Tycho Brahe
Tycho Brahe (14 december 1546 – 24 oktober 1601) was een Deens astronoom.
Hij werd als zoon van een hoge Deense edelman geboren in het kasteel Knutstorp in Scania, toen een Deense provincie, tegenwoordig het Zweedse Skåne. Hij ging op zijn dertiende naar de Universiteit van Kopenhagen om daar filosofie te studeren. De zonsverduistering van 1560 wekte zijn belangstelling voor astronomie en hij ging verder studeren in Leipzig, Wittenberg, Rostock en Bazel. In Rostock kreeg hij ruzie met een medestudent over wie het beste in wiskunde was. Tijdens het duel dat daarop volgde werd Brahe zwaar gewond aan zijn neus, wat een groot litteken achterliet. Gedurende de rest van zijn leven hield hij het litteken verborgen achter een plaat van een zilver/koperlegering die de gewonde huid moest verbergen.
Inhoud |
[bewerk] De Stella Nova
In 1572 ontdekte hij een nieuwe heldere ster in het sterrenbeeld Cassiopeia. Hij beschreef deze vreemde gebeurtenis in zijn boek De Stella Nova (Latijn: Over de nieuwe ster). Tegenwoordig is bekend dat het om een supernova explosie ging. Deze ontdekking maakte hem op slag beroemd in de rest van Europa. Het betekende verder dat de sfeer der sterren zoals die beschreven was door Aristoteles niet onveranderlijk was.
Na zijn publicatie van De Stelle Nova kreeg hij uit heel Europa aanbiedingen voor wetenschappelijke posten. Hij nam het aanbod van koning Frederik II aan om in Denemarken te blijven. Hij kreeg het eiland Hven (Ven) in de Sont tussen Denemarken en Zweden aangeboden om zijn observatoria Uraniborg en Stjerneborg te bouwen.
In 1577 observeerde hij een komeet en door parallaxmetingen te doen kwam hij erachter dat het verschijnsel verder weg was dan de maan. Dit was in tegenspraak met de heersende opvatting, ooit geformuleerd door Aristoteles, dat kometen atmosferische objecten waren. Het reisde dus door de anders zo onveranderlijke sferen.
Brahe pakte de zaken op Hven voortvarend aan. Dankzij de ruime financiële ondersteuning (meer dan 1 procent van de inkomsten van Denemarken) van de koning kon hij twee observatoria laten bouwen plus een alchemistisch laboratorium en een drukkerij. In totaal werkten er zo'n 100 assistenten. Frederik II werd na zijn dood in 1588 opgevolgd door Christian IV. Christian verlaagde langzamerhand de inkomsten van Brahe, omdat hij hem maar spilziek vond.
Brahe kreeg echter conflicten met de kerk, de koning en de adel. In 1597 verliet hij Hven en ging vrijwillig in ballingschap. Na korte verblijven in Rostock en Wandsbek, in de buurt van Hamburg, vestigde hij zich in 1599 in Praag. Daar kreeg hij steun van keizer Rudolf II. In 1600 werd Kepler zijn assistent, die hem na zijn dood opvolgde.
[bewerk] Wereldbeeld
Brahe publiceerde in 1588 zijn boek De Mundi Aetherei Recentioribus Phaenomenis. Daarin beschreef hij een universum met de aarde als middelpunt van de kosmos. Om de aarde draaiden de maan en wat verder weg de zon in perfecte cirkelbanen. Om de zon draaiden de planeten. Hoewel zijn waarnemingen perfect pasten in het Copernicaanse model, was hij toch van mening dat een ander model noodzakelijk was. Brahe deed dit omdat hij ervan uitging dat de zwaartekracht (het "natuurlijk evenwicht der dingen") alleen op de aarde voorkwam en niet daarbuiten. Het wereldbeeld van Brahe is een overgang naar het heliocentrische wereldbeeld waarvoor zijn leerling en opvolger Johannes Kepler zijn wetten opstelden. Kepler maakte hiervoor gebruik van de gegevens die Brahe had verzameld.
[bewerk] Instrumenten
Brahe bouwde zijn eerste sextant in 1560, maar die was niet nauwkeurig genoeg. Op Hven bouwde hij enorme sextanten en quadranten met een nauwkeurigheid van een halve boogminuut. Verder beschikte hij over een parallacticum om de parallax van de hemellichamen te bepalen en over verscheidene Astrolabia om de positie van hemelse objecten ten opzichte van de hemelequator en de hemel pool te bepalen. Zijn observaties waren honderd keer zo nauwkeurig als eerdere waarnemingen. Brahe beschikte over uurwerken die op de seconde nauwkeurig waren.
Met behulp van deze instrumenten stelde hij een catalogus samen van meer dan 1000 sterren met een nauwkeurigheid die 150 jaar lang ongeëvenaard bleef.
[bewerk] De dood van Brahe
Over zijn dood gaat het volgende verhaal: Brahe nam deel aan een banket op 13 oktober 1601. Hoewel hij nodig zijn blaas moest legen, vond hij het onbeleefd om op te staan van de tafel, waarop zijn blaas scheurde. Een andere lezing is dat hij ziek werd van zijn volle blaas. Hij ging naar huis en kreeg koorts. Af en toe raakte hij buiten bewustzijn en stierf.
In 1901 werd zijn graf geopend en werd onderzoek gedaan naar de chemische samenstelling van zijn haar. Het bleek dat er een hoge dosis kwik inzat. Mogelijk was hij daaraan gestorven. Bekend was dat hij kwik gebruikte om zijn instrumenten van een goudlaagje te voorzien.
In 1996 werd door de unversiteit van Lund een PIXE-analyse (Particle Induced X-ray Emission) gedaan. Daaruit bleek dat het kwik in een haarzakje zat. Er werd berekend dat hij 20 uur voor zijn dood een hoge dosis kwik binnengekregen moet hebben. Wellicht had hij dat genomen als medicijn tegen zijn ziekte.
