Ceol
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Go leathan, is é ceol leagan amach deaslabhartha na fuaime agus an tosta. Tá fíorbhrí an fhocail ceol an-chonspóideach, agus féadann na fuaimeanna a nglactar leo mar cheol athrú de réir na ré staire agus an chultúir, ach glactar leis de ghnáth gur ceart na fuaimeanna a bheith eagraithe go comhfhiosach ag duine nó grúpa daoine.
Tá mórán ceoil comhdhéanta de thoin (a chomharthaítear le nótaí ceolmhara) le hairdí cinnte. Déanann toin dhifriúla a sheinntear mar thon i ndiaidh toin séis, agus déanann toin seinnte go comhuaineach cordaí agus armóin. Tá fuaimeanna gan airde déanta le cnagadh go minic. Is í an rithim eagrú tomhaiste na gcodanna sin.
Clár ábhair |
[athraigh] Scríobh
Is féidir le ceol a bheith scríofa roimh léiriú ag cumadóir nó ag scríbhneoir. Mar sin, leanann an ceoltóir nó na ceoltóirí atá ag seimn an fhoinn (cé acu scríofa acu féin é nó nach ea) orduithe an chumadóra go leathan, ordaithe atá scríofa síos mar nodaireacht cheolra ar nós lámhscríbhinn cheoil. Ina áit sin, féadann an ceol a bheith cumtha a bheag nó a mhór ag na ceoltóirí fad a sheinneann siad é (tobchumadh).
[athraigh] Léiriú
Is féidir le ceol a bheith curtha i láthair le haon ceoltóir amháin, nó mórán ceoltóirí le chéile mar ghrúpa ceoil ar nós roc-bhanna nó ceolfhoirne. Féadtar an ceol a dhéantar a chloisteáil trí mhórán meáin chumarsáide; léiriú beo a chloisteáil é an modh is traidisiúnta, i láthair na gceoltóir. Féadtar ceol beo a chraoladh thar an raidió nó an teilifís, nó fiú an Idirlíon, cé gur mó is cosúla don éisteoir é seo le héisteacht le taifeadadh nó féachaint ar fhíseán ceoil. Ar uairibh, bíonn fuaimeanna réamhthaifeadta san áireamh i léirithe; mar shampla, déanann DJ ceirníní a scríobadh. Is féidir leat féin ceol a chruthú le canadh, le seinm ar uirlis ceoil, nó le cumadh. De ghnáth, déanann nuathosaitheoirí iarracht ar an ngiotár nó ar an bpianó mar chéad-uirlis.
Féadann duine bodhar ceol a chleachtadh le mothú na gcreathanna istigh ina chorp; is é Ludwig van Beethoven an sampla is cáiliúla de cheoltóir bodhar, a chum mórán saothar cáiliúil cé gur chaill sé a éisteacht cheana féin. San aimsir níos nuaí is cnagcheoltóir atá molta go hard í Evelyn Glennie (atá bodhar ó 12 bhliain d’aois) .
[athraigh] Oideachas
Bíonn ceachtanna ceoil á dtógáil ag daoine nuair is mian leo seinm an cheoil a fhoghlaim. Is í ceoleolaíocht réimse leathan a chlúdaíonn an staidéar staire agus an staidéar eolaíochta, teoiric cheoil agus stair cheoil san áireamh.
[athraigh] Uirlísí
Is iomaí uirlís a úsáidtar chun ceol a léiriú. De réir dealramh ceann do na céad uirlísí a d'úsáideadh na clocha le poill iontú a thainig na céad daoine orthú ar an trá. Bhuailaidís le chéile iad (cnaguirlis) agus ansin i ndiaidh roinnt fiosraithe air, thosaíodar ag séideadh isteach iontú agus tháinig gleo (nóta ceoil). Tháinig siad ar chlocha le poill ar mhéideanna éagsúla agus bhí neart nótaí acu le píosaí ceoil a sheinm!
[athraigh] Seánraí
Mar gur ealaíon sheanda í an ceol, tá mórán seánra ann.
- clasaiceach
- opera
- pop-cheol, (rac-cheol san áireamh)
- ceol tíre
- ceol traidisiúnta
