Martelaar
Een martelaar of martelares (Grieks: martys - getuige, martyrion - getuigenis) is iemand die lijdt of sterft voor zijn of haar geloof, vaak door te worden doodgemarteld.
De term wordt ook wel overdrachtelijk gebruikt voor mensen die voor een bepaalde zaak sterven. De dood van een martelaar of de veronderstelde betekenis daarvan wordt martelaarschap genoemd.
Inhoud |
[bewerk] Christendom
Zeer veel heiligen stierven de marteldood en zijn (deels) daarom ook heilig verklaard.
Bekend zijn de vroege christelijke martelaren die in de eerste drie eeuwen van vervolging voor de leeuwen werden geworpen of werden gekruisigd. De eerste christelijke martelaar was Stefanus. In het Nieuwe Testament wordt de term niet als zodanig gebruikt, hoewel de dood van Stefanus als martyrium er al wel beschreven staat.
In de kerkgeschiedenis zijn er verschillende bekende martelaren geweest. Ignatius van Antiochië stierf in Rome de marteldood. Polycarpus van Smyrna stierf in Smyrna de marteldood. In Noord-Afrika stierven onder andere Cyprianus, Perpetua en Felicitas en vele anderen de marteldood. De verslagen van hun dood zijn verzameld in de zogenoemde martelarenboeken.
[bewerk] Martelaren in Nederland
In het Nederlandse taalgebied werden dergelijke getuigenissen verzameld door Adrianus Haemstedius die in 1671 een grote verzameling documenten uitgaf onder de titel Historie der martelaren die om de getuigenis der evangelische waarheid hun bloed hebben gestort. Het boek geeft een overzicht van de martelaren vanaf de vroege kerk tot 1655. Bekende Nederlandse voorbeelden van heiligen die door de Rooms-Katholieke Kerk in de heiligenkalender opgenomen zijn als martelaar of martelares zijn de Martelaren van Gorcum en - in verwijderde zin - de karmelietes Edith Stein, een bekeerlinge uit het Jodendom.
[bewerk] Islam
Waar binnen het christendom de martelaar een persoon is die vanwege het mondeling belijden van Jezus-Christus een gewelddadige dood onderging onder handen van vijanden, is binnen de Islam de martelaar geen louter passief (lijdend) persoon en zeker geen uitsluitend gelovige die vergeestelijkt het geloof praktizeert. De Islamitische martelaar is slechts bij uitzondering een passief slachtoffer en is veel vaker een actieve krijgsheer of strijder voor de staatkundige uitbreiding van de ware Islam in de context van het Dar-al-Islam-streven en de Jihad-situatie.
Binnen de islam hebben martelaars een bijzondere plek, speciaal binnen de sjiitische islam. Elk jaar wordt tijdens het Asjoera-feest herdacht dat Imam Hoessein stierf in een oorlog tegen de soennietische moslims. In sjiitische steden worden dan processies gehouden waarbij mannen zichzelf kastijden, tot bloedens toe.
Islamitische zelfmoordterroristen worden (door sympathisanten) ook wel martelaars genoemd. De terroristen geloven dat zij in het paradijs terechtkomen als gevolg van hun daad, alwaar zij bijgestaan zullen worden door 71 maagden en voldoende zullen eten en drinken.
[bewerk] Metaforisch
In recenter tijden wordt de term martelaar ook in niet-religieuze context gebruikt. Zo zien velen Martin Luther King als martelaar voor de burgerrechten (waarvoor hij overigens wel nadrukkelijk vanuit het christelijk geloof opkwam), Che Guevara als martelaar voor het socialisme en Theo van Gogh als martelaar voor de vrijheid van meningsuiting.
