Confucianisme
Het confucianisme (Chinees: 儒学, 
Rúxué (info·uitleg)) is één van de oudste en meest invloedrijke filosofische stromingen, die de Chinese cultuurgeschiedenis kent. Haar wortels berusten bij oude overgeleverde tradities en zijn waarschijnlijk zo oud als de Chinese cultuur zelf.
De school ontstond tijdens de Periode van Strijdende Staten en is genoemd naar een beroemde leermeester en politieke adviseur uit de staat Lu, Kongzi ("Meester Kong"; door Europeanen gelatiniseerd als "Confucius"). Confucius zou geleefd hebben van 550 tot 479 v. Chr.
Inhoud |
[bewerk] Inhoud
Inhoudelijk streeft het confucianisme naar stabiele maatschappelijke verhoudingen en deugden, gebaseerd op een vast patroon van nauwkeurig omschreven onderlinge relaties van de leden van de gemeenschap, zowel binnen het gezin als binnen de structuur van de staat. Het confucianisme hecht groot belang aan het in ere houden van traditionele omgangsvormen (li, 'de riten').
De belangrijkste relaties bestaan volgens het confucianisme tussen vader en zoon, heerser en onderdaan, broers, echtgenoten en vrienden. Respect en trouw zijn de belangrijkste deugden om deze relaties in stand te blijven houden. De populariteit van de voorouderverering is hiervan een blijvend uitvloeisel.
Eén van de uitgangspunten is dat deugden aan te leren zijn. De vader, de heerser, enz. werden geacht het goede voorbeeld te geven en de onderdanen dit te volgen. De verplichtingen binnen dit patroon van relaties waren overigens wederzijds.
Het confucianisme heeft ook religieuze aspecten; Confucius wordt vaak als een godheid aanbeden. China heeft ook tempels gewijd aan Confucius.
[bewerk] Geschiedenis
Na de val van de legalistische Qin-dynastie (221 - 206 v. Chr.), beleefde het confucianisme tijdens de Han-dynastie (206 v. Chr. - 220 na Chr.) een eerste bloeitijd als filosofie waarop de gehele staatkunde was gebaseerd. In deze tijd werden, o.a. door toedoen van de meest invloedrijke confucianistische geleerde uit die tijd, Dong Zhongshu (ca. 179 v. Chr. - ca. 104 v. Chr.), vele uit het taoïsme afkomstige kosmische elementen aan het oorspronkelijk puur filosofische confucianisme toegevoegd.
Voorbeelden zijn de Yin Yang symboliek en de leer van de Vijf Elementen.
Ook dateerde van die tijd de actieve rol van de keizers als bemiddelaar tussen Hemel en Aarde. De keizer moest de tekenen van de Hemel, vaak kwaadaardig in de vorm van rampen, begrijpen en tegemoettreden door deugdzaamheid en juist bestuur.
Tegen het einde van de tweede eeuw ging de Han-dynastie ten onder aan corruptie en zwakte binnen het centrale gezag. Hiermee werd ook het gezag van het confucianisme in de afgrond meegesleurd.
Pas tijdens de Tang-dynastie (618-906) krabbelde het weer op en keerde terug als de overheersende staatsideologie, vooral onder invloed van het examensysteem, waarbij ambten werden gegund aan personen die de – confucianistische – klassieken het beste beheersten.
Een nieuwe bloeiperiode werd bereikt onder de huidige aanduiding van 'neo-confucianisme' tijdens de Song-dynastie (960-1279), toen deze filosofie nieuwe impulsen ontving van gerenommeerde geleerden. Hoewel aan het gedachtegoed geen wezenlijke creatieve ontwikkelingen meer werden toegevoegd, bleef het confucianisme sindsdien de belangrijkste pijler onder het Chinese staatrecht tot het einde van het keizerrijk, om precies te zijn tot de opkomst van de '4e mei beweging' in 1919.
[bewerk] Namen verbonden met het confucianisme
[bewerk] Confucius (550-479 v. Chr.)
Confucius leefde in het staatje Lu, in het westen van de huidige provincie Shandong. Als zijn geboortedatum wordt 28 oktober aangehouden. Hij was de eerste filosoof en politieke raadgever wiens ideeën in detail zijn nagelaten. Hoewel hij een politiek ambt ambieerde, heeft hij het tijdens zijn leven niet verder gebracht dan leraar. Zijn beroemdheid heeft hij vooral te danken aan zijn talenten als leermeester. Hij onderwees de klassieke werken. Van blijvende betekenis waren zijn uitwerkingen van wat we nu typische confucianistische morele thema's noemen, zoals oprechtheid en de zgn. 'vijf relaties'. Zijn leerlingen – die vaak zelf meer succes hadden bij het verkrijgen van belangrijke ambten – hebben zijn stellingen neergelegd in een werk, Lunyu genaamd, meestal vertaald als "Analecten". Dit werk bestaat uit een groot aantal niet-samenhangende spreuken, meestal voorafgegaan door "De meester zei...".
[bewerk] Mencius (371-289 v. Chr.)
Mencius, latinisering van 'Mengzi' of 'Meng Ke', leefde van 371 tot 289 v. Chr. Zijn leer was traditioneel en een uitbreiding van die van Confucius. Tijdens zijn leven trok hij met een indrukwekkende schare van leerlingen van hof tot hof. Hij was weliswaar een erkende erudiet, maar zoals ook het geval was bij Confucius, vonden zijn ideeën na zijn dood meer aanhang dan tijdens zijn leven.
[bewerk] Xunzi (298-238 v.Chr.)
Xunzi was een bekend confucianistsch filosoof, maar sterk beïnvloed door legalistische denkbeelden. Hij schreef in de vorm van essays en zijn werken zijn daarom beter toegankelijk dan die van de meeste andere confucianistische meesters.
Het confucianisme is populair in China, Taiwan, Korea, Japan, Vietnam, Singapore en andere plekken waar veel Chinezen wonen.
[bewerk] Het taoïsme en het boeddhisme
Het taoïsme en het boeddhisme zijn twee andere filosofisch-religieuze stromingen met veel aanhang in China. In de loop der eeuwen zijn elementen uit deze drie stromingen met elkaar verweven geraakt.
Het boeddhisme, dat oorspronkelijk uit India kwam, werd in China beïnvloed door elementen van de er al aanwezige confucianistische en taoïstische filosofie. Deze invloed is nog steeds zichtbaar in het Chinese Mahayana boeddhisme.
| {{{afb_links}}} | Wereldreligies (Religieportaal) | {{{afb_rechts}}} | {{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Bahá'í - Boeddhisme - Christendom - Confucianisme - Hindoeïsme - Islam - Jaïnisme - Jodendom - Sikhisme - Taoïsme |
 |
Meer bronnen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina The Great Study op de Engelstalige versie van Wikisource |
