Tonga

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy Państwa. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Pule'anga Tonga
Kingdom of Tonga


Flaga Tonga	Godło Tonga

Dewiza: (ton.) Ko e Otua mo Tonga ko hoku tofi'a
(Bóg i Tonga są moim dziedzictwem)

monarchia konstytucyjna

Głowa państwa

król George Tupou V

Szef rządu

premier Feleti Sevele

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

171. na świecie
748 km²
0%

Liczba ludności
• całkowita (2003)
• gęstość zaludnienia

194. na świecie
108 141
144 osób/km²

Niepodległość

od Wielkiej Brytanii
4 czerwca 1970

Jednostka monetarna

pa'anga (TOP)

Strefa czasowa

UTC +13

Hymn państwowy

Koe Fasi Oe Tui Oe Otu Tonga

.to

TON

+676

Tonga – państwo leżące na archipelagu o tej samej nazwie, w Polinezji na południowym Pacyfiku, położone w jednej trzeciej drogi pomiędzy Nową Zelandią a Hawajami, na południe od Samoa, na zachód od Fidżi.

[edytuj] Geografia

Tonga od północy graniczy z Samoa, od północnego zachodu z Wallis i Futuną, od zachodu z Fidżi, od wschodu z Niue, a od północnego wschodu z Samoa Amerykańskim. Archipelag Tonga składa się z ok. 169 wysp, podzielonych na trzy główne grupy: Tongatapu, Ha'apai, Vava'u. Wyspy Tonga są przeważnie niskimi, koralowymi atolami, jedynie nieliczne są pochodzenia wulkanicznego z czynnymi wulkanami. Najwyższy szczyt na wyspie Kao - 1030 m n.p.m.

[edytuj] Historia

Znaleziska archeologiczne dowodzą, że pierwsi osadnicy na Tonga pojawili się ok. 6000 lat temu. Znajdowały się tam najprawdopodobniej najstarsze osady ludzkie na terenie Polinezji. Ok. XII wieku Tongijczycy tworzyli silną i znaczącą na terenie Pacyfiku cywilizację, określaną przez niektórych historyków jako "Imperium Tongijskie". W wieku XV, a potem w XVII trwały na Tonga wojny domowe. W tym oto czasie przybyli na wyspy pierwsi Europejczycy - holenderscy podróżnicy Willem Schouten i Jacob Le Maire w 1616, a następnie James Cook w latach 1773, 1774 i 1777, misjonarze z Londynu w 1794 i misjonarz kościoła metodystów Walter Lawrey w 1822.

W 1845 Tonga zostało zjednoczone w Królestwo Polinezji przez wodza Taufa'ahau, który został ochrzczony i przyjął imię George. W 1875 ogłosił on Tonga monarchią konstytucyjną, wprowadzając kodeks prawny, emancypację kobiet, prawo własności ziemi, wolność prasy oraz ograniczając swobodę lokalnych wodzów. W obliczu próby obalenia drugiego króla przez europejskich kolonizatorów i miejscowych kacyków, na mocy Traktatu o przyjaźni z 18 maja 1900 Tonga stało się protektoratem brytyjskim. Status ten zmienił się w 1970, kiedy to Tonga uzyskało niepodległość i przystąpiło do Wspólnoty Narodów. W 1999 wstąpiło w poczet krajów zrzeszonych w ONZ.

[edytuj] Polityka

Tonga jest jedyną monarchią na Pacyfiku (poza monarchiami pozostającymi w unii personalnej z Wielką Brytanią), a także jedyną należącą do brytyjskiej Wspólnoty Narodów (poza Zjednoczonym Królestwem). Władza królewska jest znacznie większa niż w monarchiach europejskich, a szacunek dla króla jest tak samo duży jak przed stuleciami i jest ściśle powiązany z tongańską tradycją. Rodzina królewska, wraz z wpływowymi członkami szlachetnych rodów oraz wzrastającą w siłę nową elitą, żyją w dobrobycie i przepychu, podczas gdy reszta mieszkańców doświadcza biedy. Skutki tego rozdziału są niwelowane przez trzy główne czynniki: edukację, lecznictwo i posiadanie ziemi.

Głową państwa jest król, od 1965 do 10 września 2006 był nim Taufa'ahau Tupou IV. Król mianuje premiera (obecnie jest nim Dr Feleti Sevele) i ministrów, często na dożywotnią kadencję (w praktyce ministrowie pracują do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego). Częścią systemu politycznego Tonga jest również parlament. Jednak jego demokratyczna legitymacja jest ograniczona. Obywatele mogą wybierać jedynie 9 spośród 23 deputowanych. Reszta jest wybierana spośród członków prominentnych rodów i nominowana przez króla. W Tonga nie działają partie polityczne w zwyczajowym rozumieniu tego słowa, w końcu lat 80. powstał jednak opozycyjny ruch obywatelski domagający się większej demokratyzacji kraju.

11 lutego 2006 z posady premiera niespodziewanie zrezygnował syn króla, książę Ulukalala Lavaka Ata, pół roku po serii demonstracji domagających się demokratyzacji państwa. Jego następca, Feleti Sevele, jest pierwszym premierem w historii nie będącym członkiem rodziny królewskiej.

Tonga ma znakomity system szkolnictwa, które jest darmowe i obowiązkowe dla dzieci do dwunastego roku życia, oparte na symbolicznych opłatach za edukację średnią i systemie stypendiów zagranicznych na studia wyższe. Tongijczycy są narodem dobrze wykształconym, ze wskaźnikiem analfabetyzmu ok. 2%.

Dostęp do opieki medycznej jest nieograniczony. Jeśli chodzi o prawo posiadania ziemi, jest ono konstytucyjnie chronione - zakazana jest sprzedaż ziemi cudzoziemcom (choć może ona być im dzierżawiona). Na zurbanizowanych terenach głównej wyspy archipelagu, Tongatapu, gdzie zamieszkuje 60% populacji tongijskiej, ziemi jest stosunkowo niewiele. Ziemia uprawna jest jednak dostępna na innych wyspach, o charakterze bardziej rolniczym. Większość ludności utrzymuje się z produkcji żywności - rolnictwa, rybołówstwa i hodowli, co pokrywa ok. połowy potrzeb żywnościowych kraju. Kobiety i mężczyźni mają równy dostęp do edukacji i opieki zdrowotnej. Stosunkowe równouprawnienie występuje także w sferze zatrudnienia, jednak kobiety są dyskryminowane w kwestii posiadania ziemi i polityki, często ma też miejsce przemoc domowa. Wskaźniki przestępczości są dość niskie, lecz wzrastają, co jest przypisywane powrotowi rodowitych Tongijczyków z zagranicy, np. w wyniku deportacji.

Na Tonga występują tendencje prodemokratyczne, kładące nacisk na potrzebę reform i lepszej reprezentacji większości w parlamencie. Mimo to, monarchia nadal cieszy się poparciem społecznym.

Zobacz też artykuł Wybory na Tonga, 2005