Wielka Brytania

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: Wielka Brytania, czyli wyspa.

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z Zjednoczone Królestwo. Zobacz też: Zjednoczone Królestwo Portugalii, Brazylii i Algarve.

United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland


Flaga Wielkiej Brytanii	Godło Wielkiej Brytanii

Dewiza: (fr.) Dieu et mon droit
(Bóg i moje prawo)

monarchia parlamentarna

Następca tronu

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

76. na świecie
244 820 km²
1,3%

Liczba ludności
• całkowita (2005)
• gęstość zaludnienia

22. na świecie
60 441 457
245 osób/km²

Utworzenie

Akt Unii
1 stycznia 1801

Jednostka monetarna

funt szterling (£, GBP)

Strefa czasowa

UTC - zima
UTC+1 - lato

Hymn państwowy

God Save the Queen²
(Boże chroń królową)

+44

¹ brak języka oficjalnego ogólnokrajowego, angielski de facto traktowany jest jako język urzędowy; w Walii i Szkocji językami urzędowymi są angielski oraz odpowiednio walijski i szkocki gaelicki
² nieoficjalny

Wielka Brytania, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Great Britain, The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) – państwo wyspiarskie położone w Europie Zachodniej. W skład Wielkiej Brytanii wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie Wielka Brytania, Irlandia Północna leżąca w północnej części wyspy Irlandia. Wyspy Normandzkie i wyspa Man, posiadają odrębny status dependencji Korony brytyjskiej. Terytoriami zależnymi od Wielkiej Brytanii są: Gibraltar, Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Falklandy, Wyspy Georgia Południowa i Sandwich Południowy, Kajmany, Montserrat, Turks i Caicos, Św. Helena, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego i Pitcairn.

Spis treści

1 Ustrój polityczny
- 1.1 Podział administracyjny
2 Demografia
3 Geografia
4 Historia
5 Gospodarka
- 5.1 Największe firmy
6 Kultura
7 Zobacz też
8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Ustrój polityczny

Zobacz więcej w osobnym artykule: Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii.

Wielka Brytania jest monarchią parlamentarną z rządem odpowiedzialnym przed parlamentem. Stolicą państwa jest Londyn. Obecnym monarchą brytyjskim jest królowa Elżbieta II, która zasiadła na tronie w 1952 i została koronowana w 1953. Dzisiaj jej funkcje są głównie ceremonialne, a rzeczywiste rządy spoczywają w ręku premiera.

Wielka Brytania jest bardzo scentralizowanym państwem, w którym Parlament Westminsterski zajmuje się większością spraw politycznych. W ostatnich latach jednak każdy z krajów, wchodzących w skład Zjednoczonego Królestwa poza Anglią, otrzymał własne organa rządowe, zajmujące się sprawami lokalnymi.

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Wielkiej Brytanii.

Wielka Brytania składa się z czterech krajów historycznych (countries hitory). W skład Zjednoczonego Królestwa wchodzą:

Kraje te z kolei dzielą się na własne jednostki administracyjne:

Anglia: 9 regionów / 46 hrabstw (w tym 7 hrabstw metropolitalnych)
Szkocja: 12 regionów / 32 jednostki administracyjne (zwane hrabstwami)
Walia: 3 miasta / 9 hrabstw / 10 hrabstw miejskich / 22 jednostki administracyjne
Irlandia Północna: 26 dystryktów

Wyspa Man i Wyspy Normandzkie nie są częściami Zjednoczonego Królestwa, lecz stanowią dependencje Korony brytyjskiej, których polityką zagraniczną kieruje Londyn.

Wielka Brytania posiada także szereg terytoriów zależnych w wielu rejonach globu.

[edytuj] Demografia

Współcześni Brytyjczycy wywodzą się przede wszystkim z różnych ludów, które osiedliły się w Wielkiej Brytanii przed XII wiekiem - Celtów, Rzymian, Anglosasów i Normanów. W Zjednoczonym Królestwie mieszkają także liczne grupy stosunkowo niedawnych imigrantów z Afryki, Azji i Europy Wschodniej.

Głównym językiem jest angielski, choć w użyciu są także walijski, szkocki gaelicki, irlandzki i szkocki (scots). Imigranci posługują się także swoimi językami, np. urdu.

Nazwa państwa w językach używanych w Zjednoczonym Królestwie:

angielski: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
walijski: Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon
szkocki gaelicki: An Rìoghachd Aonaichte na Breatainn Mhòr agus Eirinn mu Thuath
irlandzki: Riocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann
szkocki: Unitit Kinrick o Great Breetain an Northren Ireland
kornijski: An Rywvaneth Unys a Vreten Veur hag Iwerdhon Glédh.

Narodowości: Brytyjczycy 94,2% Hindusi 1,4% ludność z Indii Zachodnich 1,0% Pakistańczycy 0,8%

Religie: anglikanie 56,8% katolicy 13,1% prezbiterianie 7,0% metodyści 4,3% inni chrześcijanie 5,7% muzułmanie 1,4% żydzi 0,8% sikhowie 0,4% inni 9,8%

[edytuj] Geografia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Geografia Wielkiej Brytanii.

Terytorium Anglii to w większości obszar pofałdowany z większymi górami na północy. Główne rzeki to Tamiza i Severn. Największymi miastami są Londyn, Birmingham, Manchester, Sheffield, Liverpool, Leeds, Bristol oraz Newcastle upon Tyne. Podmorski tunel niedaleko Dover łączy Wielką Brytanię z Francją.

Walia jest krajem górzystym, a jej najwyższy szczyt to Snowdon (1085 m). Na północ od głównego lądu leży wyspa Anglesey. Największym miastem i stolicą jest Cardiff, znajdujące się w południowej Walii.

Szkocja jest pod względem geograficznym krajem bardzo zróżnicowanym, z nizinami na południu i wschodzie oraz górami na północy i zachodzie, gdzie znajduje się najwyższy szczyt Wielkiej Brytanii - Ben Nevis (1343 m). W Szkocji można spotkać wiele zatoczek morskich, fiordów i jezior. U północnych wybrzeży rozsianych jest wiele wysp, takich jak Hebrydy, Orkady czy Szetlandy. Główne miasta to Edynburg, Glasgow i Aberdeen.

Irlandia Północna, obejmująca północno-wschodnią część wyspy Irlandia, jest krajem pagórkowatym. Główne miasta to Belfast i Derry.

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Wielkiej Brytanii.

Londyn to największe miasto Wielkiej Brytanii i jedno z największych na świecie

Szkocja i Anglia istniały jako oddzielne państwa od X wieku. Walia, znajdująca się pod angielską kontrolą od czasu statutu z Rhuddlan (1284), została włączona do Królestwa Anglii w 1536. Na mocy aktu unii z 1707 oddzielne królestwa Anglii i Szkocji, posiadające wspólnego monarchę od 1603, zawiązały unię realną pod nazwą Królestwo Wielkiej Brytanii. Akt unii z 1801 połączył Królestwo Wielkiej Brytanii z Królestwem Irlandii, które stopniowo dostawało się pod angielska kontrolę w latach 1169-1603, tworząc Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii. W 1922 26 hrabstw irlandzkich utworzyło Wolne Państwo Irlandzkie (6 hrabstw ulsterskich pozostało częścią Zjednoczonego Królestwa), w związku z czym nazwa państwa została w 1927 zmieniona na Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. W latach 1649-1660 kraj stanowił republikę pod rządami Olivera i Richarda Cromwellów. W 1660 roku na tron powróciła dynastia Stuartów w osobie Karola II.

Wielka Brytania, dominująca potęga przemysłowa i morska w XIX wieku, odgrywała wówczas przodującą rolę w rozwoju demokracji parlamentarnej i postępie naukowym. Imperium Brytyjskie obejmowało u szczytu potęgi 1/4 obszaru kuli ziemskiej. Dwie wojny światowe jednak poważnie wyczerpały siły Zjednoczonego Królestwa, a druga połowa XX wieku przyniosła upadek Imperium i przemianę Wielkiej Brytanii w nowoczesne europejskie mocarstwo. Obecnie Brytyjczycy zastanawiają się nad stopniem integracji z Europą kontynentalną. Będąc członkiem Unii Europejskiej, Wielka Brytania odłożyła decyzję o przyjęciu waluty euro na przyszłość. Istotną kwestią jest także reforma konstytucyjna, której przeprowadzenie przekazano Izbie Lordów, a w Szkocji, Walii oraz Irlandii Północnej utworzono w 1999. Zgromadzenia Narodowe o różnym stopniu uprawnień. Planowane są także kolejne zgromadzenia dla angielskich regionów. Zgodnie z sondażami monarchia pozostaje akceptowana - poparcie dla ustanowienia republiki waha się w granicach 15-25%.

Wielka Brytania jest członkiem Wspólnoty Narodów, Unii Europejskiej oraz NATO. Jest także stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ.

[edytuj] Gospodarka

Zobacz więcej w osobnym artykule: gospodarka Wielkiej Brytanii.

Królowa Wielkiej Brytanii Elżbieta II

Zjednoczone Królestwo jest państwem o gospodarce kapitalistycznej, drugim co do PKB rynkiem w Europie (po Niemczech i przed Francja) a czwartym na swiecie (po USA, Japonii i Niemczech). W ciągu ostatnich dwóch dekad rząd dokonał prywatyzacji wielu przedsiębiorstw państwowych, odchodząc w znacznym stopniu od zasad tzw. państwa opiekuńczego (welfare state). Intensywne, wysoko zmechanizowane i wydajne rolnictwo zaspokaja potrzeby żywnościowe kraju w 60 %, przy czym w tym dziale gospodarki zatrudniony jest tylko 1.5 % społeczeństwa. Wielka Brytania posiada bogate złoża węgla, gazu ziemnego i ropy naftowej. Usługi, głównie bankowe i ubezpieczeniowe, stanowią największy udział w brytyjskim PKB i w tym sektorze Wielka Brytania jest druga na swiecie (za USA( natomiast przemysł traci na znaczeniu.

[edytuj] Największe firmy

British Petroleum (branża naftowa)
Royal Dutch Shell (brytyjsko–holenderski koncern naftowy)
HSBC (sektor bankowy)
Royal Bank of Scotland Group (sektor bankowy)
Barclays Bank (sektor bankowy)
Reuters (sektor finansowy)
Unilever (brytyjsko–holenderski koncern żywnościowy)
Imperial Chemical Industries (przemysł chemiczny)
BAE Systems (przemysł lotniczy)
BT Group (łączność)
BG Group (energetyka)
Virgin Group (konglomerat)
British Airways (lotnictwo)
Vodafone (telekomunikacja)
Corus (metalurgia)
Rio Tinto (gornictwo)
BHP Billiton (brytyjsko australijski koncern gorniczy)

[edytuj] Kultura

Zobacz więcej w osobnych artykułach: kultura Wielkiej Brytanii, kultura Anglii, kultura Szkocji, kultura Walii, kultura Irlandii Północnej.

W Wielkiej Brytanii znajduje się duza liczba znakomitych uniwersytetow: Cambridge, Oxford, University College London, Imperial College, King's College. Zjednoczone Królestwo wydało wielu wspaniałych naukowców takich jak Isaac Newton, James Watt, Charles Darwin i Alexander Fleming. Co do liczby nagrod Nobla brytyjczycy sa w drugim miejscu po obywatelach stanow zjednoczonych.

Dramaturg William Shakespeare jest chyba najsłynniejszym pisarzem na świecie. Inni dobrze znani pisarze to Agatha Christie, Charles Dickens, sir Arthur Conan Doyle, Geoffrey Chaucer, Jane Austen, J.R.R. Tolkien oraz J.K.Rowling. Wśród poetów na uwagę zasługują Robert Burns, Thomas Hardy, John Milton, Alfred Tennyson, Rudyard Kipling, Dylan Thomas i William Wordsworth.

Wielka Brytania odgrywa także dużą rolę we współczesnej muzyce rozrywkowej, stanowiąc kraj pochodzenia dla wielu cenionych zespołów i wykonawców rockowych. Również tam biorą swój początek różne rodzaje muzyki elektronicznej, np. acid, house, jungle, drum and bass i trip hop, które w całości lub części powstały w Zjednoczonym Królestwie.

W kynologii Wielka Brytania uznawana jest powszechnie za wiodącą pod względem hodowli i rozwoju ras psów, zaś coroczna wystawa KC(UK) Crufts pod patronatem Rodziny Królewskiej to najstarsze, największe i najbardziej prestiżowe wydarzenie kynologii światowej.