Evangelie naar Marcus
Het Evangelie naar Marcus is het tweede evangelie in het Nieuwe Testament. Het is een van de drie synoptische evangeliën. Het bevat 16 hoofdstukken en is het kortste van de vier evangeliën.
Inhoud |
[bewerk] Auteur
De tekst van het evangelie bevat zelf geen opgave van de naam van de auteur. De vroegste vermelding van een "Marcus" als schrijver van het evangelie vinden we bij Papias van Hierapolis. De oud christelijke kerk beschouwde unaniem Johannes Marcus als degene die het evangelie op grond van mondelinge overdracht door de apostel Petrus heeft opgetekend. Opvallend daarbij is, dat deze Johannes Marcus geen belangrijke rol in het Nieuwe Testament speelt. Tekstkritisch onderzoek heeft dan ook uitgewezen dat het ontstaan van het Marcusevangelie veel ingewikkelder is dan men vroeger dacht. Het kan zeker niet enkel op Petrus teruggebracht worden.
Binnen het huis van zijn moeder had Johannes Marcus alle gelegenheid om informatie te vernemen van de apostelen en anderen die Jezus zelf gekend hadden. Toch staat hij te boek als de speciale leerling en discipel van Petrus.
Sinds de tijd van Clemens van Alexandrië hebben theologen aangenomen dat het in Rome geschreven is, hoewel ook Antiochië als mogelijke plaats wordt genoemd.
[bewerk] Doelgroep
Joodse namen en Aramese uitdrukkingen ("Boanerges" (3:17); "Talitha Koem" (5:41); "Korban" (7:11); "Bartimeus" (10:46); "Abba" (14:36); "Eloi," etc. (15:34)) worden in dit evangelie altijd zorgvuldig verklaard, wat op een niet-Joodse doelgroep wijst. Ook bevat dit evangelie relatief weinig verwijzingen naar en citaten uit het Oude Testament. Deze referenties zouden juist voor Joden van belang zijn geweest. Joodse gebruiken (7:3; 14:3; 14:12; 15:42) worden zorgvuldig verklaard. Het gebruik van een aantal Latijnse woorden (die niet in de andere evangeliën voorkomen, zoals "spekulatoura" (6:27, SV:scherprechter), "xestes" (vgl sextarius, SV:drinkbekers," 7:4, 8), "quadrans" (12:42, SV:penningen), "centurion" (15:39, 44, 45).) wijst op een doelgroep en/of omgeving van de schrijver met sterk Romeinse trekken. Dit stemt overeen met verklaringen van oude kerkvaders, dat Marcus zijn evangelie in Rome voor de christenen uit de heidenen schreef.
Theologen die het auteurschap van Marcus in twijfel trekken, nemen ook vaak andere plaatsen als Antiochië in Syrië of Egypte in overweging.
[bewerk] Datering
Het Marcusevangelie wordt tussen de jaren veertig en negentig van de eerste eeuw gedateerd. Het zwaartepunt ligt bij de jaren zestig en zeventig. De lijdensgeschiedenis en de begrafenis zijn mogelijk een traditie van nog oudere datum. Een aanwijzing hiervoor is dat de naam van de hogepriester in tegenstelling tot de andere evangeliën nergens genoemd wordt, wat er op wijst dat de tekst nog tijdens de ambtsperiode (18-37) van Kajafas werd opgesteld.
De referentie door Jezus in hoofdstuk 13:1,2 wordt algemeen beschouwd als betrekking hebbend op de vernietiging van de tweede tempel. Liberale theologen concluderen hieruit dat het evangelie na 70 is opgesteld.
Er is een dispuut onder theologen over de laatste 12 verzen van Marcus 16. De vraag is of deze passage, die een opgestane Jezus beschrijft, deel van het oorspronkelijke evangelie vormt, of een latere toevoeging is. Omdat de oudste handschriften dit deel niet bevatten, is de overheersende mening dat dit deel een latere toevoeging is.
[bewerk] Relatie met andere synoptische evangeliën
Van de 662 verzen in het evangelie heeft Marcus er 406 gemeen met zowel het evangelie naar Mattheus als het evangelie naar Lucas, 145 met Mattheus, 60 met Lucas, terwijl er slechts 51 alleen in Marcus voorkomen. De relatie tussen de synoptische evangeliën wordt het synoptische vraagstuk of het synoptische probleem genoemd. Veel theologen nemen aan dat het Marcus-evangelie het oudste van de drie evangeliën is.
[bewerk] Kenmerken van het evangelie
- Er is geen geslachtsregister van Jezus, zoals bij Mattheus en Lucas.
- De schrijver stelt Jezus voor als bekleed met macht, de leeuw uit de stam Juda.
- Marcus tekent minutieus de woorden (3:17; 5:41; 7:11, 34; 14:36), plaats (9:35) en gebaren (3:5, 34; 5:32; 9:36; 10:16) van Christus op.
- Hij noteert ook zorgvuldig details van personen (1:29, 36; 3:6, 22, etc.), aantallen (5:13; 6:7, etc.), plaatsen (2:13; 4:1; 7:31, etc.), en tijden (1:35; 2:1; 4:35, etc.). Deze worden door andere evangelisten vaak weggelaten.
- De zinsnede "En terstond" komt in dit evangelie bijna veertig keer voor. In het veel langere evangelie naar Lukas komt de uitdrukking slechts vier maal voor, bij Johannes zeven maal. In modernere vertalingen wordt deze zinsnede meestal weergegeven als 'en dadelijk' 'aanstonds', of 'en direct'. Het veelvuldig gebruik hierbij van de tegenwoordige tijd verhoogt het idee van snelheid en actie. Dit komt echter in slechts weinig vertalingen tot uitdrukking.
- Dit evangelie schildert Jezus als Jezus Christus, maar ook bijzonder menselijk. Hij wordt boos en bedroefd (3:5), heeft honger (11:12), slaapt wanneer hij moe is (4:38), en houdt van kinderen (10:16).
- Marcus slaat in dit evangelie de geboorte en kinderjaren over. Hij concentreert zich op het leven van Jezus als volwassene, en besteedt bijzondere aandacht aan Jezus' onschuldige dood aan het kruis.
In navolging van Papias’ beschrijving is het evangelie lang beschouwd als een snelle opeenvolging van afzonderlijke scènes. Men zag deze scènes echter als weinig samenhangend, de auteur zou weinig moeite hebben gedaan de gebeurtenissen chronologisch of in ander verband weer te geven. De door deze verteltechniek ontstane beeldende kracht wordt als kenmerkend voor dit evangelie beschouwd. Redactionele kritiek sinds de jaren '50 van de 20e eeuw heeft echter aan het licht gebracht dat het evangelie wel degelijk een gedetailleerde interne structuur bezit. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in de drievoudig herhaalde lijdensaankondigingen.
Het motto van dit evangelie is wel geformuleerd als "Jezus kwam ... predikende het evangelie van het koninkrijk Gods" (hoofdstuk 1:14). Toch laat dit evangelie ook zien dat Jezus probeert zijn identiteit als Messias voor het algemene publiek te verbergen (bijv. 1:44; 3:12; 8:30). Dit wordt ook wel het 'Messiaans geheim' genoemd, en is een onderscheidend kenmerk van Marcus ten opzichte van de andere evangeliën.
[bewerk] Kritiek
De beschrijving in dit evangelie hoe het Sanhedrin (de toenmalig gevestigde autoriteit van de Judaische religie) samenspande om Jezus te doden, is ge/misbruikt om antisemitisme te promoten.
[bewerk] Indeling
- Locatie: de eerste 10 hoofdstukken spelen in Galilea en Perea, de laatste zes in Judea en Jeruzalem.
- Tijd: Hoofdstuk 1-8:27 omvat ca. 3 jaar, 8:26-10 ca. 6 maanden, hoofdstuk 11-16 8 dagen.
| Bron(nen): |
