Wet

Het begrip wet kan worden gebruikt in juridische zin en in wetenschappelijke zin:

Een wet in juridische zin, is een verzameling algemeen verbindende regels, waar men zich aan dient te houden.
Een wet in de wetenschap is een regel die een bepaalde wetmatigheid beschrijft.

Er is een belangrijk verschil:

Een juridische wet wordt uitgevaardigd door een autoriteit, bijvoorbeeld door de regering van een land.
Een wetenschappelijke wet wordt ontdekt door middel van waarnemingen en experimenten. (Zelfs het Nobelprijscomité kan niet op zekere dag bepalen dat de snelheid van het licht voortaan op 400,000 km/u wordt gesteld).

[bewerk] Het woord wet in diverse talen

Het Latijn kent meerdere woorden voor wet, waaronder lex en ius. De verschillende woorden hebben telkens een net iets andere (staatsrechtelijke) betekenis.
Het Engelse law kan verschillende betekenissen hebben: wet, wetboek, recht(en) of rechter en zelfs politie. Dit kan het lastiger maken om een Engelse tekst goed te lezen en begrijpen. Tevens kennen de Engelstaligen vaak het Angelsaksische (of Anglo-Amerikaanse) recht (zie common law). Dit in tegenstelling tot continentaal recht, wat in de rest van West-Europa geldt.
Het Griekse woord voor wet is nómos. Hiervan is een woord als anomie afgeleid.
Het Hebreeuwse Thora wordt vaak in wet vertaald, zoals in de naam van het feest Simchat Thora (Vreugde der Wet), maar de Thora bestaat feitelijk uit vijf boeken die meer dan religieuze wetten vastleggen, bijvoorbeeld ook geschiedschrijving.
Binnen de islam wordt vaak naar de wet verwezen met het Arabische woord sharia. De wetgeving in de meeste islamitische landen is overigens zowel op romeins of westers recht als op islamitisch recht (sharia) gebaseerd.

[bewerk] Juridische wetten

[bewerk] Wanneer is een wet geldig

Elke juridische wet wordt vastgesteld door een autoriteit. Zij geldt voor het gebied waarover die autoriteit gezag uitoefent en voor iedereen of bepaalde groepen personen (bijvoorbeeld voor iedereen die zich op het grondgebied van het rijk bevindt). Meestal regelt een hogere rechtsnorm volgens welke procedure een wet tot stand komt. In België en Nederland is dit de Belgische, respectievelijk de Nederlandse Grondwet. Meestal bestaat de procedure uit het opstellen van een ontwerp door het parlement of de regering, waarna het parlement de wet dient goed te keuren. Ten slotte wordt zij door de Koning bekrachtigd.

Het beginsel "elke burger wordt geacht de wet te kennen" houdt niet in dat burgers strafbaar zijn als zij de wet niet kennen. De regel betekent wel dat een burger zich aan de wet moet houden: onbekendheid met de wet vormt nooit een verontschuldiging voor overtreding van die wet.

[bewerk] Soorten wetten

Je kunt wetten onderscheiden in twee categorieën:

wetten in formele zin en
wetten in materiële zin.

Wetten in formele zin zijn wetten gemaakt door de nationale wetgever: in Nederland zijn dat de regering en Staten-Generaal (de Tweede en Eerste Kamer). Wetten in materiële zin zijn algemene wetten, deze wetten richten zich op alle inwoners van een grondgebied (land, provincie, gemeente etc). Een wet in materiële zin wordt ook vaak een algemeen verbindend voorschrift genoemd, om verwarring over de verschillende gebruiken van het woord 'wet' te voorkómen.

Soms zijn wetten zowel een wet in formele als in materiële zin. Het Wetboek van Strafrecht bijvoorbeeld is een wet in formele zin en een wet in materiële zin, de wet is aangenomen door de nationale wetgever en geldt voor iedereen binnen Nederland. Een toestemmingswet voor een koninklijk huwelijk is een wet in formele zin (door het parlement goedgekeurd), maar geen wet in materiële zin (bindt niet alle burgers). Een gemeentelijke verordening – bijvoorbeeld rond het parkeerbeleid – is geen formele wet, want niet gemaakt door de nationale wetgever. Maar het is wel een wet in materiële zin, want hij geldt voor alle mensen binnen de gemeente. Een vergunning is geen wet in materiële of formele zin - een vergunning is een besluit dat gericht is tot één persoon. De vergunning is wel gebaseerd op een wet.

Een interessante groep vormen nog de wetten in materiële zin, die geen wet in formele zin zijn. In het federale België bijvoorbeeld kunnen de Gemeenschappen en Gewesten ook wetten (in materiële zin) uitvaardigen. Die worden decreten of ordonnanties genoemd. In Nederland geldt iets soortgelijks voor provincies (verordeningen), waterschappen (keuren) en gemeenten (verordeningen).

Voorbeelden van Belgische wetten zijn:

Voorbeelden van Nederlandse wetten zijn te vinden in de lijst van Nederlandse wetten.

[bewerk] Hoe komt een formele wet tot stand?

De onderstaande procedure geldt voor Nederlandse formele wetten.

Een wet in formele zin is een wet die wordt vastgesteld door regering plus Staten-Generaal. De regering én de Tweede Kamer kunnen allebei met een voorstel komen. Dat heet het recht van initiatief. Verreweg de meeste voorstellen (meer dan 90%) komen van de regering.

Als een minister een bepaald onderwerp wil regelen, geeft hij de ambtenaren op zijn departement opdracht om een wetsvoorstel te maken. Bij een wetsvoorstel hoort een memorie van toelichting (MvT), waarin het ontwerp wordt toegelicht.
Het wetsvoorstel wordt besproken in de ministerraad, gaat die akkoord dan volgt de volgende fase.
Het ontwerp gaat voor advies naar de Raad van State. Advies van de Raad van State wordt vrijwel altijd opgevolgd en verwerkt in het ontwerp.
Het bijgestelde ontwerp gaat naar de Tweede Kamer. Eerst wordt het ontwerp schriftelijk behandeld in commissie(s). De Tweede Kamer heeft vele commissies, elk met een eigen onderwerp. Naar aanleiding van de behandeling in de kamercommissie(s) kan een minister het ontwerp nog bijstellen, verplicht is dat niet.
De volgende stap is de Tweede Kamer aan de beurt, het ontwerp wordt behandeld in een algemene (openbare) vergadering. Is de Kamer het niet helemaal eens met een voorstel, dan kan zij amendementen indienen (wijzigingen). Na de vergadering wordt er gestemd, eerst over de amendementen, daarna over de artikelen en tot slot over de hele wet. Een wetsvoorstel komt alleen door de Tweede Kamer als de meerderheid vóór stemt (minimaal 76 stemmen).
Na de Tweede Kamer volgt de Eerste Kamer. De Eerste Kamer kan geen veranderingen aanbrengen in het voorstel, het is alles-of-niets: goedkeuren of verwerpen.
Wat volgt is de afronding. Het ontwerp gaat naar de Koningin, zij zet haar handtekening net als de betrokken minister(s). Het voorstel is van ontwerp wet geworden. De wet treedt in werking na publicatie in het Staatsblad.

[bewerk] Benelux-wetten

Een voorbeeld van een Benelux-wet is:

Beneluxverdrag inzake de intellectuele eigendom (merken en tekeningen of modellen).

[bewerk] Europese wetten

Voorbeelden van Europese wetten zijn:

Belangrijk qua uitwerking is het onderscheid tussen een richtlijn (resultaatsgebonden) en een verordening (verbindend in al haar onderdelen), beide uitgevaardigd door de Europese instellingen volgens de verdragsrechtelijk vastgestelde procedures (o.a. medebeslissingsprocedure, samenwerkingsprocedure en adviesprocedure).

[bewerk] Amerikaanse wetten

Voorbeelden van Amerikaanse wetten zijn:

Grondwet van de Verenigde Staten (oorspronkelijk 1787)
Civil Rights Act (1964)
Americans with Disabilities Act (1990)
Patriot Act (2001)
No Child Left Behind Act (2001)

[bewerk] Overige wetgeving

Salische Wet

[bewerk] Wetenschappelijke wetten

Naast natuurwetten worden er ook economische wetten onderkent. Een economische wet beschrijft bepaalde economomische wetmatigheden; bijvoorbeeld 'Als de vraag toeneemt, stijgt de prijs'.

Zie ook:

[bewerk] Religieuze wetten

Naast seculiere wetten, bestaan er ook kerkelijke wetten. In een seculiere samenleving (waarin kerk en staat van elkaar gescheiden zijn), gaan de seculiere wetten echter altijd boven die van de kerk. Thomas van Aquino was de eerste theoloog die onderscheid maakte tussen het goddelijke en menselijke recht, tussen geestelijk en wereldse macht. Zie ook: rechtsfilosofie.

De meeste religies definiëren hun eigen morele wetten. Voorbeelden hiervan zijn:

de Tien Geboden (christendom)
de Sjaria (Islam)
de vijf voorschriften (voor leken in het Boeddhisme)
de Vinaya (voor boeddhistische monniken)

[bewerk] Zie ook

[bewerk] Externe links

wetten.overheid.nl Alle Nederlandse (juridische) wetten
www.juridat.be Alle Belgische (juridische) wetten
wetboek.net Snel zoeken in Nederlandse wetgeving

Categorieën: Wet | Recht

Wet