Frantzia

Wikipedia(e)tik


Bandera	Armarria

Lema nazionala: Liberté, Égalité, Fraternité
( Askatasuna, Berdintasuna, Senidetasuna )

Ereserkia: La Marseillaise

Hiriburua Paris
48° 51'39 N, 2° 20'43 E

Hiri handiena Paris

Hizkuntza ofiziala(k) Frantsesa¹

Gobernua

Presidentea
Lehen Ministroa

Errepublika
Jacques Chirac
Dominique de Villepin

Sorrera
- Erresumaren sorrera
- 5. errepublika 843
1958

Azalera
- Guztira
- ur % 675.417 ² km² (40.)
0,3%

Biztanleria
- Estimaketa 2005
- Errolda 2006
- Dentsitatea 60.656.178 (23.)
61.044.684
111 biztanle/km² (68.)

Dirua Euroa³ (€) (EUR)

Ordu eremua
- Udan (DST) UTC (UTC +1)
Bai (UTC +2)

Interneteko domeinua .fr

Telefono aurrizkia +33

Gentilizioa frantses, frantziar

¹Frantsesa da hizkuntza ofizial bakarra. Hala ere, bertako hainbat hizkuntza mintzatzen dira: euskara, bretoiera, korsikera, okzitaniera, galoa, tahitiera, neerlandera, katalana
² hortik 543.965 Frantzia metropolitarrean
³ lehen Libera

Frantziako Errepublika Europako Batasunaren estatu bat da. Bere mugak hauek dira: mendebalderantz eta iparralderantz ozeano Atlantikoa, Belgika, Luxemburg, Alemania, Suitza eta Italia ekialderantz, eta Espainia, Andorra, Monako eta Mediterraneoa hegoaldean.

Paris da herrialdeko hiriburua.

Eduki-taula

1 Geografia
2 Historia
3 Gobernua eta lurralde egituraketa
- 3.1 Gobernua
- 3.2 Alderdi politikoak
4 Ekonomia
5 Biztanleria
- 5.1 Hizkuntzak
- 5.2 Euskal Diaspora
6 Kultura
7 Ikus, gainera
8 Kanpo loturak

[aldatu] Geografia

Sakontzeko, irakurri: Frantziako geografia

Frantzia sateliteko irudian

Frantzia metropolitarra Europa mendebaldean kokatua dago. Estatuaren zati dira, halaber, Europatik kanpo diren hainbat lurrelde: Ipar Amerikan, Antilletan, Hego Amerikan, Ozeano Indikoan, Ozeano Bareko hego eta iparraldean eta Antartikan.

Metropoliaren mugak 2 970 km luze dira: Espainia (650 km), Belgika (620 km), Suitza (572 km), Italia (515 km), Alemania (450 km), Luxenburgo (73 km), Andorra (57 km) eta Monako (4,5 km). Guianako mugak 580 km luze dira Brasilekin eta 520 km Surinamekin. Saint-Martin uharteak (Antillak) 10,2 km luze den muga eraikigabea du Herbehereen uharte zatiarekin. Azkenik, Antartikan Frantziak beretzat duen Terre Adélie lurraldea (TAAF) muga du Australiak beretzat duen lurraldearekin.

Frantziako kostak lau itsasotara ematen dute (Ipar Itsasoa, Mantxa, Atlantiar Ozeanoa eta Mediterraneoa), lurraldea hedabide eta kultura bidegurutze paregabea eratuz.

Frantzia metropolitarrak paisaje aniztasun du, ipar eta mendebaldeko ordoki zabalak, mendigune handiak hego-mendebaldean (Pirinioak) eta hego-ekialdean (Alpeak). Frantziako Alpeetan dago Mendebaldeko Europako punturik gorena, Mont Blanc, 4 810 m gora dena. Beste lurralde menditsu batzuk ere badira, hala nola, Erdiko Mendigunea, Jura, Vosges, Mendigune Armorikarra eta Ardenak.

Ibai handiek Frantzia zeharkatzen dute, garrantzitsuenak dira Loira, Rodano (iturburua Suitzan), Garona (iturburua Espainian), Sena eta, tarte batean behintzat, Rhin, Meuse eta Mosela.

[aldatu] Historia

Sakontzeko, irakurri: Frantziako historia

[aldatu] Gobernua eta lurralde egituraketa

Sakontzeko, irakurri: Frantziako politika

Frantzia eskualdetan banatua dago eta eskualde bakoitza departamenduetan.

Akitania (Bordele) Bertan kokatua dago Ipar Euskal Herria
Alsazia (Estrasburgo)
Auvernia (Clermont-Ferrand)
Borgoina (Dijon)
Bretainia (Rennes)
Erdialdea (Orléans)
Franche-Comté (Besançon)
Ile-de-France (Paris)
Korsika (Aiacciu)
Languedoc-Roussillon (Montpellier)
Limousin (Limoges)
Lorrena (Metz)
Erdialdeko Pirinioak (Tolosa Okzitaniakoa)
Nord-Pas-de-Calais (Lille)
Normandia Garaia (Erruan)
Normandia Beherea (Caen)
Pays de la Loire (Nantes)
Pikardia (Amiens)
Poitou-Charentes (Poitiers)
Proventza-Alpeak-Côte d'Azur (Marseilla)
Rhône-Alpeak (Lyon)
Xanpaina-Ardena (Châlons-en-Champagne)

[aldatu] Gobernua

Frantzia errepublika bat da, eta "zatiezina, laikoa, demokratikoa eta soziala" 1958ko konstituzioaren arabera (V. errepublika).

Frantziako gobernuburuen zerrenda
Frantziako presidenteen zerrenda

[aldatu] Alderdi politikoak

PCF Frantziako Alderdi Komunista ( Parti Communiste Français )
VF Berdeak ( Les Verts )
PS Frantziako Alderdi Sozialista ( Parti Socialiste Français )
PRG Ezkerreko Alderdi Erradikala ( Parti Radical de Gauche )
MRC Mugimendu Errepublikar eta Hiritarra ( Mouvement Républicain et Citoyen )
UDF Frantziar Demokraziaren aldeko Batasuna ( Union pour la Démocratie Française )
UMP Herri Mugimenduaren aldeko Batasuna ( Union pour un Mouvement Populaire )
RPF Frantziaren aldeko Bateratzea ( Rassemblement pour la France )
RIF Frantziaren Independentzia eta Burujabetzaren aldeko ( Bateratzea Rassemblement pour l'Indépendance et la Souveraineté de la France )
MPF Frantziaren aldeko Mugimendua ( Mouvement pour la France )
FNF Fronte Nazional Frantziarra ( Front National Français )

[aldatu] Ekonomia

Sakontzeko, irakurri: Frantziako ekonomia

[aldatu] Biztanleria

Sakontzeko, irakurri: Frantziako biztanleria

[aldatu] Hizkuntzak

Frantsesa da Estatuko hizkuntz ofizial bakarra. Hala ere, honetaz gain, ondokoak bertako hizkuntzak (gutxituak) dira ere bai:

Metropolian

Alsaziera (Alsazian).
Bretoiera (Bretainian).
Euskara (Euskal Herrian).
Flandriera (Nord eskualdean).
Francique mosellan.
Franko-Proventzera.
Judeo-espainiera (XV. mendeko etorkinena).
Kataluniera (Ipar Katalunian).
Korsikera (Korsikan).
Oil hizkuntzak: franc-comtois, wallon, pikardiera, champenois, normandiera, galoa, poitevin-saintongera,bourguignon-morvandiau eta lorrenera.
Okzitaniera edo Oc hizkuntzak: gaskoiera, languedocera, proventzera, auverniera, limousinera eta vivaro-alpinera.
Romani.
Yidish.

Itsasoz haraindira

Frantses Kreolak : guadalupeera, guianera, martinikera, réunionera eta abar.
Kaledonia Berrian :

Grande Terre: nyelâyu, kumak, caac, yuaga, jawe, nemi, fwâi, pije, pwaamei, pwapwâ, langue de Voh-Koné, cèmuhi, paicî, ajië, arhâ, arhö, ôrôê, neku, sîchë, tîrî, xârâcùù, xaragurè, drubéa, numèè : Iles Loyauté: nengone, drehu, iaai, fagauvea

Frantziar Polinesia: tahitiera, marquisiera, Tuamotu mangareviera, Ra’ivavae, Rapa hizkuntzak
Wallis eta Futuna uharteak: walissiera eta futuniera
Mayotte: mahoresa, Mayotteko malgaxa.

Azken urteetan iritsitakoak

Etorkinek ekarritako hainbat hizkuntza mintzatzen da Frantzian ere bai.

Arabiera
Armeniera
Berberea
Afrikako hainbat hizkuntza
Txinerak

[aldatu] Euskal Diaspora

Sakontzeko, irakurri: Euskal Etxeak

[aldatu] Kultura

Frantsesezko literatura

[aldatu] Ikus, gainera

Eskualdunen Biltzarra: Rue de Palais de l'Ombriere, 7. Bordeaux.
Pariseko Eskual Etxea - La Maison Basque de Paris: Avenue Gabriel Peri, 59. Saint Ouen-Paris.