Basiliek
Het woord basiliek is een vernederlandsing van het Romeinse basilica, dat weer afkomstig is van het Griekse basilikos (koninklijk gebouw).
Inhoud |
[bewerk] Klassieke Oudheid
Zie Basilica voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De term basiliek is in eerste instantie een bouwkundige term uit de klassieke Oudheid. In deze betekenis spreekt men over een basilica. De basilica lag meestal aan het forum en was een meerschepig gebouw vaak met hogere middenpartij. De hogere middenpartij was voorzien van grote vensters, de zogenaamde lichtbeuk. Het diende voornamelijk als markthal en beursgebouw, in de keizertijd ook als rechtszaal. Voor dit laatste gebruik werd er een rechthoekige of halfronde uitbouw, de apsis, aan toegevoegd.
[bewerk] De romaanse basiliek
Uit het bouwpatroon van de Romeinse basilica ontwikkelden zich de romaanse kerkarchitectuur. Torens verschenen later en gaan in hun geschiedenis terug naar Romeinse uitkijktorens en donjons. In de romaanse basilieken werden vaak aan de koorzijde de zg. ambo's, een soort stenen preekgestoelte, toegevoegd, zowel links als rechts. Het altaar is meegenomen uit de oudere tijden van offeraltaar, zoals een stenen tafel bijvoorbeeld. Aan de basilica-stuctuur werd dikwijls een apsis toegevoegd waarin het altaar werd geplaatst. In de 20e eeuw zijn er kerken in neoromaanse basiliekvorm gebouwd.
[bewerk] Basiliek als eretitel
Heden ten dage krijgt een rooms-Katholieke kerk de benaming basiliek als eretitel, bijvoorbeeld voor een bekend bedevaartsoord of voor een kerk met een bijzonder verleden of een bijzondere functie of betekenis. Dit gebeurt bij besluit van het Vaticaan. Als kenmerk van deze eretitel wordt de kerk dan voorzien van conopeum en tintinnabulum. Deze symbolische kenmerken worden op het priesterkoor geplaatst. In alle gevallen gaat het om de titel basilica minor; de titel basilica major is voorbehouden aan vijf kerken, waarvan vier in Rome: de Sint-Pieterskerk, de Sint-Jan van Lateranen, de Santa Maria Maggiore en de Sint-Paulus buiten de Muren. Buiten Rome heeft alleen de basiliek van Sint-Franciscus te Assisi deze titel.
