Vicipéid:Liosta d'ábhair riachtanach do gach uile Vicipéid

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Tá mórán Vicipéideanna ann. Tá cuid acu go an-mhór, agus cuid eile acu go an-bheag. Is gá go mbíonn cuid ailt bhunúsach acu uilig ar leith, fiú amháin má's stumpaí iad na h-ailt sin.

Seo liosta de 1,000 alt bunúsach ba cheart a bheith i ngach aon Vicipéid.

Clár ábhair 1 Bunchoincheapa 2 Fealsúnacht 3 Beathaisnéis 3.1 Ceoltóirí 3.2 Taiscéalaithe 3.3 Eolaithe agus Ceapadóirí 3.3.1 Eolaithe 3.3.2 Ceapadóirí 3.4 Scríbhneoirí agus Fealsúna 3.5 Polaiteoirí 3.6 polaiteoirí agus ceannairí idirnáisiúnta nua-aimseartha 3.7 Eile 4 Litríocht 5 Tíortha 6 Ábhair teaghlaigh 6.1 Bia 6.2 Deoch 7 Tíreolaíocht 7.1 Réigiúin eile 7.2 Eile 7.3 Cathracha 8 Stair 9 Polaitíocht 10 Ceisteanna daonna 11 Idirnáisiúnta 12 Reiligiún/Creideamh 13 Cultúr an phobail 14 Eolaíocht 14.1 Fisic 14.2 Ceimic 14.3 Bitheolaíocht 14.4 Réalteolaíocht 14.5 Mianraí 14.6 Miotail dhúilí in úsáid coitianta 14.7 Cóimhiotail in úsáid gcoitianta 14.8 Ola 14.9 Meitéareolaíocht 15 Teicneolaíocht agus Fionnachtain 16 Teanga 17 Ailtireacht 18 Matamaitic 18.1 Matamaiticeoirí 19 Anatamaíocht 19.1 Giniúint/Atáirgeadh 20 Leigheas 20.1 Breoiteacht/Tinneas 20.2 Cóireáil mhíochaine 21 Spórt 22 Tubaistí 23 Dathanna

[athraigh] Bunchoincheapa

1. Duine
   1. Fear
   2. Bean
   3. Leanbh
   4. Buachaill
   5. Cailín
2. Rud
3. Ainmhí
4. Planda
5. Mianra

[athraigh] Fealsúnacht

1. Intinn
2. Corp
3. Anam
4. Saorthoil
5. Réaltacht
6. Fírinne
7. Comhfhios
8. Meitifisic
9. Eitic
10. Eipistéimeolaíocht
11. Aeistéitic

[athraigh] Beathaisnéis

Trí abairt ar a laghad ar 100 daoine staire.

[athraigh] Ceoltóirí

1. Wolfgang Amadeus Mozart
2. Johann Sebastian Bach

[athraigh] Taiscéalaithe

1. Jacques Cartier
2. Criostóir Colambas
3. Marco Polo
4. Hernán Cortés
5. Vasco da Gama
6. Ferdinand Magellan
7. Francis Drake
8. Roald Amundsen
9. Edmund Hillary

[athraigh] Eolaithe agus Ceapadóirí

[athraigh] Eolaithe

1. Albert Einstein
2. Charles Darwin
3. Isaac Newton
4. Galileo Galilei
5. Alan Turing
6. Al-Khawarizmi (Abu Abdullah Muhammad bin Musa al-Khwarizmi)
7. Tolamaes (Claudius Ptolemaeus)

[athraigh] Ceapadóirí

1. Henry Ford
2. Johannes Gutenberg
3. Deartháireacha Wright
4. Leonardo da Vinci
5. Thomas Edison
6. Bill Gates
7. Linus Torvalds

[athraigh] Scríbhneoirí agus Fealsúna

1. Platón
2. Arastotail
3. Mairtín Liútar
4. Adam Smith
5. Karl Marx
6. William Shakespeare
7. Johann Wolfgang von Goethe
8. Sócraitéas
9. Píotagarás
10. Dainté Ailigéirí
11. Mary Wollstonecraft
12. Rosa Luxemburg
13. George Orwell
14. J. R. R. Tolkien
15. Immanuel Kant
16. Lao Tzu
17. Hóiméar
18. Heireadótas
19. Hipeacraitéas
20. Veirgil
21. Zeami
22. Victor Hugo
23. René Descartes
24. Molière
25. Voltaire

[athraigh] Polaiteoirí

1. Akbar
2. Tútanchamún
3. Leon Trotscaí
4. Timur Bacach
5. Geingeas Cán
6. Iúil Caesar
7. Caesar Ágastas
8. Uilliam Concaire
9. Hugues Capet na Fraince
10. Risteard I Shasana
11. Mahatma Gandhi
12. Tarbh Suite
13. Kwame Nkrumah
14. Charles de Gaulle
15. Searlas V, Impire Naofa Rómhánach
16. Laoiseach XIV na Fraince
17. Ferdinand Magellan
18. Otto von Bismarck
19. Peadar Mór (na Rúise)
20. Simón Bolívar
21. Samuel de Champlain
22. Hernán Cortés
23. Vlaidímír Léinín
24. Napoléon Bonaparte
25. Alastar Mór
26. Saladin
27. Ióisiaf Stailín
28. Adolf Hitler
29. Benito Mussolini
30. Winston Churchill
31. Franklin D. Roosevelt
32. Harry S Truman
33. Mao Tse-tung
34. Shaka Zulu
35. Pol Pot
36. Hirohito
37. Ard-diúc Franz Ferdinand na hOstaire
38. Séarlas Mór
39. An Bhanrión Victeoiria na Ríochta Aontaithe
40. Uilliam II na Gearmáine
41. Cléapatra

[athraigh] polaiteoirí agus ceannairí idirnáisiúnta nua-aimseartha

1. George W. Bush
2. Gerhard Schröder
3. Jacques Chirac
4. Silvio Berlusconi
5. Kofi Annan
6. Nelson Mandela
7. Tony Blair

[athraigh] Eile

1. Martin Luther King
2. Gavrilo Princip

[athraigh] Litríocht

1. Míle agus a haon Oíche
2. An Córán
3. An Bíobla
4. Don Quixote
5. Odaisé/Íliad
6. An Phoblacht le Platón
7. An Prionsa le Machiavelli
8. Tórach

[athraigh] Tíortha

Gach tír ag Liosta tíortha

[athraigh] Ábhair teaghlaigh

[athraigh] Bia

1. Arán
2. Caife
3. Min bhuí
4. Cadás
5. Pónaire soighe
6. Sorgam
7. Cruithneacht
8. Eorna
9. Coirce
10. Toradh
11. Glasra
12. Tobac
13. Cáis
14. Alcól
15. Tae
16. Rís

[athraigh] Deoch

1. Uisce
2. Beoir
3. Fíon
4. Coca Cola

[athraigh] Tíreolaíocht

Ar a laghad trí abairt ar gach mhór-roinn

1. An Afraic/Afraic
2. An Antartaice/Antartaice/An tAntartach/Antartach
3. An Áise/Áise
4. An Aigéine/Aigéine
5. An Eoraip/Eoraip
6. Meiriceá Thuaidh
7. Meiriceá Theas

[athraigh] Réigiúin eile

1. An Meánoirthear/Meánoirthear
2. Meiriceá Laidineach

[athraigh] Eile

1. An Sahára/Sahára
2. Na hAindéis/Aindéis
3. An Amasóin/Amasóin
4. An Níl/Níl
5. An tAigéan Atlantach/Aigéan Atlantach/An tAtlantach/Atlantach
6. An tAigéan Indeach/Aigéan Indeach
7. An tAigéan Ciúin/Aigéan Ciúin/An Ciúin-Aigéan/Ciúin-Aigéan
8. An tAigéan Artach/Aigéan Artach
9. An Mheánmhuir/Meánmhuir
10. An Mhuir Dhubh/Muir Dhubh
11. An Mhuir Thuaidh/Muir Thuaidh
12. Muir Bhailt
13. Na Balcáin/Balcáin
14. Na Himiléithe/Himiléithe
15. Na hAlpa/Alpa
16. An Cainneon Mór/Cainneon Mór
17. An Sceir Choiréalach Mhór/Sceir Choiréalach Mhór
18. An Abhainn Mississippi/Abhainn Mississippi
19. An tEas Niagara/Eas Niagara
20. Loch Tanganyika
21. Loch Titicaca
22. Na Locha Móra/Locha Móra

[athraigh] Cathracha

Cathracha tábhachtacha an dhomhain -- criteria: tábhachtachas staire, daonra, agus/nó leithead talaimhe:

1. Londain
2. Páras
3. Beirlín
4. Iostanbúl (freisin an seanainm Cathair Chonstaintín)
5. Cathair Pheadair
6. Moscó
7. Iarúsailéim
8. Meice
9. Tóiceo
10. An Aithin/Aithin
11. An Róimh/Róimh
12. Shang-hai
13. Béising/Péicing
14. Nua-Eabhrac
15. Washington, D.C.
16. Tenochtitlán
17. Bombay (Mumbai)
18. Buenos Aires
19. Seoul
20. Iacárta
21. Karachi
22. Mainile
23. Sao Paulo
24. Cathair Mheicsiceo
25. Dhaka
26. Lagos
27. Caireo
28. Tehran
29. Lima
30. Bogotá
31. Bancác
32. Kinshasa
33. Rio de Janeiro
34. Bagdad
35. Calcutta (Kolkata)
36. Bangalore
37. Tianjin
38. Ósaca
39. Los Angeles
40. Hong Cong

[athraigh] Stair

Ar a laghad cúig abairt ar:

1. Dineasár
2. Éabhlóid agus Éabhlóid Daonna
3. Réamhstair
4. Seandálaíocht
5. Clochaois
6. Umhaois
7. Suiméir
8. Sean-Éigipt
9. Iarnaois
10. An tSean-Ghréig
11. An Impireacht Rómhánach/Impireacht Rómhánach
12. Aois Dhubh
13. Na Lochlannaigh
14. Cogaí na Croise
15. Siosma Mór
16. Galar Dubh
17. Athbheochan
18. Fionnachtain Mheiriceá
19. An Chúistiúnacht/Cúistiúnacht
20. An Naomh-Impireacht Rómhánach/Naomh-Impireacht Rómhánach
21. Cogadh Cathartha Shasana
22. Daoirse
23. An Soilsiú
24. Réabhlóid na Fraince
25. Réabhlóid thionsclaíochta
26. Cogadh Cathartha Mheiriceá
27. Coimhlint faoin Afraic
28. An Chéad Chogadh Domhanda
29. Réabhlóid na Rúise 1917
30. Cogadh Cathartha na Rúise
31. Cogadh Cathartha na Spáinne
32. An Dara Cogadh Domhanda
33. Uileloscadh
34. Cogadh Fuar
35. Cogadh Indeo-Sín a Dó (Cogadh Vítneaim)
36. Cinedheighilt

agus freisin, ar a fíor-laghad, tús ar:

1. Stair na hIndia
   1. An Sibhialtacht Gleann Indus
   2. Shishunaga Dynasty
   3. Ceannas Ioslamach na hIndia
   4. Impireacht Mughal
   5. Raj Briotánach
   6. Neamhspleáchas Indiach
   7. Deighilt na hIndia
2. Stair na Síne
   1. Ríora Yuan
   2. Ríora Ming
   3. Ríora Qing
   4. Cogadh Cathartha na Síne
3. Stair na Seapáine
   1. Athbhunú Meiji
4. Stair na hAstráile
5. Stair na Rúise
   1. An Rúis impirúil
   2. Réabhlóid na Rúise 1917
6. Stair na hAfraice
7. Stair Iosrael

Agus staireanna reiligiúnda/cultúrtha éagsúla, srl:

1. Stair an Ioslamachais
2. Stair an Ghiúdachais
3. Stair na Críostaíochta
4. Stair an Bhúdachais
5. Stair an Hiondúchais
6. Stair na Síciochta

agus stair críochnúil ar gach uilig tír a úsáidtear an teanga den Vicipéid ar leith mar teanga dúchasach, chomh maith.

[athraigh] Polaitíocht

1. Ainriail
2. Cumannachas
3. Faisisteachas
4. Daonlathas
5. Monarcacht
6. Deachtóireacht
7. Náisiúnachas
8. Domhandú
9. Sóisialachas
10. Daonlathas sóisialta
11. Liobrálachas
12. Liobraíochas
13. Caipitleachas
14. Impiriúlachas
15. Ciníochas
16. Feimineachas
17. Bunúsachas reiligiúnda

[athraigh] Ceisteanna daonna

1. Ceartaí daonna
2. Gnéaschlaonadh
3. Ciníochas
4. Pionós báis
5. Ginmhilleadh
6. Cosc beireatais
7. Cogadh
8. Síocháin

[athraigh] Idirnáisiúnta

1. Náisiúin Aontaithe
2. Duais Nobel
3. Conradh Arabach
4. ECAT/Eagraíocht Chonradh an Atlantaigh Thuaidh
5. An tAontas Eorpach/Aontas Eorpach
6. Cluichí Oilimpeacha
7. OPEC/Eagraíocht Tíortha Onnmhairithe an Pheitriliam
8. Taidhleoireacht
9. Saoirse
10. An Chros Dhearg/Cros Dearg/An Corrán Dearg/Corrán Dearg
11. EDS/Eagraíocht Dhomhanda Sláinte

[athraigh] Reiligiún/Creideamh

Ar a laghad réamhrá de 5 abairt do na reiligiúin:

1. Dia
2. Déithe
3. Spioraid

1. Baha'i
   1. An Báb
   2. Bahá'u'lláh
2. Búdachas
   1. Gautama Buddha
3. Críostaíocht
   1. Íosa Críost
   2. Pápa
   3. An Bíobla
   4. Eaglais
4. Confúiceachas
   1. Confúicias
5. Hiondúchas
6. Ioslamachas
   1. Muhammad/Mohammed/Mathamad
   2. An Córán
   3. Mosc
7. Jainism (cad é an Gaeilge air seo?)
8. Giúdachas
   1. Abrahám
   2. Maois
   3. Tóra
   4. Sionagóg
9. Siontó
10. Síceachas
    1. Na Deich nGurú
    2. Sri Guru Granth Sahib
11. Taochas
    1. Lao Tsu
    2. Tao Te Ching
12. Sorastrachas
    1. Sorastar
13. Vúdú

With necessary mention of non-religiousness:

1. Aindiachas
2. Aignóiseachas
3. Daonnachas

[athraigh] Cultúr an phobail

Trí abairt ar a laghad ar na hábhair seo a leanas:

1. Teilifís
2. Raidió
3. Scannánaíocht
4. Cearrbhachas
5. Litríocht
6. Damhsa
7. Ealaín
8. Ceol
   1. Popcheol
   2. Rac-cheol
   3. Ceol traidisiúnta
   4. Ceol clasaiceach
   5. Snagcheol)
9. Greannán
10. The Beatles
11. Cluichí
    1. Ficheall
    2. Go
    3. Mancala
    4. Táiplis bheag
    5. Táiplis mhór
    6. Cártaí imeartha
    7. Díslí imeartha

[athraigh] Eolaíocht

Ar a laghad réamhrá de 5 abairt do na réimsí móra:

[athraigh] Fisic

Bunchoincheapanna:

1. Teas
2. Leictreachas
3. Maighnéadas
4. Imtharraingt
5. Mais
6. Fórsa
7. Am
8. Fad
9. Achar
10. Luas
11. Luathú
12. Adamh
13. Leictreon
14. Prótón
15. Neodrón
16. Fótón

Leibhéal níos airde:

1. Dlíthe gluaiseachta Newton
2. Teirmidinimic
3. Teoiric adamhach
4. Fisic cháithníní
5. Teoiric choibhneasachta
6. Teoiric an chandaim

[athraigh] Ceimic

1. Dúil cheimiceach
   1. Tábla peiriadach
   2. alt faoi gach cheann de na dúile ceimiceacha, leis na sonraí ó thábla na n-airíonna
2. Imoibriú ceimiceach
3. Móilín
4. Aigéad
5. Alcaile
6. pH
7. Salann
8. Comhdhúil
9. Ceimic organách

[athraigh] Bitheolaíocht

1. Baictéar
2. Aircéach
3. Prótaisteach
4. Fungas
5. Planda
   1. Crann
   2. Bláth (gan athsheoladh!)
6. Ainmhí
   1. Éan
   2. Iasc
   3. Capall
   4. Feithid
   5. Mamach
   6. Reiptíl
   7. Nathair
   8. Eilifint
   9. Camall
   10. Eallach
   11. Caora
   12. Madra/Madadh/Gadhar
   13. Cat
   14. Leon
   15. Iolar
   16. Béar
   17. Dragan
7. Geolaíocht
8. Éiceolaíocht

[athraigh] Réalteolaíocht

1. Grianchóras
   1. Grian
   2. An Domhan
      1. Gealach/Éasca/Ré
   3. Mearcair
   4. Véineas
   5. Mars
   6. Iúpatar
   7. Satarn
   8. Úránas
   9. Neiptiún
   10. Plútón
2. Réaltra
3. Bealach na Bó Finne/Claí Mór na Réaltaí/Láir Bhán
4. Ollphléasc

[athraigh] Mianraí

1. Clóiríd sóidiaim (salann boird coitianta)
2. Diamant
3. Cailc
4. Eibhear
5. Cloch thine/Breochloch
6. Gaineamhchloch
7. Grianchloch

[athraigh] Miotail dhúilí in úsáid coitianta

1. Ór
2. Airgead
3. Iarann
4. Copar
5. Sinc
6. Stán
7. Alúmanam

[athraigh] Cóimhiotail in úsáid gcoitianta

1. Cré-umha
2. Prás
3. Cruach

[athraigh] Ola

[athraigh] Meitéareolaíocht

1. Fearthainn/Báisteach
2. Néal/Scamall
3. Sneachta
4. Cloichsneachta
5. Speirling
6. Téamh domhanda
7. El Niño
8. La Niña

[athraigh] Teicneolaíocht agus Fionnachtain

1. Talmhaíocht
2. Úsáid de tine
3. Miotalóireacht
4. Scríobh
5. Aibítir
6. Long
7. Seol
8. Plána claona
9. Roth
10. Ulóg
11. Luamhán
12. Scriú
13. Ding
14. Arm
    1. Gunna
    2. Tua
    3. Claíomh
    4. Bogha fada
15. Pléascán
16. Púdar gunna
17. Rothar
18. Inneal gaile
19. Traein
20. Carr
21. Leictreachas
22. Leictreonaic
23. Inneall leictreach
24. Raidió
25. Teilifís
26. Teileafón
27. Aerárthach
28. Ríomhaire
    1. Linux
    2. Microsoft Windows
    3. Mac OS
29. Léasar
30. Idirghréasán

[athraigh] Teanga

1. Béarla Simplí
2. Béarla
3. Mandairínis
4. Cantainis
5. Araibis
6. Gearmáinis
7. Hiondúis
8. Urdais
9. Indinéisis
10. Rúisis
11. Spáinnis
12. Fraincis
13. Esperanto
14. Sanscrait
15. Laidin
16. Nua-Ghréigis/Gréigis
17. Gréigis Chlasaiceach/Sean-Ghréigis
18. Seapáinis
19. Cóiréis
20. Téalainnis
21. Vítneaimis
22. Portaingéilis
23. Iodáilis
24. Ollainnis

[athraigh] Ailtireacht

1. Pirimidí na hÉigipte
2. Mór-Mhúr na Síne
3. Áirse
4. Cruinneachán
5. Droichead
6. Tairne
7. Seacht n-iontais an domhain
8. Taj Mahal

[athraigh] Matamaitic

1. Uimhir
   1. Uimhir aiceanta
   2. Slánuimhir
   3. Uimhir chóimheasta
   4. Réaduimhir
   5. Uimhir choimpléascach
2. Geoiméadracht
3. Ailgéabar
   1. Cothromóid
   2. Sóinseálach
   3. Cruthúnas
4. Calcalas
5. Triantánacht
6. Féilire
7. Teoiric na dtacar
8. Loighic

[athraigh] Matamaiticeoirí

1. Airciméidéas
2. Piotágarás
3. Fibonacci
4. Blaise Pascal
5. René Descartes
6. Karl Gauss
7. Isaac Newton
8. Nikolai Lobachevsky
9. Albert Einstein

[athraigh] Anatamaíocht

1. Croí
2. Scamhóga/Scamhóg
3. Faighean
4. Bod
5. Duáin/Duán
6. Goile
7. Ae
8. Liathán/Splín
9. Stéigeacha/Stéig
10. Cnámharlach/Creatlach
11. Cíoch
12. Craiceann
13. Ceann
    1. Súil
    2. Béal
    3. Cluas
    4. Inchinn
14. Géag láimhe
    1. Uillinn
    2. Caol láimhe/Rosta
    3. Lámh
       1. Méar láimhe
       2. Ordóg
15. Géag choise
    1. Glúin
    2. Murnán/Rúitín
    3. Cos
       1. Méar coise

[athraigh] Giniúint/Atáirgeadh

1. Toircheas
   1. Féatas
   2. Placaint

[athraigh] Leigheas

[athraigh] Breoiteacht/Tinneas

1. Daille
2. Bodhaire
3. Galar tógálach/Galan teagmhálach
4. Meabhairghalar
5. Galar croí
6. Ailse
7. Míchothú
8. Gorta
9. Beathaitheacht
10. Calar
11. Eitinn/Eitinn scamhóige
12. SEIF
13. Bolgach/Bolgach Dé
14. Maláire
15. Dinnireacht
16. Lobhra

[athraigh] Cóireáil mhíochaine

1. Cógas
2. Vacsaíniú
3. Máinliacht

[athraigh] Spórt

1. Sacar/Peil
2. Cruicéad
3. Daorchluiche
4. Peil Mheiriceánach
5. Cleasa lúth/Lúthchleasaíocht
6. Snámh

[athraigh] Tubaistí

1. Crith talún
2. Bolcán
3. Hairicín
4. Tuile
5. Maidhm shneachta
6. Leá núicléach
7. Tornádó
8. Súnámaí

[athraigh] Dathanna

1. Gorm
2. Dearg/Rua
3. Uaine/Glas
4. Buí
5. Oráiste
6. Dubh
7. Bán

Má thacaíonn tú leis an iarracht seo, led' thoil cuir leis an liosta. Is féidir linn cinniúnt a dhéanamh faoi na h-abairtí bunúsacha do gach alt.