewerk] Vierde kruistocht (1202–1204)
Zie Vierde kruistocht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De vierde kruistocht 1204 haalde Palestina niet eens: in plaats daarvan veroverden de kruisvaarders Constantinopel, de hoofdstad van het christelijke Byzantijnse rijk.
De kruisvaarders vormden te Constantinopel een Latijns keizerrijk, met Boudewijn van Vlaanderen als keizer: de Kerk kwam onder Rome te staan. Deze kruistocht zorgde ervoor dat de toch al weinig vriendelijke relatie tussen het Oosters orthodoxe christendom en het Westerse christendom nog verder verslechterde.
Het Oost-Romeinse rijk werd zwak, maar de Oost-Romeinse keizer kon in 1261 zijn hoofdstad heroveren.
[bewerk] Vijfde kruistocht (1218–1221)
Zie Vijfde kruistocht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Kruisvaarders uit Hongarije, Oostenrijk en Beieren veroverden Damietta in Egypte, maar moesten zich na een mislukte aanval op Caïro weer terugtrekken.
[bewerk] Zesde kruistocht (1228–1229)
Zie Zesde kruistocht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.In 1225 trouwde de Duitse keizer Frederik II met Isabelle van Brienne. Hij beloofde aan paus Honorius III een kruistocht op te richten. Frederik wilde op een vreedzame manier de heilige plaatsen openstellen voor het Westen. Zijn kruistocht begon in 1228. In 1229 sloot hij een tienjarige vrede met de Egyptische sultan. Met veel machtsvertoon en diplomatie bereikte hij dat de sultan hem Jeruzalem, Bethlehem, Nazareth en de kuststreek afstond. Hij gaf christenen ruimte in Palestina, en kroonde zichzelf in 1229 tot koning van Jeruzalem.
Frederiks vrouw was op zestienjarige leeftijd overleden bij de geboorte van haar zoon. Daardoor zou niet hij, maar zijn zoon recht hebben op de troon. Daardoor kreeg Frederik ruzie met de kruisvaarders, vooral de Tempeliers. De Tempeliers waren vooral Fransen en Frederik wilde Duitse ridders. Als laatste verliet Frederik Akko (de plaats waar hij toen was) en keerde terug naar Sicilië. Jeruzalem viel in 1244 weer in de handen van de sultan van Egypte.
[bewerk] Zevende kruistocht (1248–1254)
Zie Zevende kruistocht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De Franse koning Lodewijk IX "de Heilige" tracht de staatjes van de kruisvaarders te helpen. Hij valt Cyprus, Egypte en Syrië aan, doch zonder succes. Voor de zevende kruistocht liet Lodewijk de Heilige in Zuid-Frankrijk een haven aanleggen: Aigues-Mortes.
[bewerk] Achtste kruistocht (1270)
Zie Achtste kruistocht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.In 1270 was het weer Lodewijk IX de heilige die het voortouw nam in een nieuwe kruistocht. Onderweg naar het "Heilige Land" werd hij echter gevraagd om zijn broer te helpen met zijn strijd tegen Tunis. Uiteindelijk gaf hij hieraan gehoor, wat zijn dood zou betekenen want als het leger bij Tunis zijn tenten heeft opgeslagen breekt de pest uit waarbij Lodewijk sterft samen met zijn een groot deel van zijn leger. Zijn dood heeft het einde betekend van de grote kruistochten.
[bewerk] Negende kruistocht (1271–1272)
Zie Negende kruistocht voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Eduard I van Engeland was al op weg om zich bij het leger van Lodewijk IX te voegen. Samen wilden zij optrekken voor de Negende Kruistocht naar het "Heilige Land". Na de dood van Lodewijk IX trok Eduard I zelf op naar het "Heilige Land", om te strijden tegen sultan Baibars.
Na 1270 waren het alleen nog kleine legertroepen die zo nu en dan een stad veroverden op de Turken. Maar die aanvallen hadden weinig succes en de Turken rukten steeds verder op. Zo ver zelfs dat in 1453 de stad Constantinopel valt.
[bewerk] Na de kruistochten
Het Byzantijnse Keizerrijk wist uiteindelijk in 1261 Constantinopel terug te veroveren, maar haar macht keerde nooit volledig terug en het rijk viel uiteindelijk in 1453 in handen van de islamitische Turken, de Ottomanen. Ironisch genoeg speelden de kruisvaarders dus uiteindelijk de moslims in de kaart, door de oude Byzantijnse vijand te verzwakken.
De kruisvaardersstaten zijn langzamerhand allen weer verloren gegaan, de laatste was Akko in 1291.
[bewerk] Effecten
De kruistochten brachten zowel negatieve als positieve gevolgen met zich mee:
[bewerk] Negatieve effecten
- De kruistochten hadden zeer veel jodenvervolgingen tot gevolg in heel Europa.
- Er vielen veel slachtoffers aan beide zijden.
- Het werd bijna onmogelijk voor christenen om over land naar Jeruzalem te reizen.
- Voortdurende breuk tussen Orthodoxe en Rooms-Katholieke Kerk.
- Op de lange termijn hebben de kruistochten zeker geen goed gedaan voor de christenen binnen de islamitische wereld.
- Vele streken in Europa bleven tot zelfs tweehonderd jaar na dato volledig ontvolkt doordat de vorige bewoners in Jeruzalem bleven wonen of gewoon stierven op de slagvelden.
[bewerk] Positieve effecten
- De ridders brachten vele boeken mee met oude Griekse kennis via het Oosten.
- De kruistochten gaven de West-Europese christenheid een afleiding van haar binnenlandse problemen en een gemeenschappelijke doelstelling.
- De kruistochten zijn een bron geworden voor vele romans, films en kunst.
- Door de kruistochten kwam er een grotere eenheid wegens de oorlogsverdragen en was er een tijd van relatief weinig oorlog.
[bewerk] Trivia
In juli 2006 heeft de UNESCO de kruisvaarderskastelen Krak des Chevaliers en Qalat Salah El-Din in Syrië toegevoegd aan de lijst van werelderfgoed.
[bewerk] Gerelateerde onderwerpen
- Ridder
- Orde van de Arme Ridders van Christus en de Tempel van Salomo (Tempeliers)
- Orde van het Gulden Vlies (Toison d'Or)
- Duitse Orde
- Jeruzalem
| Bron(nen): |
|
