Anomie
Anomie houdt een gemoedstoestand van individuen in, die gekenmerkt wordt door afwezigheid of afwijzen van standaarden of waarden. Het wordt ook beschouwd als sociale stoornis.
Inhoud |
[bewerk] Naamgeving
Het woord anomie is afgeleid van de Griekse woorden a- ("zonder") en nomos ("wet"). De Oude Grieken maakten onderscheid tussen "nomos" (νόμος) (wet), en "arché" (Αρχή) (uitgangspunt, axioma, principe).
[bewerk] Anomie als individuele toestand
De negentiende-eeuwse Franse pionier op het gebied van sociologie, Émile Durkheim gebruikte dit woord in zijn boek Suicide uit 1897, waar hij de oorzaken van zelfmoord uiteenzette. Hij gebruikte anomie als term om een toestand aan te duiden die op normenloosheid zou berusten. Dit zou volgens Durkheim leiden tot gevoelens van buitensluiten en doelloosheid. Hij geloofde dat anomie het resultaat was van een gemeenschap die significante veranderingen in economische rijkdom had ondergaan, of deze nu ten goede kwamen aan het individu in kwestie of niet. Ook zag hij een discrepantie tussen de ideologische theorieën en waarden en de haalbaarheid daarvan in het dagelijks leven, een vorm van cognitieve dissonantie.
Volgens Durkheim bevorderden traditionele religies de basis voor de gemeenschappelijke waardes die het anomische individu zou missen. Bovendien betoogde hij dat de arbeidsverhoudingen zoals die zich hadden gemanifesteerd in het economisch leven van na de Industriële Revolutie individuen ertoe aanzette egoïstische waarden na te streven in plaats van het zoeken naar het grotere goed van een gemeenschap.
Anomie als een sociale stoornis moet niet verward worden met anarchie. Het woord anarchie betekent gebrek aan regelaars, hiërarchie en bevel, waar anomie gebrek aan regels, structuur en organisatie beschrijft. Veel voorvechters van anarchisme beweren dat anarchie niet noodzakelijkerwijs leidt tot anomie, hoewel sommigen zeggen dat hiërarchische bevelen juist wettenloosheid in de hand werken, in plaats van rechtvaardig gedrag te stimuleren.
[bewerk] Anomie in literatuur en film
In het existentialistische L'Étranger van Albert Camus, worstelt de hoofdpersoon Meursault met het opstellen van een individueel systeem van waarden om de waarden die verdwenen zijn te vervangen. Hij bevindt zich hierbij in een staat van anomie, zoals blijkt uit de apathische openingszin: "Aujourd'hui, maman est morte. Ou peut-être hier, je ne sais pas" ("Vandaag is mama overleden. Het zou ook gisteren kunnen zijn, ik weet het niet.").
Dostojevski, die vaak beschouwd wordt als de filosofische voorganger van het existentialisme, gebruikte dikwijls eenzelfde bezorgdheid in zijn boeken. In De Gebroeders Karamazov vraagt Dimitri Karamazov aan zijn atheistische vriend Rakitkin, "'...without God and immortal life? All things are lawful then, they can do what they like?'" ("'...zonder God en onsterfelijkheid? Dan zijn alle zaken rechtvaardig, ze kunnen doen wat ze willen?'".
Raskolnikov, de anti-held van Dostojevski's boek "Misdaad en Straf", gebruikt deze filosofie als hij een oude lommerdhouder en haar zuster vermoordt, terwijl hij redeneert "ik doodde geen mens, ik doodde een principe!".
In recenter tijden worden de hoofdpersonen in Martin Scorsese's film Taxi Driver en Chuck Palahniuk's Fight Club beschouwd als lijdend aan anomie.
