Francja

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

République Française


Flaga Francji	Godło Francji

Dewiza: (fr.) Liberté, Egalité, Fraternité
(Wolność, Równość, Braterstwo)

prezydent Jacques Chirac

Szef rządu

premier
Dominique de Villepin

Powierzchnia
• całkowita

40. na świecie
547 026 km²

Liczba ludności
• całkowita (2005)
• gęstość zaludnienia

21. na świecie
60 656 178
111 osób/km²

Jednostka monetarna

euro (EUR, €)

Strefa czasowa

UTC +1 - zima
UTC+2 - lato

Hymn państwowy

La Marseillaise (Marsylianka)

+33

Francja (fran. France, wym. [fʀɑ̃s]), Republika Francuska (République française, [ʀepyblik fʀɑ̃sɛz]) to państwo, którego część metropolitarna znajduje się w Europie Zachodniej, posiadające także zamorskie terytoria na innych kontynentach. Francja metropolitarna rozciąga się od Morza Śródziemnego na południu do kanału La Manche i Morza Północnego na północy, oraz od Renu na wschodzie do Zatoki Biskajskiej na zachodzie. Francuzi często nazywają swój kraj l'Hexagone (sześciokąt) - pochodzi to od kształtu Francji metropolitarnej.

Francja graniczy z Belgią, Luksemburgiem, Niemcami, Szwajcarią, Włochami, Monako, Andorą i Hiszpanią. Terytoria zamorskie graniczą również z Brazylią, Surinamem i Antylami Holenderskimi. Kraj jest także połączony z Wielką Brytanią przez tunel pod kanałem La Manche.

Republika Francuska jest unitarnym państwem demokratycznym, w którym ważną rolę odgrywa prezydent. Jest również szóstym najlepiej rozwiniętym krajem świata i jedenastym w rankingu warunków życia. Najważniejsze ideały Francji zawarte są w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela i w występującym na drukach urzędowych i monetach haśle rewolucji francuskiej "liberté, égalité, fraternité" ("wolność, równość, braterstwo"). Kraj jest w gronie założycieli Unii Europejskiej. Ma największą powierzchnię spośród państw wspólnoty. Francja jest także członkiem-założycielem Organizacji Narodów Zjednoczonych, wchodzi także w skład Frankofonii, G8 oraz Unii Łacińskiej. Należy do Rady Bezpieczeństwa ONZ, w której posiada prawo veta. Francja jest również popularnym celem podróży turystycznych, a około 75 milionów odwiedzających każdego roku daje jej pod tym względem 1. miejsce na świecie.

Nazwa "Francja" pochodzi od germańskiego plemienia Franków, które zajmowało region po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. W otaczającym Paryż regionie Île-de-France powstało państwo francuskie.

[edytuj] Ustrój polityczny

Zobacz więcej w osobnym artykule: ustrój polityczny Francji.

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej w osobnym artykule: podział administracyjny Francji.

Francja, jej część metropolitalna dzieli się na 22 regiony, 96 departamentów oraz około 36 300 gmin. Ponadto wyróżnia się departamenty i terytoria zamorskie oraz zamorskie zbiorowości terytorialne. Więcej informacji na temat jednostek podziału administracyjnego wraz z danymi statystycznymi znajduje się w artykule: Regiony administracyjne i departamenty Francji.

[edytuj] Regiony

Regiony Francji

Obecny podział na departamenty został wprowadzony w 1789 roku - podczas rewolucji francuskiej. Stworzono wówczas departamenty jako jednostki terytorialne na tyle małe, aby było możliwe w ciągu jednego dnia dotarcie na koniu z najdalszego krańca departamentu do siedziby władz departamentu, załatwienie sprawy w administracji i powrót do miejsca zamieszkania. Podział na departamenty został skonstruowany w oderwaniu od wcześniej istniejącego podziału na prowincje również po to, aby zniszczyć poprzednie struktury władzy.

Po II wojnie światowej okazało się, że departamenty są zbyt słabe gospodarczo i wymuszają nadmierną centralizację władzy publicznej. Dlatego w latach 70. XX wieku stworzono dodatkowy szczebel administracji tzw. regions des programmes, składające się z kilku departamentów. Ich zadaniem była koordynacja polityki regionalnej. Na początku lat 80. XX wieku rozpoczęto proces decentralizacji administracji publicznej i między innymi w 1982 roku powołano samorząd terytorialny na szczeblu regionów oraz departamentów wyposażony w szerokie kompetencje.

Francja ma złożony system administracji swoich terytoriów zamorskich.

[edytuj] Departamenty

[edytuj] Departamenty zamorskie

[edytuj] Zbiorowości zamorskie

[edytuj] Pozostałe

[edytuj] Gminy

Gminy są jednostkami stopnia podstawowego. Większość gmin wywodzi się jeszcze z czasów rzymskich, nieliczne gminy powstały później, niż w Średniowieczu. Istnieje ok. 36 300 gmin, ich ilość ulega nieznacznym wahaniom w ciągu wielu lat. Typowa francuska gmina jest mała, ok. 22 500 gmin liczy co najwyżej 500 mieszkańców, a ok. 200 gmin ma ok. 100 mieszkańców. Zdarzają się także gminy mniejsze. Z drugiej strony w związku z przyznaniem wszystkim miastom takiego samego statusu w strukturze terytorialnej państwa 40 gmin liczy ponad 100 000 mieszkańców. Dopiero ustawa z 1971 r. nadała szczególny status trzem największym miastom: Paryżowi, Marsylii i Lyonowi. Miasta te są podzielone na dzielnice.

[edytuj] Geografia

Zobacz więcej w osobnym artykule: geografia Francji.

Francja z kosmosu

Całkowita granica lądowa: 2 892,4 km, w tym z:

Francją metropolitalną:
- Andorą - 56,6 km,
- Belgią - 620 km,
- Hiszpanią - 623 km,
- Luksemburgiem - 73 km,
- Monako - 4,4 km,
- Niemcami - 451 km,
- Szwajcarią - 573 km,
- Włochami - 488 km.
departamentami zamorskimi :
- Brazylia - 673 km,
- Surinam - 510 km,
- Antyle Holenderskie - 10,2 km

Długość wybrzeża: 3 427 km
- Zobacz: Wybrzeże Lazurowe (Riwiera Francuska), Côte d'Améthyste, Côte d'Argent, Côte de Jade, Côte d'Amour, Côte Sauvage, Côte d'Emeraude, Côte d'Albâtre.

Najwyższy punkt: Mont Blanc 4 808 m n.p.m.
Najniższy punkt: delta Rodanu 2 m p.p.m.

Większe miasta: Paryż, Marsylia, Lyon, Tuluza, Bordeaux, Strasburg, Lille, Nicea

Język urzędowy: francuski,
Inne języki w użyciu: bretoński, prowansalski, baskijski, korsykański, flamandzki

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnym artykule: historia Francji.

Granice współczesnej Francji pokrywają się mniej więcej z granicami starożytnej Galii, która była zamieszkana przez celtyckich Galów. Galowie zostali podbici przez Rzymian w I wieku p.n.e. Ostatecznie Galowie przejęli kulturę oraz mowę najeźdźców. Podobnie było z chrześcijaństwem, które zostało przyjęte na tych terenach w II wieku n.e. i III wieku n.e.

W IV wieku n.e. germańskie plemiona, głównie Frankowie (od których to pochodzi starożytna nazwa „Francie”), przekroczyły Ren i zajęły Galię. Współczesna nazwa „France” pochodzi od nazwy feudalnych dóbr królów Francji z dynastii Kapetyngów wokół Paryża. Jako samodzielne państwo Francja istnieje od 843 wraz z podziałem imperium karolińskiego na części wschodnią, centralną i zachodnią. Zachodnia część w przybliżeniu odpowiadała terytorium współczesnej Francji.

Potomkowie Karola Wielkiego rządzili we Francji aż do 987 roku, kiedy to Hugo Kapet został koronowany na króla Francji. Jego potomkowie z dynastii Kapetyngów, Walezjuszów oraz Burbonów stopniowo zjednoczyli kraj w wyniku serii wojen oraz dynastycznego dziedziczenia tronu. Szczyt rozwoju monarchia francuska osiągnęła w XVII wieku pod rządami Ludwika XIV. W tym czasie Francja miała ogromny wpływ na europejską politykę, ekonomię i kulturę, stając się wówczas najludniejszym krajem w Europie.

W między czasie Burbonowie zajęli miejsce Habsburgów w Hiszpanii - wojny hiszpańskiej.

Francja była monarchią do 1792 roku kiedy to dzięki rewolucji francuskiej została utworzona I Republika Francuska. Napoleon Bonaparte przejął kontrolę w republice w 1799 czyniąc się I konsulem. W wyniku kilku wojen jego armie podbiły wiele krajów, ustanawiając w nich władców wywodzących się z rodziny Bonapartego. W następstwie upadku Napoleona w 1815 we Francji zostaje przywrócona monarchia. W 1830 w wyniku tzw. rewolucji lipcowej powstaje konstytucyjna Monarchia Lipcowa, zastąpiona w 1848 przez II Republikę. Krótki okres tej formy rządów zakończył się w 1852, kiedy to Ludwik Napoleon ogłosił powstanie II cesarstwa. Ludwik Napoleon (Napoleon III) został obalony w wyniku wojny francusko-pruskiej w 1870 i zastąpiony przez III republikę.

Ostateczne zwycięstwo Francji w I wojnie światowej i II wojnie światowej po początkowych niepowodzeniach oraz zajęciu i okupowaniu części kraju przez wojska niemieckie nie uchroniły Francji przed upadkiem. Bardzo niekorzystnie odbiło się to również na francuskiej ekonomii, liczebności populacji oraz w efekcie przyczyniło się do straty pozycji państwa dominującego w Europie. IV Republika została ustanowiona po II wojnie światowej, aby ostatecznie w 1958 ulec przekształceniu w obecną na wpół-prezydencką V Republikę. We Francji szczególne znaczenie posiadały i posiadają loże masońskie, zwłaszcza Wielki Wschód Francji. Jego członkami było wielu czołowych polityków. Te loże przyczyniły się także do erozji znaczenia Kościoła katolickiego.

W ostatnich dekadach francusko-niemieckie pojednanie i współpraca miało kluczowe znaczenie dla politycznej i ekonomicznej integracji w Europie, włącznie z wprowadzeniem Euro w styczniu 1999. Francja jest na czele państw europejskich starających się wykorzystać zalety wynikające z wprowadzenia unii monetarnej w ten sposób, by tworzyć bardziej zintegrowane i sprawne systemy obrony i bezpieczeństwa. Jednocześnie Francuzi oponują przeciw federacyjnej formule Unii Europejskiej. Odrzucili także ratyfikację Europejskiej Konstytucji w maju 2005.

Zobacz też: Historia Francji, Francuskie imperium kolonialne

[edytuj] Klimat

Na północy kraju wilgotny klimat umiarkowany (chłodne lata, dość ciepłe zimy). Wiosna to najlepsza pora na zwiedzanie Paryża, trzeba być jednak przygotowanym na deszcze. Jesienią ranki bywają raczej zimne i nieprzyjemne, ale przed południem się wypogadza.

Na południu lata są suche, a temperatura często przekracza 30°C. Sporadycznie występują silne burze i grad. Zimy są łagodne (temperatury na wybrzeżu Morza Śródziemnego rzadko spadają poniżej 10°C) i często deszczowe. Jeszcze więcej opadów można się spodziewać wiosną.

Wiele obszarów Francji ma odrębny mikroklimat. Utrapieniem Południa stał się porywisty, chłodny mistral. Wiatr ten wieje głównie zimą i wiosną, przynosząc słoneczną pogodę i jasne, bezchmurne niebo.

[edytuj] Gospodarka

Zobacz więcej w osobnym artykule: gospodarka Francji.

[edytuj] Demografia

Zobacz więcej w osobnym artykule: demografia Francji.

[edytuj] Statystyki demograficzne

2003
Liczba ludności	60 180 529
Ludność według wieku
0 - 14 lat	18,6%
15 - 64 lat	65,1%
ponad 64 lata	16,3%
Wiek (mediana)
W całej populacji	38,3 lat
Mężczyzn	36,8 lat
Kobiet	39,8 lat
Przyrost naturalny	0,42%
Współczynnik urodzeń	12,54 urodzeń/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	9,05 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	0,66 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,05 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,05 mężczyzn/kobiet
15 - 64 lat	1 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	0,69 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji	4,73 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	4,89 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	3,83 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji	79,28 lat
Mężczyzn	75,63 lat
Kobiet	83,11 lat
Rozrodczość	1,85 urodzeń/kobietę

[edytuj] Miasta

Największe miasta Francji liczące ponad 200 tys. mieszkańców.
	miasto	liczba mieszkańców	region	mapa Francji z największymi miastami
1	Paryż	2 147 857	Île-de-France
2	Marsylia	807 071	Prowansja-Alpy-Wybrzeże Lazurowe
3	Lyon	453 187	Rodan-Alpy
4	Tuluza	398 423	Midi-Pyrénées
5	Nicea	345 892	Prowansja-Alpy-Wybrzeże Lazurowe
6	Nantes	277 728	Kraj Loary
7	Strasburg	267 051	Alzacja
8	Montpellier	229 055	Langwedocja-Roussillon
9	Bordeaux	218 948	Akwitania
10	Rennes	212 494	Bretania

[edytuj] Język

Zobacz więcej w osobnych artykułach: język francuski, języki regionalne Francji.

Językiem urzędowym we Francji jest francuski, posługuje się nim znaczna większość mieszkańców tego kraju, jednak poza nim istnieje wiele języków regionalnych:

prowansalski - językiem tym (obecnie uważanym za dialekt francuskiego) posługuje się około 2 mln ludzi w południowej Francji ( Prowansja, Delfinat, Langwedocja)
bretoński - mówi nim zaledwie 1/3 z 1,5 milionowej populacji Bretończyków zamieszkujących płw. Bretoński w zachodniej Francji
alzacki - dialekt języka niemieckiego, posługują się nim germańscy Alzatczycy zamieszkujący Alzację we wschodniej Francji
baskijski - mówi nim kilkadziesiąt tysięcy Basków zamieszkujących prowincję Bearn
kataloński - posługuje się nim kilkadziesiąt tysięcy Katalończyków zamieszkujących prowincję Roussillion w południowej Francji, przy granicy z Hiszpanią
arabski - posługuje się nim około 3 mln imigrantów z Afryki Północnej, gł. w większych miastach oraz na lazurowym wybrzeżu
flamandzki - mówi nim kilkadziesiąt tysięcy ludzi pochodzenia niderlandzkiego, zamieszkujących północną Francję (obszar Calais i Artois)
korsykański - posługują się nim mieszkańcy Korsyki, jest to mieszanka języka francuskiego i włoskiego