Venetië (stad)

Basisgegevens
Venetië

Provincie	Venetië
Regio	Veneto
Bevolking - Totaal (31-12-04) - Dichtheid	271.251 646 inw/km²
Oppervlakte	412 km²
Oppervlaktewater	km²
Locatie

Hoogte	0 m boven zeeniveau
Geografische ligging	45°26′N.B. 12°19′O.L.

Overige informatie
ISTAT-code	027042
Postcode	30100
Netnummer	041
Aangrenzende gemeenten	Campagna Lupia, Cavallino-Treporti, Chioggia, Jesolo, Marcon, Martellago, Mira, Mogliano Veneto (TV), Musile di Piave, Quarto d'Altino, Scorzè, Spinea
Beschermheilige	Marcus
Gemeentelijke website: [{{{website}}} {{{website}}}]
bron: Italiaans bureau voor statistiek

Venetië (Italiaans Venezia), is een stad in het noordoosten van Italië, ten oosten van Verona, ten westen van Triëst en ten noordoosten van Bologna, aan de noordwestoever van de Adriatische Zee. Het is hoofdstad van de regio Veneto en van de provincie Venetië en heeft een belangrijke rol gespeeld in de wereldgeschiedenis. Volgens cijfers van de gemeente zelf woonden er in 2001 271.003 mensen.

[bewerk] Geschiedenis

Venetië ligt op een groep kleine eilanden midden in een lagune (de Laguna Veneta) die al in de tijd van het Romeinse Rijk Venetia werd genoemd. Er woonden al eeuwen mensen, maar de eerste grotere nederzettingen kwamen er pas als gevolg van de toestroom van vluchtelingen na de invallen van Attila rond 453 en van de Longobarden in 568.

In het midden van de 7e eeuw was de strijd min of meer beslist, maar het Byzantijnse Rijk behield in Italië onder meer de regio Venetië. Omdat de dreiging bleef, kreeg het gebied een eigen, voor het leven gekozen leider, de zogeheten doge (naar dux, het Latijnse woord voor leider).

Pas in de 9e eeuw was er sprake van een stad als echte eenheid, wat kwam door de gemeenschappelijke vijanden en door de bouw van meer bruggen tussen de eilandjes, en tevens doordat de stad een beschermheilige kreeg. In 828 werd de Heilige Marcus van Alexandrië, die door de traditie wordt geïdentificeerd met de schrijver van het Evangelie naar Marcus, begraven op de plek waar zich nu de Basilica di San Marco bevindt (zie onder). De op zee sterke Venetianen, die de Adriatische Zee domineerden, moesten met hun vloot vaak Byzantijnse belangen verdedigen en kregen in ruil hiervoor meer onafhankelijkheid en handelsprivileges.

In de 12e eeuw werd de stadstaat Venetië een steeds grotere economische bedreiging voor de concurrerende steden Genua en Pisa en tevens machtiger ten opzichte van Byzantium. In 1204, tijdens de Vierde Kruistocht, plunderde de Repubblica Marinara zelfs Constantinopel, en kreeg het een groot gedeelte van het Byzantijnse Rijk in handen.

Hierop volgde een meer dan honderd jaar durende bittere strijd om de macht in de oostelijke Middellandse Zee met concurrent Genua (de zogeheten Chioggia-oorlogen), dat op 13 augustus 1380 uiteindelijk verslagen werd. In de 12e, 13e en 14e eeuw was de stad op het hoogtepunt van zijn macht. In 1453 echter namen de Turken Constantinopel in, waarmee het tij voor de republiek Venetië definitief keerde. Het verloor veel havens en eilanden en raakte daardoor in financiële moeilijkheden.

In het begin van de 16e eeuw sloeg Venetië nog een aanval af van de Liga van Kamerijk, gevormd door de paus, Frankrijk, Spanje en Duitsland, maar op de lange duur bleek de republiek te klein ten opzichte van de Europese grootmachten. Ook van belang was de ontdekking van het Amerikaanse continent in 1492, waar Venetië geen rol speelde.

De 18e eeuw was de laatste eeuw waarin de stad onafhankelijk was, maar wordt wel gezien als de meest fascinerende van zijn bestaan. Gedurende dit Settecento

Reliëfkaart van Venetië

werd de stad misschien wel de meest elegante en verfijnde stad van Europa en had het grote invloed op kunst, architectuur en literatuur. Vele rijke jongeren deden de stad aan als onderdeel van hun Grand Tour.

Op 12 mei 1797 veroverde Napoleon de stad, waardoor Venetië na meer dan duizend jaar zijn onafhankelijkheid verloor, maar al op 12 oktober van hetzelfde jaar tekende hij het Verdrag van Campo Formio, waarmee de stad onderdeel werd van het door de Oostenrijkers gecontroleerde koninkrijk Lombardije-Venetië. Op 18 januari 1798 namen zij de stad over. Tijdens het Wener Congres van 1814-1815 werd deze beslissing bekrachtigd. In 1861 ontstond het Italiaanse koninkrijk, maar pas in oktober 1866 kwam ook Venetië daarbij.

[bewerk] Topografie en infrastructuur

Venetië bestaat uit meer dan honderd eilanden. In het centrum fungeren de beroemde kanalen als wegen. Behalve een spoorlijn, is er slechts één autoweg vanaf het vasteland; in de stad zelf zijn geen auto's. De klassieke Venetiaanse gondel wordt vooral gebruikt door toeristen en voor speciale gebeurtenissen als bruiloften en begrafenissen; de inwoners van de stad maken vooral gebruik van "waterbussen" (vaporetti) of van privé-boten.

Luchtfoto

De stad bestaat uit zes wijken, die sestiere (van sesto, één-zesde) heten, te weten Santa Croce, San Polo, Cannaregio, Dorsoduro, Castello en het centrale San Marco. Dwars door de stad slingert het Canal Grande ("Grote Kanaal"). De Piazza San Marco ("het plein van de Heilige Marcus", zie boven) is het centrum van de stad. Dichtbij de stad, op het vasteland, ligt het vliegveld Marco Polo.

[bewerk] Architectuur

Basilica di San Marco

Basiliek van Santa Maria della Salute

San Marco

Venetië telt te veel markante gebouwen en te veel belangrijke kunstwerken om ze hier alle op te noemen.

[bewerk] Kerken

Enkele bekende kerken zijn:

San Zaccaria
San Michele
San Zanipolo ofwel officieel: Santi Giovanni e Paolo
Santa Maria dei Miracoli
De Basilica di San Marco of Basiliek van San Marco
Basiliek van Santa Maria della Salute
Santa Maria Glorioso dei Frari

[bewerk] Bruggen

Enkele bekende bruggen zijn:

Gondels

Canal Grande en de Rialtobrug

[bewerk] Paleizen

Enkele bekende paleizen zijn:

[bewerk] Bezienswaardigheden

Dogenpaleis

De Basilica di San Marco of Basiliek van San Marco, op het Piazza San Marco, is de derde kerk op deze plaats en dateert van rond 1060. Het gebouw bevat onder andere romaans beeldhouwwerk, mozaïeken, marmer, bronzen beelden en een van edelstenen voorzien altaarstuk: de Pala D'Oro.
Het Piazza San Marco of San Marcoplein.
Het Palazzo Ducale of Dogenpaleis, naast die basiliek, dat teruggaat tot de 9e eeuw en niet alleen dienst deed als woning van de doge, maar ook als gerechtshof en als stadhuis. Dit gotische meesterwerk bestaat gedeeltelijk uit roze marmer. Binnen bevinden zich talloze kunstschatten, waaronder werken van Tintoretto, Veronese en Carpaccio.
De Campanile dit is de klokketoren van de Basiliek van San Marco
De Santa Maria Glorioso dei Frari, een grote gotische kerk, bevindt zich in het oostelijk gedeelte van de Sestiere San Polo, die in het midden van de 15e eeuw ontstond. Deze bevat onder meer schilderijen van Titiaan en Bellini en het graf van componist Monteverdi.
De San Zaccaria kerk, een van de meest typische voorbeelden van de Venetiaanse Renaissancestijl.
De Basiliek van Santa Maria della Salute, een witte beeldbepalende kerk, aan het Canal Grande.

[bewerk] Musea

Accademia di Belli Arti herbergt werk uit de 14e tot en met de 18e eeuw, van de gotiek tot aan werk van de 18e-eeuwse Giambattista Tiepolo.
Galleria dell'Academia
Guggenheim Museum (Venetië)
Fondazione Bevilacqua La Masa
Museo Ca' Pesaro
Museo Correr
Museo Fortuny
Palazzo Grassi
Querini Stampalia Foundation Museum

[bewerk] Evenementen

Carnaval

Elke twee jaar wordt in Venetië de beroemde kunsttentoonstelling "Biënnale" gehouden. Het strand het Lido was een van de eerste mondaine badplaatsen. Ook zeer bekend is het jaarlijkse Venetiaanse carnaval. In de Venetiaanse keuken neemt vis traditioneel een belangrijke plek in.

[bewerk] Waterbeheer

De stad heeft vaak, vooral tussen november en februari, te kampen met overstromingen vanuit de Adriatische Zee. Vanwege de drassige grond zijn de gebouwen in Venetië gebouwd op palen.

In november 1966 werden Florence en Venetië geteisterd door ongekende overstromingen, die veel schade toebrachten aan de talloze, unieke kunstschatten. UNESCO deed een dringend beroep aan de lidstaten om particuliere comités op te richten, die een bijdrage zouden kunnen leveren aan de hoogst noodzakelijke restauraties van de beschadigde kunstwerken.

Vele landen reageerden enthousiast, zo ook Nederland, waar de vereniging de Poorters van Venetië werd opgericht, een onderdeel van de Stichting Nederlands Venetië Comité.

In de 20e eeuw leidde het wegpompen van grondwater onder de stad ten behoeve van de chemische industrie tot aanzienlijke bodemdalingen, reden waarom dit in de jaren zestig werd verboden. Vergeleken met 100 jaar eerder was in 2003 het gemiddelde waterpeil 23 cm hoger geworden. Om verdere overstromingen te voorkomen, werd in 2003 begonnen met de bouw van een stormvloedkering die de lagune bij hoog water moet afsluiten.

[bewerk] Kunst en cultuur

In Venetië is Venetiaans glas te koop in de vele winkels en galerijen.

Behalve sommige kunstenaars zijn ook de ontdekkingsreiziger Marco Polo, componisten Claudio Monteverdi en Vivaldi en vrouwenveroveraar Giacomo Casanova beroemde Venetianen. De toneelschrijver en - regisseur Carlo Goldoni begon in Venetië met zijn hervorming van de Commedia dell'arte. Goethe bezocht de stad in 1786, de dichter Robert Browning en de schrijver Henry James woonden er en in 1883 stierf Wagner er. Monet maakte er aan het begin van de 20e eeuw een paar schilderijen.

Enkele Venetiaanse kunstschilders zijn Titiaan, Veronese, Tintoretto en Canaletto.

In Venetië spelen zich af Shakespeares toneelstukken Othello en De koopman van Venetië, een belangrijk gedeelte van A la recherche du temps perdu van Proust, het boek Der Tod in Venedig van Thomas Mann en de daarop gebaseerde gelijknamige film van Luchino Visconti. Ook de film Don't look now uit 1973 van Nicolas Roeg, met Donald Sutherland in de hoofdrol, speelt zich af in de stad.

Venezuela betekende oorspronkelijk "Klein Venetië". De woorden ciao, getto en arsenaal komen oorspronkelijk uit Venetië. De Nederlandse plaats Giethoorn en de Vlaamse stad Brugge (het Venetië van het noorden) worden ook wel met Venetië vergeleken, evenals diverse andere plaatsen met veel water (zie: Venetiës van deze wereld).

De Nederlandse stichting Poorters van Venetië zet zich in voor de bescherming en restauratie van diverse monumenten en kunstschatten in Venetië.