Postcode

Postcodeboek Nederland, 1978 - verspreid bij introductie postcodes. Op afbeelding is een postsorteermachine te zien.

Een postcode is een korte reeks tekens, vaak tussen de vier en negen cijfers en/of letters lang, die in een postadres wordt opgenomen om het automatisch sorteren van de post (met optische tekenherkenning (OCR)) makkelijker te maken. Elk land dat postcodes kent, hanteert een andere grammatica—een andere manier om de tekens te combineren.

Niet alle landen kennen postcodes. Zo was de OCR-techniek al zover gevorderd toen Ierland er aan toekwam, dat postcodes niet meer nodig waren: de software was inmiddels in staat om het hele adres te lezen. Een typisch geval van de wet van de remmende voorsprong.

[bewerk] Postcodes in Nederland

Zie Lijst van postcodes in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Begin 1978 is de postcode in Nederland ingevoerd. De code bestaat uit vier cijfers en twee letters. De eerste 2 cijfers geven de regio aan, de laatste 2 cijfers de wijk. De twee letters geven de buurt en straat aan. De lettercombinaties 'SA', 'SD' en 'SS' worden niet gebruikt. In de loop van 2005 zijn nieuwe postcodecombinaties geïntroduceerd, waarbij ook de eerder niet gebruikte letters F, I, O, Q, U en Y gebruikt worden. Voorheen werden deze letters niet gebruikt omdat er voldoende combinaties te maken waren en vanwege mogelijke verwarring met andere letters. In 2005 waren alle beschikbare combinaties echter op, en het gebruik van extra letters was daarom noodzakelijk.

Individuele straten hebben vaak verschillende postcodes voor de even en de oneven zijde; ook zijn veel straten verder verdeeld in stukken die voor de postbezorging een eenheid vormen. Samen met het huisnummer vormt de Nederlandse postcode een unieke code voor elk adres; deze unieke code wordt ook voor andere doelen dan alleen de post gebruikt. Zo wordt in sommige steden voor de bewegwijzering een wijknummering gebruikt die overeenkomt met de laatste een of twee cijfers van de postcode.

In Nederland zijn bestanden te koop, waarbij de postcode wordt gekoppeld aan de (x,y) coördinaat van het rijksdriehoeksstelsel. Aan deze postcodes zijn weer allerhande gegevens gekoppeld, zoals bijvoorbeeld het aantal woningen dat bij de postcode behoort. Deze gegevens worden vaak gebruikt om met behulp van GIS-systemen uitspraken te doen over de bewoners van Nederland, en wat zij in hun omgeving ervaren, bijvoorbeeld huizenprijzen, aantal bewoners per oppervlakte, etc.

Het numerieke gedeelte van de Nederlandse postcode kan een getal van 1000 tot en met 9999 zijn. Het aantal bestaande mogelijkheden is 4004. Een min of meer volledige postcodelijst van de Nederlandse postcodes is hier te vinden.

[bewerk] Trivia

De 'laagste' postcode van Nederland is 1000 AA - de postcode van een blok postbussen in het hoofdpostkantoor van Amsterdam.
De eerste postcode die een straat aangeeft is 1011 AA. Dat is de De Ruijterkade, de straat die achter het Centraal Station loopt.
De 'hoogste' postcode van Nederland is 9999 ZZ - de postcode van Knolweg 1002 net buiten Stitswerd, een plaats in de provincie Groningen. Dit is echter een fictief adres, en algemeen wordt geaccepteerd dat de postcode 9999 XL van de Akkemaweg ter zelfder plaatse de hoogste postcode is voor een daadwerkelijk bestaand adres.
Er bestaan tenminste twee postcodes die voor twee verschillende straten gebruikt worden, namelijk 3511 BL voor Jacobskerkhof en St. Jacobsstraat in Utrecht, en 3512 TC voor Hemdsmouwsteeg en Loeff Berchmakerstraat, ook in Utrecht.

[bewerk] Postnummers in België

Zie Lijst van postnummers in België voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In 1969 werden de postnummers in België ingevoerd. Belgische postcodes bestaan uitsluitend uit getallen van vier cijfers, van 1000 tot en met 9992. Vandaar dat de benaming postnummer meer gebruikelijk is. De nummerreeksen zijn regionaal geordend. Deze regio's benaderen grofweg de provincies. De onderverdeling is als volgt:

Brussels Hoofdstedelijk Gewest: 1000-1299
Provincie Waals Brabant: 1300-1499
Provincie Vlaams Brabant: 1500-1999,3000-3499
Provincie Antwerpen: 2000-2999
Provincie Limburg: 3500-3999
Provincie Luik: 4000-4999
Provincie Namen 5000-5999
Provincie Henegouwen: 6000-6599,7000-7999
Provincie Luxemburg: 6600-6999
Provincie West-Vlaanderen: 8000-8999
Provincie Oost-Vlaanderen: 9000-9999

De postcodes zijn ook volgens bestuurlijke indeling ingedeeld:

Postcodes in de vorm van x000 zijn bestemd voor de hoofdstad van de provincie,
Postcodes in de vorm van xx00 zijn bestemd voor de hoofdstad van een arrondissement,
Postcodes in de vorm van xxxx zijn bestemd voor gemeentes.

Grote steden hebben meerdere postnummers voor hun deelgemeenten; soms is zelfs een postnummer gereserveerd voor één bedrijf of organisatie die veel post ontvangt. Zo heeft bijvoorbeeld de VRT in Brussel postcode 1043 voor zichzelf alleen.