Islandia

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Lýðveldið Ísland


Flaga Islandii	Godło Islandii

Dewiza: brak oficjalnej dewizy

prezydent
Ólafur Ragnar Grímsson

Szef rządu

premier Geir Haarde

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

107. na świecie
103 125 km²
2,7%

Liczba ludności
• całkowita (2006)
• gęstość zaludnienia

177. na świecie
300 128
2,8 osób/km²

Niepodległość

od Danii
1 grudnia 1918
(pozostała w unii)
17 czerwca 1944
(ogłoszenie republiki)

Jednostka monetarna

korona islandzka (ISK)

UTC ±0

Lofsöngur

+354

Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Islandia, Republika Islandii (Ísland, Lýðveldið Ísland) – państwo położone w Europie Północnej, na wyspie o tej samej nazwie i kilku mniejszych wyspach m.in. archipelag Vestmannaeyjar, w północnej części Oceanu Atlantyckiego. Islandia jest jednym z krajów skandynawskich.

Spis treści

1 Ustrój polityczny
- 1.1 Podział administracyjny
2 Demografia
3 Geografia
4 Historia
5 Gospodarka
6 Kultura
7 Turystyka
8 Związki z Polską
- 8.1 Nazwa Islandii w innych językach:
9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Ustrój polityczny

Zobacz więcej: Ustrój polityczny Islandii

Islandia jest krajem demokratycznym o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. 63 członków parlamentu - zwanego Althingiem - wybieranych jest w bezpośrednich wyborach co cztery lata. Szefem rządu jest, wyznaczany przez prezydenta, premier, który wraz z resztą gabinetu stanowi władzę wykonawczą. Wybory prezydenckie odbywają się co cztery lata.

Zobacz: prezydenci Islandii, premierzy Islandii, władcy Islandii, partie polityczne Islandii.

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej: Podział administracyjny Islandii

Islandia podzielona jest na 23 regiony administracyjne, po islandzku sýsla (l.mn. sýslur) oraz 14 niezależnych miast, czyli kaupstaður (l.mn. kaupstaðir). Na poziomie lokalnym wyróżnia się 104 gminy (hreppur), które zajmują się oświatą, transportem i zagospodarowaniem przestrzeni.

Islandia jest też podzielona jest na 8 okręgów sądowych, które są zgrupowaniami sýslur. Do 2003 były one także podstawą wydzielenia okręgów wyborczych. Obecnie jest tylko 6, a ich zasięg i liczba mandatów bardziej odpowiada liczbie ludności na danym obszarze.

[edytuj] Demografia

Zobacz więcej: Demografia Islandii

Odizolowanie wyspy od reszty kontynentu ograniczyło imigrację. Stąd też dopływ nowego materiału genetycznego był ograniczony przez wieki. Dzięki bogatej tradycji ustnej i pisanej wiele z rodzin może wskazać swoich przodków na wiele pokoleń wstecz. Wszystko to sprawia, że współcześni Islandczycy są przedmiotem wielu badań genetycznych.

Kulturowo Islandczycy należą do Skandynawów - posługują się językiem islandzkim, jednym z języków skandynawskich. Główną religią kraju jest luteranizm (89,4% mieszkańców deklaruje się jako luteranie), który jest religią państwową Islandii.

Kanion Öxaráfoss w Parku Narodowym Þingvellir

[edytuj] Geografia

Zobacz więcej: Geografia Islandii, Przyroda Islandii, Miasta Islandii, Islandologia

Pod względem geologicznym Islandia jest najmłodszym obszarem kontynentu europejskiego. Położona na "gorącym punkcie" Grzbietu Śródatlantyckiego, posiada wiele, w tym czynnych, wulkanów, m.in. Heklę, Katlę, Askję, Grimsvötn, Hvannadalshnúkur (najwyższy szczyt kraju). O aktywności wulkanicznej świadczą także liczne gorące źródła oraz gejzery (samo słowo jest pochodzenia islandzkiego). Kraj w dużym stopniu wykorzystuje tanią energię geotermalną do ogrzewania mieszkań. Zgodnie z nazwą, Islandia to także "kraj lodu" - około 11% powierzchni tego wyżynno-górzystego kraju zajmują lodowce. Największe z nich to: Vatnajökull - 8 300 km², Langjökull - 953 km², Hofsjökull - 925 km², Mýrdalsjökull - 596 km² oraz Drangajökull - 160 km².

Linia brzegowa wyspy jest dobrze rozwinięta. W licznych zatokach i fjordach ulokowały się mniejsze lub większe osady. Głównym miastem państwa jest jego stolica Reykjavík, gdzie mieszka 114,8 tys. mieszk., czyli blisko 2/5 ludności kraju. Natomiast w całym regionie stołecznym mieszka 3/5 ludności kraju. Pozostałe większe miasta to: Kópavogur¹ (25,9 tys.), Hafnarfjörður¹ (21,3 tys.), Akureyri (15,9 tys.), Keflavík (10,8 tys.), Garðabær¹ (8,8 tys.), Mosfellsbær¹ (6,8 tys.), Akranes (5,7 tys.), Selfoss (5,1 tys.), Seltjarnarnes¹ (4,7 tys.) i Heimaey (4,4 tys.). Międzynarodowy port lotniczy położony jest w Keflavíku.

(1) - wchodzi w skład regionu stołecznego

Reykjavík

[edytuj] Historia

Zobacz więcej: Historia Islandii

Islandia należy do najpóźniej zasiedlonych obszarów Europy. Pierwsi osadnicy pojawili się w roku 874. Byli to norwescy wikingowie oraz celtyccy (szkoccy i iryjscy) osadnicy. W roku 930 zebrali się oni po raz pierwszy na zgromadzeniu ogólnym, zwanym Althingiem.

Można jednak spotkać się z opinią, iż ówczesny Althing nie był parlamentem, przez parlament rozumiemy bowiem instytucję demokracji pośredniej, czyli przedstawicielskiej, tymczasem Althing w średniowieczu był dorocznym zgromadzeniem wszystkich wolnych mieszkańców Islandii - a więc formą demokracji bezpośredniej, zbliżonej swym charakterem do wieców, powszechnych zarówno wśród plemion germańskich, jak i słowiańskich (zob. libertarianizm). Tym samym nie ma podstaw historycznych do odbierania parlamentowi angielskiemu prawa pierwszeństwa.

W Islandii powszechne było piśmiennictwo, kolekcję starych rękopisów zawiera Saganet.

Islandia pozostała niezależna przez 300 lat, by w XIII wieku popaść w zależność norweską, a potem duńską. Pewną autonomię uzyskała w roku 1874. W 1918 odzyskała niepodległość, z królem duńskim jako tytularną głową państwa. Islandia ogłosiła się republiką w 1944.

Lodowiec Eyjafjallajökull, Islandia

[edytuj] Gospodarka

Według "The World Competitiveness Scoreboard 2005" najbardziej konkurencyjna gospodarka w Europie, oraz czwarta na świecie (w 2004 r. piąta na świecie).

Zatrudnienie w 2001 wynosiło 162,7 tys. osób, z czego:

rolnictwo i rybołówstwo - 7,8%,
przemysł- 22,6%
usługi (głównie turystyka) - 69%.

Podstawą gospodarki Islandii jest rybołówstwo. Islandzka flota rybacka liczby 2012 statków o łącznym tonażu 191 437 BRT. Ogółem roczny połów ryb wynosi 1986,6 tys. ton. W ostatnich latach zubożenie zasobów rybnych spowodowało konieczność wprowadzenia zakazów i ograniczeń, coraz bardziej popularne stały się farmy rybne.

Poza tym głównymi zasobami Islandii są energia wodna, energia geotermiczna, diatomity. W szklarniach ogrzewanych energią geotermiczną uprawiane są warzywa i kwiaty, a nawet banany.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Energia geotermalna na Islandii.

[edytuj] Kultura

Zobacz więcej: kultura Islandii, literatura islandzka, islandzkie nazwiska

Najbardziej znani islandzcy twórcy to piosenkarka Björk oraz pisarz, laureat Nagrody Nobla w 1955 Halldór Laxness.

Zdjęcie satelitarne Islandii

[edytuj] Turystyka

Zobacz więcej: Turystyka Islandii

Około 69% pracujących na Islandii jest zatrudnionych w usługach, głównie turystycznych. Ilość turystów odwiedzających wyspę wynosi ok. 300 000 rocznie. Liczba turystów jest ograniczana, aby nie zniszczyć naturalnego piękna kraju.

Siatka Lotów Krajowych

[edytuj] Związki z Polską

W języku polskim powstała jedna z najstarszych książek o Islandii, wydana w 1638 roku w Lesznie książka Daniela Vettera pod tytułem Islandia álbo Krotkie opisanie Wyspy Islandiy ([1]). Stanisław J. Bartoszek, jest autorem cenionego na całym świecie, tłumaczonego na kilka języków podręcznika do nauki języka islandzkiego. W Polsce ukazał się również jego słownik polsko-islandzki.

Bardzo prominentną postacią w dziejach kultury muzycznej w Islandii był polski dyrygent, Bohdan Wodiczko.

Polacy są też największą na wyspie mniejszością narodową. Liczba Polaków wynosi 7 tys. osób. Pracują głównie w rybołówstwie i przetwórstwie rybnym. Za to sztandarowym produktem polskim oferowanym na Islandii są wafle PrincePolo, które są najpopularniejszym rodzajem słodyczy na całej wyspie.

W Polsce od 1959 roku istnieje Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Islandzkiej. Podobna organizacja istnieje też na Islandii.

We Wrocławiu istnieje od 2002 r. Centrum Islandologiczne, które zarządza portalem internetowym ICELAND.PL.

[edytuj] Nazwa Islandii w innych językach:

afr. Ysland	alb. Islanda	ang. Iceland	arab. آيسلندا	bask. Islandia	biał. Ісьляндыя	bułg. Исландия	chiń. 冰岛	czes. Island	duń. Island
esp. Islando	est. Island	fin. Islanti	fran. Islande	grec. Ισλανδία	gruz. ისლანდია	hebr. איסלנד	hiszp. Islandia	ido Islando	isl. Ísland
ind. Islandia	jap. アイスランド	jid. איסלאנד	kaszb. Islandëjô	kor. 아이슬란드	litew. Islandija	łac. Islandia	niem. Island	norw. Island	port. Islândia
ros. Исландия	rum. Islanda	serb. Исланд	słow. Island	szw. Island	tajsk. ประเทศไอซ์แลนด์	turec. İzlanda	ukr. Ісландія	węg. Izland	włos. Islanda