William Shakespeare

Z Wikipedii

William Shakespeare, Szekspir (data ur. nieznana, prawdopodobnie 23 kwietnia 1564, miejsce ur. Stratford-upon-Avon, ochrzczony 26 kwietnia 1564, zm. 23 kwietnia 1616 w Stratford-upon-Avon), angielski poeta, dramaturg, aktor. Powszechnie uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy literatury angielskiej oraz reformatorów teatru.

Spis treści 1 Biografia 2 Dzieła 3 Kontrowersje dotyczące autorstwa 4 Lista dzieł Shakespeare’a 4.1 Kroniki 4.2 Komedie 4.3 Tragedie 4.4 Wiersze i poematy 4.5 Utwory przypisywane Shakespeare'owi i zaginione 5 Zobacz też 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Biografia

Biografia Shakespeare'a, zwłaszcza lata 1574-88 (młodość Shakespeare'a) są najmniej znane historykom, odtwarzana jest na podstawie ok. czterystu dokumentów. Niewiele wiadomo o życiu Shakespeare'a po ukończeniu nauki i na początku jego kariery.Ożenił się w 1582 roku z Anne Hathaway.

Jego ojciec, John Shakespeare, pochodził z chłopskiej rodziny. Jednak po pewnym czasie porzucił rolę i ok. roku 1550 przeprowadził się do miasta. Zajmował się tam wyrobem rękawic, a także handlem zbożem i drewnem, co uczyniło z niego zamożnego kupca. W Stratford-upon-Avon pełnił ważne funkcje miejskie. Jego matka, Mary Arden, pochodziła z katolickiej, szlacheckiej rodziny Ardenów. Mieli ośmioro dzieci, z których najstarszy był William. Uczęszczał do szkoły miejskiej (odpowiednik dzisiejszej szkoły średniej). Uczył się tam łaciny, historii, literatury antycznej i retoryki. Prawdopodobnie w okresie kłopotów finansowych ojca musiał przerwać naukę. Pracował w różnych magnackich rezydencjach jako guwerner, sekretarz, a także aktor w dworskich przedstawieniach. Zdobywał ogładę, poszerzał horyzonty, poznawał ludzi (w tym wielu możnych protektorów). Zdobył też koneksje w kręgach dworskich, o czym świadczą przyjacielskie dedykacje dla lorda Southamptona na stronach jego poematów Wenus i Adonis (Venus and Adonis, 1593) oraz Gwałt na Lukrecji (The Rape of Lucrece, 1594).

Od roku 1594 należał do kompanii Sług Lorda Szambelana (Lord Chamberlain's Men), po wstąpieniu na tron Jakuba I kompania ta przyjęła nazwę Sług Królewskich (King's Men). Występowali oni w The Globe, a także w Blackfriars Theatre.

Shakespeare był współudziałowcem otwartego teatru The Globe. Stał się znanym aktorem, występując między innymi w rolach głównych w sztukach Bena Jonsona. Zdobył majątek, mógł kupić dla siebie i ojca tytuł szlachecki (1596), posiadłość w londyńskiej dzielnicy Blackfriars, a także jeden z najokazalszych domów w Stratford – New Place.

Do tej pory niewyjaśniona jest kwestia, dlaczego William opuścił Stratford. Do rodzinnego miasta przyjeżdżał często. Dbał o swoją rodzinę, starał się być dobrym, troskliwym synem, ojcem i mężem. Do Stratfordu wrócił ok. roku 1610, a rok później zaprzestał działalności.

Zmarł 23 kwietnia 1616 roku w rodzinnym Stratfordzie, gdzie został pochowany w prezbiterium Kolegiaty Świętej Trójcy. Do dzisiaj można zobaczyć tam jego nagrobek.

Shakespeare uważany jest za głównego inspiratora reformy dramatu europejskiego (dramat szekspirowski). Żył w czasach Elżbiety I i Jakuba I, kiedy to powstał teatr elżbietański. Sztuki Shakespeare'a są według niego zwierciadłem i streszczoną żywą kroniką czasu. Jego twórczość przypada na zmierzch renesansu i po trosze zwiastuje nadejście baroku, więc bohaterowie jego dzieł zmagają się często z niszczącymi mrokami namiętności i złudzeniami. Shakespeare studiuje naturę ludzką bez humanistycznej idealizacji.

Najważniejszym motywem jego dramatów jest problem władzy, która jawi się jako demoralizująca i niszcząca. Interesuje Shakespeare'a mechanizm władzy, ukrytego obiektu ludzkich pragnień. Tematyka ta pojawia się przede wszystkim w kronikach królewskich i tragediach.

Napisał też cykl stu pięćdziesięciu czterech Sonetów o tematyce miłosnej, które zostały opublikowane w roku 1609. Większość z nich jest adresowana do młodzieńca (fair lord), a pozostałe do damy (dark lady), tożsamość tych postaci stanowi do dziś przedmiot sporów.

[edytuj] Dzieła

Podobnie jak biografia tak i twórczość Williama Shakespeare'a budzi wiele wątpliwości. Nie zachował się żaden z jego rękopisów. Za życia Shakespeare'a ukazało się w wydaniu pirackim zaledwie siedem jego sztuk. Były one niedokładne i miejscami niepoprawne stąd nazywane są Bad Quartos (od in quarto). Oprócz nich ukazało się 14 sztuk autoryzowanych, nazywanych Good Quartos, które w części pokrywały się z Bad Quartos. Mogły one być reakcją na ukazanie się nieautoryzowanych wersji pirackich.

W roku 1623 ukazało się wydanie Mr. William Shakespeare's Comedies, Histories & Tragedies opracowane przez Johna Hemingesa i Henry’ego Condella, członków trupy Sług Lorda Szambelana na podstawie manuskryptów i częściowo Good Quartos wydanie zawierające 36 sztuk Shakespeare'a, które obecnie nazywamy First Folio (Pierwsze Folio). Ta edycja ustaliła kanon szekspirowski i stała się podstawą wszystkich późniejszych wydań.

[edytuj] Kontrowersje dotyczące autorstwa

Wielokrotnie podnoszono kwestię autorstwa dzieł Shakespeare’a. Większość literaturoznawców uważa takie spekulacje za czyste teorie spiskowe, jednak pewna liczba powszechnie znanych autorytetów z różnych dziedzin otwarcie kwestionowała lub powątpiewała w autorstwo tej twórczości. Wśród osób tych byli m.in. Słonimski, Dickens, Twain, Whitman, Bismarck czy Freud.

Obecnie kwestia ta jest ciągle "gorąca" – istnieje wielu specjalistów analizujących każde "za" i "przeciw", istnieją też zagorzali zwolennicy poszczególnych kandydatów. Trzej najbardziej znani kandydaci to Christopher Marlowe, Edward de Vere oraz Francis Bacon. Nie wyklucza się też autorstwa "zbiorowego".

Za żadnym z nich nie stoją żadne realne dowody a jedynie poszlaki. Mówi się o wielu zbieżnościach zainteresowań i biografii owych autorów z wątkami w dziełach Shakespeare’a, o – jakoby – zakodowanych w tekstach przesłaniach dotyczących autorstwa, wreszcie o zbieżności językowej (w tej dziedzinie "króluje" Marlowe, którego prace po wielu analizach porównawczych wyglądają na pisane tą samą ręką). Każdy też miał potencjalnie ważne powody by do autorstwa tych sztuk się nie przyznawać.

Jednak najważniejszymi "dowodami" w rękach antyszekspirystów jest – paradoksalnie – brak jakichkolwiek dowodów, by to William Shakespeare był autorem przypisywanych mu dzieł, istnieje natomiast wiele potencjalnych kontrargumentów. Oto niektóre z nich:

1. Autor dzieł Shakespeare’a wykazuje olbrzymią wiedzę z wielu dziedzin (takich jak prawo, polityka międzynarodowa, historia, filozofia) a także ogromną znajomość realiów dworu elżbietańskiego (w tekstach istnieje wiele aluzji dotyczących owego dworu), której nie mógł mieć pochodzący z prostej, częściowo niepiśmiennej, rodziny mieszkaniec Stradfordu. W związku z tym część badacza skłonna była nawet sugerować, że to sama Elżbieta I jest autorką owych dramatów!
2. O Shakespearze zrobiło się głośno dopiero po jego śmierci, wcześniej nie powstał żaden portret autora, nie zachował się żaden jego rękopis, nikt też – poza bezpośrednio zaangażowanymi w publikacje dramatów – nie odnotowuje go jako autora popularnych sztuk.
3. Shakespeare został pochowany jako typowy przedstawiciel średnich stanów społeczeństwa, na jego grobie widnieje początkowo wizerunek sakiewki z ziarnem, po ponad stu latach zastąpiony przez gęsie pióro.
4. Większość miłosnych sonetów adresowana jest do mężczyzny. Sam Shakespeare pochodził jednak z bogobojnej i konserwatywnej rodziny i taką też sam stworzył.

Większość szekspirologów jednak przeciwstawia się owym argumentom następującym rozumowaniem:

• ad. 1: Niewiele wiadomo o tym, co Shakespeare robił w latach 1588-1610. Możliwe, że przebywał wówczas w odpowiednich kręgach w Londynie, gdzie dowiedział się wszelkich informacji o funkcjonowaniu dworu, a także dokształcał się w wiedzy ogólnej. Jako aktor zaś, doskonale osłuchał się z językiem i stylem popularnych wówczas autorów.
• ad. 2: Za życia Shakespeare’a dzieła te nie zyskały nawet ćwierci tej sławy, jaką cieszą się dziś. Nie było więc szczególnych powodów, by stawiać autorowi pomniki za życia. Dodatkowo, nikt z jemu współczesnych – a więc najlepiej znających ówczesne realia – nigdy nie wyrażał podobnych wątpliwości.
• ad. 3: Dla Shakespeare’a bardziej liczył się zdobyty tytuł szlachecki niż popularność komediopisarza, tak też chciał być kojarzony.
• ad. 4: Homoseksualny romans mógł przytrafić się autorowi przebywającemu daleko od rodziny i specyficznej atmosferze cyganerii aktorskiej.

Oficjalnie zatem przyjmuje się, iż Shakespeare jest autorem 38 sztuk (o nie do końca ustalonej chronologii), które są podzielone na: kroniki historyczne, tragedie i komedie. Większość z nich jest wymieniona poniżej.

[edytuj] Lista dzieł Shakespeare’a

[edytuj] Kroniki

• Król Jan (ok. 1595-1596)
• Henryk VI (1590-1593)
• Ryszard III (1590-1593)
• Henryk V (1599)
• Henryk IV (1596-1598)
• Ryszard II (1595)
• Henryk VIII (1596-1598)

[edytuj] Komedie

• Komedia omyłek (ok. 1591)
• Stracone zachody miłości (1594)
• Poskromienie złośnicy (1594)
• Dwaj panowie z Werony (1590-1595)
• Sen nocy letniej (1595)
• Kupiec wenecki (1596)
• Wiele hałasu o nic (ok. 1598-1599)
• Jak wam się podoba (1599-1600)
• Dwunasta noc (1599 - 1601)
• Wieczór Trzech Króli (1600)
• Wesołe kumoszki z Windsoru (1602)
• Wszystko dobre, co się dobrze kończy (1602-1603)
• Miarka za miarkę (1604)
• Opowieść zimowa (1610-1611)
• Burza (1611)

[edytuj] Tragedie

• Tytus Andronicus (1593)
• Romeo i Julia (dramat) (1595)
• Juliusz Cezar (1600)
• Troilus i Kresyda (1601)
• Hamlet (1600)
• Otello (1605)
• Król Lear (1605)
• Makbet (1606)
• Antoniusz i Kleopatra (1606-1607)
• Koriolan (1607)
• Perykles (1608)
• Tymon Ateńczyk (1608)
• Cymbelin (1609)

[edytuj] Wiersze i poematy

• Sonety (1609)
• Wenus i Adonis (1593)
• Gwałt na Lukrecji (1594)
• Namiętny pielgrzym (1599)
• Feniks i gołąb (1601)
• A Lover's Complaint (1610)

[edytuj] Utwory przypisywane Shakespeare'owi i zaginione

• Love's Labour's Won (przed 1598)
• Cardenio (przed 1613)
• Edward III (1596)
• Sir Thomas More (między 1592 a 1595)

[edytuj] Zobacz też

• film fabularny Zakochany Szekspir (1998, reż. John Madden)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Pełne wydanie dzieł Williama Shakespeare’a (en)
• Sztuki Williama Shakespeare’a (en)
• Strona dot. kontrowersji wokół autorstwa dzieł Shakespeare’a (en)
• Analiza potencjalnego autorstwa dzieł Shakespeare’a + bogata bibliografia tematu (en)
• Strona zawierająca sfotografowane tzw. First Folio (Pierwsze Folio) dzieł Shakespeare'a (en)