Sarajevo
|
||
| Bijnaam: "Europees Jeruzalem" | ||
 |
||
| Gemeenten | Centar Novi Grad Novo Sarajevo Stari Grad |
|
| Oppervlakte | 142 km² | |
| Inwoneraantal | stad: ca 300.000 (in 2000) regio: 447.700 (in 2000) |
|
| Klimaat | continentaal | |
| Regenval | 905 mm per jaar | |
| Tijdzone | Central Europees: UTC+1 | |
Sarajevo (verouderd Serajewo, Serajevo, Sarajewo) is de hoofdstad en grootste stad van Bosnië en Herzegovina. Het is tevens een van de belangrijkste steden van de Balkan. De inwoners van Sarajevo heten Sarayliyas (Sarajlije in het Bosnisch). In Nederlandstalige media worden ze vanwege deze moeilijke naam vaker gewoon inwoners van Sarajevo genoemd.
De stad ligt voor het grootste deel in de Moslim-Kroatische Federatie (Kanton Sarajevo) en voor een klein deel in de Servische Republiek (Oost-Sarajevo).
De stad werd in 1461 gesticht door de Ottomanen. In 1914 speelde de stad een belangrijke rol in de wereldgeschiedenis, door de moord op aartshertog Frans Ferdinand die hier gepleegd werd en die de Eerste Wereldoorlog inluidde. Zeventig jaar later was de aandacht van de wereld wederom gericht op Sarajevo, maar nu vanwege een meer eervolle reden: in 1984 werden de Olympische Winterspelen hier gehouden. Tussen 1992 en 1995, tijdens de Bosnische oorlog, werd Sarajevo zwaar gebombardeerd door Bosnisch-Servische troepen.
Inhoud |
[bewerk] Geografie
Sarajevo ligt vlak bij het geometrische midden van Bosnië-Herzegovina. Het grootste deel van de stad is gebouwd in de Sarajevo-vallei: een kleine laagte van 500 meter boven zeeniveau, omgeven door bergen. De stad kent weinig hoogteverschillen, maar sommige gebieden in het Oosten zijn tamelijk heuvelachtig.
De rivier de Miljacka doorkruist de stad van oost naar west. De bron van de rivier de Bosna ligt vlak bij Ilidža, een klein stadje in de omgeving van Sarajevo.
Sarajevo wordt omgeven door vijf bergen die deel uitmaken van de Dinarische Alpen: een gebergte dat door Kroatië, Bosnië en Herzegovina en Montenegro loopt. Deze bergen zijn in alfabetische volgorde:
- Bjelašnica: 2067 meter
- Igman: 1502 meter
- Jahorina: 1913 meter
- Trebević: 1627 meter
- Treskavica: 2088 meter
[bewerk] De geschiedenis van Sarajevo
[bewerk] Vroege geschiedenis
De geschiedenis van Sarajevo gaat terug tot in het stenen tijdperk, toen de Butmircultuur bloeide in de regio. Van deze periode zijn weinig overblijfselen bewaard gebleven, en pas in 1893 werden er ontdekkingen in deze richting gedaan tijdens bouwwerkzaamheden voor de agrarische universiteit van Sarajevo.
In de regio bestonden veel Illyrische nederzettingen. Deze Illyriërs behoorden tot de stam van de Daesitaten, die zich gedurende lange tijd wisten te verzetten tegen de Romeinse bezetting. Hun verzet werd door keizer Tiberius neergeslagen.
Gedurende de Romeinse heerschappij maakte Sarajevo deel uit van de provincie Dalmatië. De belangrijkste Romeinse stad in de regio werd Aquae Sulphurae, op de plek van het huidige Ilidža.
[bewerk] De Ottomaanse tijd
Meestal wordt 1461 genoemd als jaar waarin Sarajevo werd gesticht. Daarvoor bestond Sarajevo uit een gemeenschap van dorpen, maar in 1461 voegde de eerste Ottomaanse gouverneur van Bosnië-Herzegovina Isa-beg Ishaković de dorpen samen tot een stad. Hij maakte er bovendien een belangrijke stad van door cruciale bouwwerken neer te zetten, zoals een moskee, een overdekte markt, een badhuis en natuurlijk een kasteel voor zichzelf. Dit kasteel (de Saray) gaf Sarajevo haar huidige naam.
In de 16e eeuw maakte Sarajevo onder Gazi Husrev-beg een periode van grote bloei door. De stad werd een van de modernste steden van Europa. Aan het einde van de 16e eeuw was Sarajevo zelfs de tweede stad van de Balkan, na Istanbul. Het inwonersaantal was tegen die tijd toegenomen tot meer dan 80.000. Het was de Gouden Eeuw van Sarajevo.
In de loop van de 17e eeuw begon echter de eerste aftakeling van het Ottomaanse Rijk. In 1697 werd de stad verwoest tijdens een door prins Eugenius van Savoye geleide veldslag tegen het Ottomaanse Rijk. De stad moest vanaf de eerste steen herbouwd worden, en ook de bestuurlijke structuur was in het ongerede geraakt. Dit laatste had als gevolg dat Sarajevo haar status van hoofdstad van het gebied moest afstaan aan Travnik. Gedurende tien jaren, van 1747 tot 1757 maakte de stad een periode van volledige anarchie door. Aan het einde van de 18e eeuw brak de pest uit in de stad, en in 1788 werd Sarajevo opnieuw getroffen door een grote brand.
[bewerk] Het Habsburgse Rijk
In 1878 bepaalde het Verdrag van Berlijn dat Bosnië-Herzegovina deel zou gaan uitmaken van Oostenrijk-Hongarije. Daarmee kwam ook Sarajevo onder Habsburgs gezag te staan. De stad verzette zich hevig tegen deze overdracht, en dat leidde tot gevechten in de stad tussen de burgers en het Oostenrijkse leger. De Oostenrijkers hadden deze gevechten echter al snel de kop ingedrukt.
De overdracht aan Oostenrijk-Hongarije bleek uiteindelijk voornamelijk positieve ontwikkelingen op te leveren op het gebied van industrialisatie, economie en politiek. De stad moest ook letterlijk worden herbouwd naar Westers model. Een nieuwe brand in het oude centrum was daarbij van onverwachte dienst, want op de daardoor vrijgekomen plekken konden er gebouwen naar Oostenrijks model worden gebouwd. Dit resulteerde in een mengelmoes van Ottomaanse en Westerse architectuur. Het onderwijs werd op Westerse leest geschoeid, en de bewoners van Sarajevo vervingen het Cyrillische schrift door het Latijnse schrift. Sarajevo werd ook de eerste stad in Europa met een tram.
De belangrijkste gebeurtenis die Sarajevo gedurende de Habsburgse tijd overkwam was echter de moord op Frans Ferdinand. De jonge Servische extremist Gavrilo Princip schoot de aartshertog Frans Ferdinand dood tijdens diens bezoek aan Sarajevo, en veroorzaakte daarmee de Eerste Wereldoorlog.
[bewerk] Sarajevo in Joegoslavië
Na de Eerste Wereldoorlog ging Sarajevo met Bosnië-Herzegovina deel uitmaken van het Koninkrijk Joegoslavië. De stad verloor een groot deel van haar glorie, en er werden geen belangrijke bouwwerken toegevoegd aan de stad.
Gedurende de Tweede Wereldoorlog ging Sarajevo deel uitmaken van de Onafhankelijke Staat Kroatië, de Duitse satellietstaat onder heerschappij van Tomislav II. De Joodse gemeenschap in Sarajevo werd in die periode welhaast uitgeroeid. Het verzet in Sarajevo werd geleid door de partizaan "Walter" Perić. Een groot deel van de burgerbevolking had zich bij dit verzet aangesloten. De legendarische Perić werd gedood tijdens een gevecht op 4 juni 1945: de dag dat Sarajevo werd bevrijd.
Na de bevrijding werd Sarajevo de hoofdstad van de Republiek Bosnië, in de Socialistische Federale Republiek van Joegoslavië. De communisten investeerden enorm in de opbouw en uitbreiding van de stad. Er werden nieuwe wijken gebouwd, de industrie werd ontwikkeld en Sarajevo werd weer een van de belangrijkste steden op de Balkan. De bevolkingsomvang nam toe van 115.000 vlak voor de Tweede Wereldoorlog, tot 430.000 aan het einde van het Joegoslavische tijdperk.
Het toppunt van de bloei die de stad in socialistische Joegoslavië doormaakte waren de Olympische winterspelen die in 1984 in Sarajevo werden gehouden. Deze spelen worden beschouwd als de meest succesvolle spelen in de geschiedenis. Ze veroorzaakten voor Sarajevo een enorme opleving van het toerisme, waardoor de jaren tachtig de beste jaren van de 20e eeuw werden.
[bewerk] Sarajevo in Bosnië
Met het uitroepen van de onafhankelijkheid van Bosnië-Herzegovina op 5 april 1992 brak er voor Sarajevo een nieuw tijdperk aan. De stad werd de hoofdstad van de nieuwe staat. In de weken voorafgaand aan de onafhankelijkheidheidsverklaring was Sarajevo het toneel van demonstraties en betogingen, en intussen hadden troepen van het Joegoslavische Volksleger zich in de bergen rond de stad gevestigd.
Op de dag van de onafhankelijkheidsverklaring wordt in Sarajevo tijdens een demonstratie de studente Suada Dilberović door een onbekende schutter gedood. Dit incident luidt het begin van jaren van belegering in.
Wat volgt zijn drie jaren waarin de stad wordt beschoten en gebombardeerd vanuit de omliggende bergen. De bewoners leefden zonder elektriciteit, verwarming, water en medische zorg, en er was een voortdurend gebrek aan voedsel. Gedurende drie jaren vonden er gemiddeld 329 bominslagen per dag plaats. Het record werd bereikt op 22 juli 1993, toen er 3777 inslagen werden geteld.
Gedurende de belegering werden naar schatting 12.000 mensen gedood en 50.000 mensen gewond. Ook werden er veel gebouwen en voorwerpen van cultureel belang verwoest. Zo werd op 25 augustus 1992 de bibliotheek van de universiteit verwoest, waardoor een groot deel van de Bosnische geschreven cultuur in vlammen opging. Minsten 700 unieke manuscripten gingen verloren. Na de ondertekening van de Daytonakkoorden in 1995 werd de belegering op 29 februari 1996 officieel ten einde verklaard.
De daarop volgende jaren stonden in het teken van wederopbouw. Haast elk gebouw in de stad had meer of minder ernstige schade geleden. Overal in de stad stonden ruïnes, welhaast alle muren waren getekend door kogelinslagen en ook lagen er landmijnen in en om de stad. In 2003 waren veel ruïnes verdwenen en waren sporen van kogelinslagen een zeldzaamheid geworden. Sarajevo werd weer het toneel van internationale festiviteiten, zoals het succesvolle Sarajevo Film Festival. Wederom is Sarajevo de snelst ontwikkelende stad in de regio. Naar verwachting zal de stad in het jaar 2020 haar vooroorlogse inwoneraantal weer bereiken. Sarajevo hoopt in de nabije toekomst weer gaststad te worden van Olympische winterspelen. De stad heeft zich kandidaat gesteld voor de spelen van 2014.
[bewerk] Bestuur
Sarajevo is in politiek opzicht de belangrijkste stad van Bosnië-Herzegovina. Het is de hoofdstad van het land, en van de Federatie van Bosnië en Herzegovina (een van de twee sub-entiteiten van het land). Verder wordt ook het Kanton Sarajevo bestuurd vanuit de stad Sarajevo. De stad Sarajevo is de enige stad in het land die uit verschillende deelgemeenten bestaat.
[bewerk] Economie
De regio Sarajevo is een van de sterkste in Bosnië-Herzegovina. De economie is gebaseerd op industrie en toerisme. Ook het bestuur van land, kanton en stad vormt een grote werkgever voor de inwoners van Sarajevo. In de jaren tachtig van de 20e eeuw bereikte de economie van Sarajevo een hoogtepunt, als gevolg van de Olympische winterspelen die daar in 1984 werden gehouden. Gedurende de belegering van de stad waren de bombardementen vaak gericht op doelen van economisch belang, en een groot deel van de economische structuur werd toen vernietigd. De wederopbouw van de stad ging gepaard met verbeteringen.
[bewerk] Media
Sarajevo is als hoofdstad van Bosnië-Herzegovina tevens het centrum van de media in het land. De meeste televisiestations in het land zijn gevestigd in Sarajevo, evenals de belangrijkste kranten en weekbladen.
De grootste en meest betrouwbare kranten zijn Oslobođenje en de Dnevni Avaz. De redacties van deze kranten zijn naast elkaar gelegen in de deelgemeente Novi Grad. Dnevni Avaz is de meest succesvolle krant van de twee. De krant werd in 1995 opgericht in de Sandjak. De krant zou banden hebben met de SDA (Partij van Democratische Actie) en dat zou een deel van het succes verklaren. Oslobođenje werd in 1943 opgericht in Sarajevo, als krant van het communistische verzet. Tijdens de belegering van Sarajevo lukte het deze krant om dagelijks te verschijnen.
[bewerk] Wintersport in Sarajevo
- Bjelašnica -skicenter
- Jahorina -skicenter
- Igman -skicenter
- Wintersport plannen Sarajevo
[bewerk] Wijken in Sarajevo
- Baščaršija
- Bistrik
- Dobrinja
- Grbavica
- Hrasno
- Marijin Dvor
[bewerk] Bekende personen uit Sarajevo
- Ivo Andrić, 1892 - 1975, schrijver
- Goran Bregović, geboren in 1950, componist
- Asim Ferhatović, 1933 - 1987, atleet
- Alija Izetbegović, 1925 - 2003, politicus
- Emir Kusturica, geboren in 1954, regisseur
- Haris Medunjanin, geboren in 1985, Bosnisch-Nederlands voetballer
- Abdulah Sidran, geboren in 1944, schrijver
- Boris Tadić, geboren in 1958, politicus
 |
Wikiquote heeft een collectie citaten gerelateerd aan Sarajevo. |
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Sarajevo op Wikimedia Commons. |
