Frederik II van Pruisen
| 1712-1786 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||
| Koning van Pruisen | ||||||
|
||||||
|
Frederik II (24 januari 1712 – 17 augustus 1786), bijgenaamd Frederik de Grote of der alte Fritz, was koning in Pruisen van 1740, en koning van Pruisen vanaf 1772 tot zijn dood in 1786. Hij was het vierde kind van koning Frederik Willem I van Pruisen en zijn vrouw koningin Sophie Dorothea van Hannover (1687-1757). Hij is een telg uit het geslacht der Hohenzollern. Frederik II was de derde koning van Pruisen. Hij was getrouwd met Elisabeth Christine van Brunswijk, dochter van hertog Ferdinand Albrecht II van Brunswijk-Bevern. Uit dit huwelijk kwamen geen kinderen voort. Na zijn dood werd hij opgevolgd door zijn neef Frederik Willem II.
Inhoud |
[bewerk] Grootmacht
Op basis van de economische en militaire hervormingen die zijn vader, de soldatenkoning Frederik Willem I van Pruisen, had doorgevoerd, wist Frederik II de middelgrote staat Brandenburg-Pruisen om te vormen tot een Europese grootmacht. Hij breidde zijn vorstendom uit met Silezië, West-Pruisen, en met het prinsdom Oost-Friesland. Hij deed dit middels handige diplomatie (de Eerste Poolse Deling van 1772) en oorlogen tegen vooral Frankrijk, Oostenrijk en Rusland - de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) en de Zevenjarige Oorlog (1756-1763). Tijdens de oorlogen ontpopte hij zich als een groot en invloedrijk militair strateeg, die na zijn dood vele generaties nog bewonderd werd, waaronder Napoleon Bonaparte, die bij zijn graf zei: als hij nog leefde, zou ik hier niet gestaan hebben.
[bewerk] Kroonprins
Als kroonprins had Frederik een zeer gespannen verhouding met zijn vader, die vond dat zijn in muziek, filosofie, (Franse) literatuur en wetenschap geïnteresseerde zoon maar een zwakkeling was. Dit leidde tot een mislukte vluchtpoging en de executie van een van Frederiks beste vrienden. Later veranderde de relatie ten goede. Frederik II bouwde als kroonprins een paleis in Rheinsberg, waar hij met zijn vrouw ging wonen met een kleine hofhouding. Na zijn troonsbestijging heeft hij dit kasteel niet meer bewoond, en heeft hij ook niet meer met zijn vrouw samengewoond.
[bewerk] Koning
Als koning ontpopte Frederik zich echter als een flink en kundig veldheer. In de Oostenrijkse Successieoorlog veroverde hij Silezië, waardoor de bevolking van zijn rijk met ongeveer 50% toenam, zodat Pruisen voortaan in militair opzicht ongeveer even machtig zou zijn als Oostenrijk. Dit had wel een diepe rancune van de kant van keizerin Maria Theresia tot gevolg. Wat later één van de oorzaken van de Zevenjarige Oorlog zou worden, die Pruisen aan de rand van de afgrond zou brengen. Frederik hield echter stand tegen de grote overmacht en werd uiteindelijk gered door het overlijden van de hem zeer vijandig gezinde tsarina Elisabeth I van Rusland, die werd opgevolgd door Peter III van Rusland, die Frederik II mateloos bewonderde.
[bewerk] Persoonlijke leven
Frederik was een groot muziekliefhebber en een goed fluitspeler. Hij componeerde meer dan honderd werken. Aan zijn hof waren de componisten C.Ph.E. Bach en Johann Joachim Quantz te vinden, en hij correspondeerde o.m. met padre Martini. Na een ontmoeting met Frederik schreef Johann Sebastian Bach in 1747 zijn Musikalisches Opfer. De koning correspondeerde veertig jaar lang met Voltaire, die zelf enige jaren verbleef in Berlijn en Potsdam. Vanwege een ruzie over een onbetamelijk proces heeft Frederik Voltaire na 1753 nooit meer in levende lijve ontmoet. Frederik sprak bijna altijd Frans en weinig Duits (hetgeen hij ook maar matig beheerste). Frederik had niet veel op met de toenmalige Duitse literatuur.
Daarnaast was hij als iedere vorst in de 18e eeuw erg geïnteresseerd in de architectuur. Naast het kasteel van Rheinsberg, heeft hij het kasteel van Charlottenburg in Berlijn laten uitbreiden met nieuwe vleugels. In Potsdam heeft hij het stadsslot laten verbouwen tot zijn nieuwe winterresidentie door de architect Knobelsdorf. Daarnaast bouwde hij in Potsdam zijn, wereldberoemde, lustslot Sanssouci (eveneens van de hand van Knobelsdorf) en het Neues Palais. Ook in Breslau/ Wroclaw, de hoofdstad van Silezië, liet hij een groot paleis bouwen.
Hij was tevens meer dan een liefhebber van snuiftabak - beschrijvingen van zijn verschijning maken meer dan eens melding van snuifvlekken op zijn uniform. Hij was ook een verwoed verzamelaar van rijk gedecoreerde snuifdozen en een deel van zijn collectie (die honderden exemplaren moet hebben omvat) is nog te bewonderen in de nalatenschap van keizer Wilhelm II in Huis Doorn.
Gevleugelde uitspraken van de flamboyante Frederik II zijn: "Gegen Dummheit kämpfen sogar die Götter vergebens." en "Jeder soll auf seiner eigener Fasson selig werden." Het woord Fasson in de laatste zin is overigens een Frans woordje.
[bewerk] Na zijn dood
Overeenkomstig zijn eigen testament is Frederik II begraven op het terras van zijn Schloß Sanssouci in Potsdam - naast zijn geliefde windhonden. Voorheen was het stoffelijk overschot bijgezet geweest in de Garnisonskirche te Potsdam, naast het graf van zijn vader. 's Konings eigen wens werd als niet passend ervaren, terwijl der alte Fritz, duidelijk had laten weten dat hij naast zijn honden begraven wilde worden omdat hij zijn hele leven al tussen honden had gebivakkeerd - met deze laatste overigens de mensen aan zijn hof aanduidend. In de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog is het gebalsemde lichaam nog overgebracht naar de Elisabethkirche in Marburg (Hessen) om te voorkomen dat het in handen van het Rode Leger zou vallen. Vanaf 1953 stond zijn sarcofaag in het stamslot van de Hohenzollerns, Burg Hohenzollern in Hechingen op de Schwäbischen Alb. In 1991 is het uiteindelijk bijgezet op het terras van zijn Schloß Sanssouci, als bezegeling van de nieuwe Duitse eenheid.
