Ceimic

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Is éard atá sa cheimic ná an eolaíocht faoin damhna agus faoina imoibrithe le fuinneamh. De bharr ilíocht an damhna (adamhach den chuid is mó), oibríonn ceimiceoirí chun eolas a fháil faoin imoibriú idir adaimh chun móilíní a chruthú, agus faoin gcaoi a n-imoibríonn na móilíní iad féin.

Clár ábhair 1 Intreoir 2 Stair na Ceimice 3 Fo-disiplíní na Ceimice 4 Bun-choincheapanna 4.1 Ainmníocht 4.2 Adaimh 4.3 Dúile 4.4 Iain 4.5 Comhdhúile 4.6 Móilíní 4.7 Substaint 4.8 Nascadh 4.9 Athruithe Fisiceacha 4.10 Imoibrithe Ceimiceacha 4.11 An Cheimic Chandamach 4.12 Dlíthe Cheimiceacha 5 Cumainn Cheimiceacha 6 An Cheimic Idirphearsanta 7 Sanasaíocht 8 Féach freisin 9 Tagairtí 10 Leitheoireacht sa bhreis 11 Liosta léitheoireachta do mhicléinn ollscoile 12 Naisc Sheachtracha

[athraigh] Intreoir

Is minic a ghlaotar an 'lár-eolaíocht' ar an cheimic, mar cheanglaíonn sí na heolaíochta eile cosúil le fisic, bitheolaíocht, leigheas,agus geolaíocht le chéile.

Tá na naisc seo cruthaithe tríd na fo-disiplíní a núsáideann coincheapanna ó iliomad disilíní. Mar shampla, úsáideann an forainn den cheimic an cheimic fhisiceach coincheapanna na fisice d'abhair ag an leibheal adamhach agus móilíneach.

[athraigh] Stair na Ceimice

Tá fothaí na ceimice folaithe i dtréimshí imchiana na reamhstaire. Ta sé inmheasta gur tógadh na chéad cheimeanna sa cheimic nuair a tugadh faoi deara go raibh rudaí áirithe indóite agus rudaí eile do-dhóite.

[athraigh] Fo-disiplíní na Ceimice

[athraigh] Bun-choincheapanna

[athraigh] Ainmníocht

[athraigh] Adaimh

Is é an t-adamh (Gréigis άτομον ó ά: do- nó neamh- agus τομον: roinnte) aonad bunaidh gach dúile ceimicí. Is as adaimh atá an damhna uile déanta. I ngach adamh tá núicléas faoina lucht deimhneach i lár baill agus, mórthimpeall air sin, leictreoin (nó leictreon) le lucht diúltach.

[athraigh] Dúile

Séard atá i ndúil cheimiceach ná substaint a bhfuil a adaimh go léir mar an gcéanna maidir le huimhir phrotóin. Cuirtear na dúile seo taobh le taobh i dtábla a dtugtar An Tábla Peiriadach air. Ba é an t-eolaí Dmítrí Meindeiléiv a chuir an chéad bhun leis an tábla peiriadach seo sa bhliain 1869.

[athraigh] Iain

Is ard is ian ná adamh nó móilín luchtaithe nó grúpa luchtaithe.

Nuair a chaileann nó nuair a gnóthaíonn adamh neodrach nó móilín neodrach leictreon amháin nó níos mó tugtar nasc ianach air. Sa chás seo déantar iain i gcónaí.

Is éard is nasc ianach ann ná an fórsa aomtha i gcomhdhúil idir iain le luchtanna urchomhaireacha.

Tugtar caitiain ar iain dheimhneacha agus ainiain ar iain dhiúltacha.

Nuair a dhóitear an miotal sódiam Na⁺ i ngás clóirín Cl⁻ fabhraítear clóiríd sóidiam NaCl ( náthshalann neodrach).

Bíonn cruthú naisc ianaigh nó aistriú iomlan leictreoin ó adamh sóidiam go hadamh clóirín i gceist san imibriú seo.

[athraigh] Comhdhúile

Is éard is comhdhúil ann ná aon substaint ceimiceach a chruthaítear de thoradh imoibriú ceimiceach ina n-aontaítear dhá dhúil éagsúla, nó níos mó, de réir comhshuíomh seasta idir na dúile.

Mar shampla is comhdhúil é uisce ina mbíonn hidrigin agis ocsigin i gcóimheas 2:1. Tá an t-adamh Osciaigin idir an bheirt adaimh hidrigine, agus uillinn de 104.5° eatarthu.

I gcomhdhúil cheimiceach, tá adaimh na ndúl éagsúil ceangailte dá chéile le naisc cheimiceacha - ianacha nó chomhfhiúsacha. Cuirtear coibhneas na ndúl agus struchtúr inmheánach na comhdhúile in iúl le foirmlí éagsúla ceimiceacha. Mar shámpla, is comhdhúil é an t-uisce (H₂O) ina bhfuil dhá adamh hidrigine nasctha d'aon adamh ocsaigine amháin.

[athraigh] Móilíní

Is éard is móilín ann ná an chuid is lú de dhúil nó de chomhdhúil ar féidir a bheith ann go neamhspleách.

Tugtar ceimic mhóilíneach nó fisic mhóilíneach ar na heolaiochtaí a bhaineann leis an ábhar seo, ag brath ar claonadh an fhócais.

[athraigh] Substaint

[athraigh] Nascadh

[athraigh] Athruithe Fisiceacha

[athraigh] Imoibrithe Ceimiceacha

[athraigh] An Cheimic Chandamach

[athraigh] Dlíthe Cheimiceacha

[athraigh] Cumainn Cheimiceacha

• American Chemical Society
• Chemical Institute of Canada
• Chemical Society of Peru
• International Union of Pure and Applied Chemistry
• Royal Australian Chemical Institute
• Royal Society of Chemistry
• Society of Chemical Industry
• World Association of Theoretical and Computational Chemists

[athraigh] An Cheimic Idirphearsanta

[athraigh] Sanasaíocht

1. Ailceimic na hÉigipte [5,000 BC – 400 BC], Leabharlann Chathair Alastair
2. Ailceimic na Gréige [332 BC – 642 AD], na Greigigh i réim i gCathair Alastair
3. Ailceimic na nArabach [642 AD – 1200], na HArabaighs i réim i gCathair Alastair, e.g. Is é Jabir an príomh-cheimiceoir.
4. Ailceimic na hEorpa [1300 – Inniu], Gerber a thóg ar Cheimic na nArabach
5. Ceimic [1661], Boyle The Sceptical Chemist
6. Ceimic [1787], Lavoisier Élémentaire de Chimie
7. Ceimic [1803], Dalton Atomic Theory

[athraigh] Féach freisin

• Liosta ábhar ceimiceach
• Ceimiceoir agus Liosta ceimiceoirí
• Aontas Idirnáisiúnta na Ceimice Glaine agus Feidhmí
• Innealtóireacht cheimiceach
• Tábla peiriadach
• Liosta chomhdhúl
• Liosta dúl de réir ainm

[athraigh] Tagairtí

[athraigh] Leitheoireacht sa bhreis

• Ó Cinnéide. Ceimic Bhunusach 1. An Chéad Chló, Rialtas na hÉireann.
• Kennedy, Porter Scott. Eolaíocht Bhunúsach. An Gúm 1990.
• Chang, Raymond. Chemistry 6th ed. Boston: James M. Smith, 1998. ISBN 0-07-115221-0.
• Pauling, L. The Nature of the chemical bond (Cornell University Press) ISBN 0-8014-0333-2
• Pauling, L., and Wilson, E. B. Introduction to Quantum Mechanics with Applications to Chemistry (Dover Publications) ISBN 0-486-64871-0
• Pauling, L. General Chemistry (Dover Publications) ISBN 0-486-65622-5
• Atkins, P.W. Galileo's Finger (Oxford University Press)

[athraigh] Liosta léitheoireachta do mhicléinn ollscoile

• Atkins,P.W. Physical Chemistry (Oxford University Press) ISBN 0-19-879285-9
• Atkins,P.W. et al. Molecular Quantum Mechanics (Oxford University Press)
• McWeeny, R. Coulson's Valence (Oxford Science Publications) ISBN 0-19-855144-4
• Stephenson, G. Mathematical Methods for Science Students (Longman)ISBN 0-582-44416-0
• Smart and Moore Solid State Chemistry: An Introduction (Chapman and Hall) ISBN 0-412-40040-5
• Atkins,P.W., Overton,T., Rourke,J., Weller,M. and Armstrong,F. Shriver and Atkins inorganic chemistry(4th edition) 2006(Oxford University Press) ISBN 0-19-926463-5
• Clayden,J., Greeves,N., Warren,S., Wothers,P. Organic Chemistry 2000 (Oxford University Press) ISBN 0-19-850346-6
• Voet and Voet Biochemistry (Wiley) ISBN 0-471-58651-X

[athraigh] Naisc Sheachtracha

• Società Chimica Italiana
• The Vega Science Trust Hours of Freeview Video including many Chemists (Kroto, Friend, Ernst) and many subjects (Nanotechnology, MRI, Liquid Crystal Displays etc.).
• Chemie-Wereld: Startpage (chemistry-world)
• MIT OpenCourseWare | Chemistry
• Chemportal - The navigator for the slovak and czech chemical industry (slovak)
• Wikidchem, The Free Chemistry Archive Wiki
• Chemical Glossary
• http://www.eurochem.eu/ EuroChem (European Portal for Chemistry - Database of Hazard Compounds, European Legislation)
• Chemical Portal
• Chemistry Information Database
• Chemistry Forum
• Chemistry Guide
• Chemistry Conferences
• Chemistry Jobs
• Chemistry Research
• International Union of Pure and Applied Chemistry
• IUPAC Nomenclature Home Page, see especially the "Gold Book" containing definitions of standard chemical terms
• Experiments videos and photos of the techniques and results
• More experiments - lots of information about the elements too.
• Material safety data sheets for a variety of chemicals
• Material Safety Data Sheets
• Chemical Blogs
• Cook/Douglass Multimedia Achives contains videos of General Chemistry tutorials; worked out example problems
• BestChoice Stage 1 University Chemistry tutorial from University of Auckland
• Chemieportal mit Forum für Anfänger und Fortgeschrittene
• Portal mit Forum, Jobbörse und Buchbesprechungen
• Deutsches Chemie-Portal
• Netchemie - Chemie für Schule Studium und Alltag: Lexika, Versuche, Software und Forum
• Chemie im Alltag: Artikel und kostenlose Beratung rund um Themen der Chemie