Jezuïeten
De Sociëteit van Jezus, bekend als de jezuïeten, is een kloosterorde die in 1534 werd opgericht door een groep afgestudeerde Parijse studenten, onder leiding van Iñigo Lopez de Loyola, beter bekend onder zijn Latijnse naam Ignatius van Loyola. De sociëteit werd in 1540 goedgekeurd door Paus Paulus III. Een pater jezuïet zet veelal achter zijn naam de afkorting 's.j.' van 'Societas Jesu'. Veel jezuïeten zijn leraar, maar zij vervullen ook andere wereldlijke beroepen, zoals advocaat en econoom.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
De sociëteit werd opgericht als onderdeel van de Contrareformatie, die ontstaan was als reactie op de Reformatie. Ignatius preekte een verregaande gehoorzaamheid aan de Heilige Schrift, de geloofswaarheden en de kerkelijke hiërarchie. Bij wijze van boutade drukte hij zijn geloof uit in Christus, de Kerk en de Heilige Geest, in de volgende regel uit de Geestelijke Oefeningen : "We moeten geloven dat het wit dat ik zie zwart is, als de Hiërarchische Kerk dat zo definieert, omdat we geloven dat er tussen Christus onze Heer en de Kerk die Zijn Bruid is, dezelfde Geest aanwezig is, die werkzaam is en ons leidt naar de redding van onze ziel."
Een van de gebruikelijkste methoden van de jezuïeten is de retraite. Hiervoor komen mensen bij elkaar om onder leiding van een priester conferenties en meditaties bij te wonen. Ze handelen voornamelijk over de zin van het menselijk leven. De retraites duren gewoonlijk een aantal dagen of soms worden ze georganiseerd als (de oorspronkelijke) dertigdaagse retraite.
Het motto van de sociëteit is Ad Majorem Dei Gloriam ('Tot meerdere eer van God'), dikwijls afgekort tot 'AMDG'. Het gezegde bedoelt het idee uit te drukken, dat elk werk dat niet duivels is, voor de hemel verdienstelijk is, als het met die bedoeling wordt gedaan, zelfs handelingen die normaal alledaags worden geacht, zoals het vullen van de benzinetank.
De jezuïetenorde wordt geleid door de generaal-overste (Praepositus generalis) van de orde die, zoals de paus, voor het leven wordt verkozen. Sinds 13 september 1983 is dit de Nederlander Peter-Hans Kolvenbach.
[bewerk] Oprichting
De oprichting van de orde der Jezuïeten is niet zonder slag of stoot verlopen. Nadat Ignatius van Loyola in zijn dertigste levensjaar gedurende zijn dienst als officier in het leger gewond was geraakt aan zijn been inspireerde vrome lectuur hem een eigen orde te stichten.
Toen Ignatius met zijn groep gelijkgestemden in 1537 op weg was naar Rome kreeg hij bij het plaatsje La Storta een visioen, waarin Christus met het kruis tot hem zei: “Ego vobis Romae propitius ero” (Ik zal jullie in Rome welgezind zijn) alsook “Ik wil dat u ons dient”. Dit visioen was voor Ingatius en zijn volgelingen aanleiding in Rome de Societas Jesu te vestigen.
De acceptatie van de orde verliep moeizaam. Ignatius werd meermaals in hechtenis genomen en verhoord door de Inquisitie. Hij kreeg ook spreekverboden en werd gesommeerd te verhuizen. In 1540 gaf Paulus III eindelijk zijn fiat.
[bewerk] Kritische intellectuelen
Ook nadien hadden Jezuïeten het regelmatig moeilijk. Jezuïeten zijn vrijwel zonder uitzondering kritische intellectuelen, die als individu geen blad voor de mond nemen en ook op hun scholen hun leerlingen opvoeden tot kritische intellectuelen. Dat maakte de Jezuïeten in veel landen, zeker onder totalitaire regimes, ongeliefd, omdat dergelijke regimes door de veelal toonaangevende Jezuïeten vaak openlijk werden bekritiseerd. Zelfs werden de Jezuïeten, onder wie Teilhard de Chardin, in 1904 uit het toch liberale Frankrijk verbannen, omdat zij niet in de smaak vielen bij de antiklerikale regering van die dagen.
[bewerk] Jaartallen in vogelvlucht
- 1491 - Iñigo wordt geboren in een slot in Spaans Baskenland in het adellijke milieu van Loyola. Tot zijn zevende wordt hij opgevoed door het gezin van María de Garín, de vrouw van de plaatselijke smid. Vervolgens voedt zijn zus hem verder op.
- Iñigo gaat studeren in Parijs. Hij en zijn vrienden stichten een nieuwe religieuze orde genaamd Jezuïeten. Iñigo noemt zichzelf nu Ignatius.
- 27 september 1540 - De nieuwe gemeenschap onder de naam 'Sociëteit van Jezus' wordt goedgekeurd door Paus Paulus III.
- 31 juli 1556 - Ignatius sterft. De Algemene Congregatie (met andere woorden het hoogste gezag in de orde) van 1558 wijst Diego Laynez aan als zijn opvolger. Bij de dood van Ignatius heeft de orde al meer dan 1000 leden. Vervolgens wordt het ledenaantal vijftien maal zo groot. De hele wereld is voor deze eerste generaties Jezuïeten missiegebied. Bezigheden van de Jezuïeten zijn onder andere het begeleiden van Geestelijke Oefeningen, catechese en werken als legeraalmoezenier of biechtvader.
- 1773 - Paus Clemens XIV heft de orde op onder druk van vorsten. De vorsten Frederik II en Catharina II respectievelijk van Pruisen en Rusland gehoorzamen niet aan deze pauselijke opdracht. In enkele landen in het Nabije Oosten, China en India komt de opdracht zelfs nooit aan. Hierdoor kon de sociëteit blijven bestaan in deze landen.
- 1814 - Na de Franse Revolutie wordt de Jezuïetenorde weer hersteld. De Amsterdammer Jan Philip Roothaan zorgt voor een sterke impuls van deze orde die toen nog maar uit 600 personen bestond.
- Na het Tweede Vaticaans Concilie kent de Jezuïetenorde een diepe crisis: tussen 1965 en 1974 verlaten 6602 Jezuïeten de orde (een zesde van het totale aantal ordeleden).
- 1974-1975 - Algemene Congregatie - Gerechtigheid wordt de nieuwe grondoriëntatie voor het werk van de Jezuïeten. Van nu af aan gaat de aandacht naar de armen en uitgestotenen.
- 1995 - 34e Algemene Congregatie - Actualiseren van enkele stichtingsteksten van de Sociëteit. Ook moest het ordesrecht aangepast worden aan het algemeen kerkelijk recht.
[bewerk] Bekende Jezuïeten
Een van de voornaamste jezuïeten was Franciscus Xaverius (1506-1552), missionaris in Azië, van wie gezegd wordt dat hij meer mensen tot het katholicisme heeft bekeerd dan Paulus.
Andere bekende jezuïeten zijn :
- Pierre Favre (1506-1546)
- Franciscus Borgia (1510-1572)
- Pierre Lefèbre
- Petrus Canisius (1521-1597)
- Robertus Bellarminus (1542-1621)
- Petrus Claver (1580-1654)
- Andreas Bobola (1591-1657)
- Jan Berchmans (1599-1621) (heilig verklaard in 1888)
- Ferdinand Verbiest (1623-1688), missionaris in China met grote verdiensten voor de sterrenkunde
- Claude de la Colombière (1641-1682) (heilig verklaard in 1992)
- Lodewijk Vincent Donche (1769-1857), stichter van de Zusters der Christelijke Scholen van Vorselaar
- Pierre-Jean De Smet (1801-1873) die als missionaris naar Missouri getrokken is
- Robert Regout (1869-1942)
- Rupert Mayer (1876-1945)
- Teilhard de Chardin (1881-1955)
- Miguel Agustín Pro Juárez (1891-1927)
- Karl Rahner (1904-1984)
- Petrus Josephus Zoetmulder (1906-1995) die als missionaris vertrokken was naar Java
- Karel van Isacker (1913 - )
- Luc Versteylen (1927 - )
Zie ook Lijst van heilige en zalige jezuïeten
[bewerk] Alle generaal-oversten van de Societas Jesu (met vermelding van ambtsduur)
- 1541–1556 Ignatius van Loyola
- 1558–1565 Diego Laínez
- 1565–1572 Franciscus Borgia
- 1573–1580 Everard Mercurian
- 1581–1615 Claudio Aquaviva
- 1615–1645 Mutio Vitelleschi
- 1646–1649 Vincenzo Carafa
- 1649–1651 Francisco Piccolomini
- 1652-1652 Luigi Gottifredi
- 1652–1664 Goswin Nickel
- 1664–1681 Gian Paolo Oliva
- 1682–1686 Charles de Noyelle
- 1687–1705 Thyrsus González
- 1706–1730 Michelangelo Tamburini
- 1730–1750 Franz Retz
- 1751–1755 Ignazio Visconti
- 1755–1757 Luigi Centurioni
- 1758–1775 Lorenzo Ricci
- 1805–1820 Tadeusz Brzozowski
- 1820–1829 Aloisius Fortis
- 1829–1853 Jan Philip Roothaan
- 1853–1887 Peter Jan Beckx
- 1887-1892 Anton Anderledy
- 1892–1901 Louis Martin
- 1906–1914 Franz Xaver Wernz
- 1915–1942 Wladimir Ledóchowski
- 1946–1964 Jean Baptiste Janssens
- 1965–1981 Pedro Arrupe
- 1983– Peter-Hans Kolvenbach
- 1782–1785 Stanislaw Czerniewicz
- 1785–1798 Gabriel Lenkiewicz
- 1799–1802 Francis Kareu
- 1802–1805 Gabriel Gruber
- 1981–1983 Paolo Dezza en Giuseppe Pittau
[bewerk] Priesteropleiding
Eén van de plaatsen waar de Jezuïeten hun priesterstudenten onderwijs gaven was op Mariëndaal in het Noord-Brabantse plaatsje Velp.
[bewerk] Jezuïetencolleges
Door de Jezuïeten gestichte colleges in België:
- Sint-Jozefscollege te Aalst (www.sjcaalst.be)
- Onze-Lieve-Vrouwecollege te Antwerpen (olvc.telenet.be)
- Xaveriuscollege te Borgerhout (www.xaveriuscollege.be)
- Sint-Jan Berchmanscollege te Brussel (www.sint-jan-brussel.be)
- Jan van Ruusbroeckollege te Brussel (www.ruusbroec.be)
- Sint-Barbaracollege te Gent (www.sint-barbara.be)
- Sint-Jozefscollege te Turnhout (www.sjt.be)
Door de Jezuïeten gestichte colleges in Nederland:
- Ignatiuscollege te Amsterdam
- Canisius College te Nijmegen
- Sint Maartenscollege te Groningen
- Aloysius College te Den Haag
- St. Willibrordus College Katwijk De Breul te Zeist
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe link
- www.sjweb.info Website van de Jezuïeten (wereldwijd)
- www.jezuieten.org/index.html Website van de Jezuïeten (in Nederland en Vlaanderen)
