Nicolaus Copernicus
Nicolaus Copernicus (Nedersaksisch: Niklas Koppernigk, Kopernik; Pools: Mikołaj Kopernik) (19 februari 1473 – 24 mei 1543) was een belangrijk wiskundige, arts, jurist en sterrenkundige die bekend is geworden door zijn ideeën over de structuur van het zonnestelsel. Deze gedachten betekenden een omwenteling in het wetenschappelijk denken van zijn tijd en in ons wereldbeeld (de Copernicaanse revolutie).
Hij werd geboren als Koppernigk in Thorn (Pools: Toruń) in West-Pruisen, destijds evenals nu onder Pools gezag, maar zoals vroeger gebruikelijk onder publicerende geleerden - men schreef immers ook in het Latijn - noemde hij zichzelf met een verlatijnste vorm van zijn naam Nicolaus Copernicus.
Copernicus studeerde theologie en astronomie aan de universiteiten van Kraków, Bologna en Padua. Hij was daarom waarschijnlijk ook op de hoogte van het idee van Aristarchus dat de zon en niet de aarde het middelpunt van het heelal vormde. Copernicus wordt beschouwd als de grondlegger van de heliocentrische theorie, die stelt dat de zon in het midden van het zonnestelsel staat en dat de planeten er omheen draaien. Dit in tegenstelling tot het destijds gebruikelijke geocentrische wereldbeeld, waarbij de aarde en mens werden geacht het centrum van het heelal te vormen. Wel bleef hij bij het idee van Claudius Ptolemaeus dat de planeten éénparige bewegingen maken en ook bevatte dit model nog enkele tientallen epicykels (correctieve hulpcirkels om de baan van de planeten kloppend te krijgen).
Ook ging hij ervan uit dat alle andere sterren zich op dezelfde afstand van de aarde bevinden als de zon, maar wel ver buiten de baan van de planeet Saturnus. Hij schreef al zijn ideeën in 1530 op in een groot werk, 'De Revolutionibus Orbium Coelestium' ("Over de omwentelingen van de hemellichamen").
Hij publiceerde deze theorie, die in tegenspraak was met de toenmalige leer van de rooms-katholieke kerk, pas tegen het einde van zijn leven in 1543. Toch nam de rooms-katholieke Kerk geen stelling voor of tegen Copernicus, omdat zijn theorie niet als gevaarlijk werd beschouwd aangezien de door hem aangevoerde argumenten nog verre van overtuigend waren (de nauwkeurigheid van zijn theorie liet nog te wensen over). Copernicus had dus niets te vrezen van de inquisitie. Oppositie tegen Copernicus theorie van kerkelijke zijde kwam er pas toen protestantse theologen (waaronder Maarten Luther) deze theorie niet in overeenstemming bevonden met de Bijbel. Pas toen Galileo Galileï de denkbeelden van Copernicus ging onderbouwen en verbreiden, werd het werk van Copernicus ook door de rooms-katholieke Kerk op de lijst van verboden boeken gezet (de Index van 1616), waar het weer van af werd gehaald nadat er enkele correcties op waren aangebracht (1758). Galilei raakte trouwens wel ernstig in conflict met de kerk. Hij werd in de ban gedaan en kreeg de laatste tien jaar van zijn leven huisarrest opgelegd door Paus Urbanus VIII.
Op Copernicus' sterfbed kreeg hij het eerste exemplaar van zijn boek overhandigd. Hij schrok ervan, want hij zag dat de uitgever er eigenhandig een voorwoord in geschreven had, waarin stond, dat het heliocentrische wereldbeeld vooral moet worden gezien als een wiskundig model en niet als de realiteit.
Copernicus stierf in 1543 in Frauenburg (het tegenwoordige Frombork in Polen) in het Ermland en werd in de kathedraal aldaar begraven. Tegenwoordig is in de kathedraal en de bijgebouwen een museum over Copernicus gevestigd.
Voor de ingang van het kasteel van Olsztyn staat een bronzen standbeeld van Copernicus
[bewerk] Werken
- De Revolutionibus Orbium Coelestium
Het originele manuscript dat Copernicus ten tijde van zijn overlijden bezat kwam in bezit van zijn vriend en pleitbezorger G.W. Rheticus. Nadien is het via vele omzwervingen in de huisbibliotheek van de adellijke familie Von Nostitz te Praag gekomen. In 1945 werd het door de Praagse autoriteiten geconfisceerd. Onder het communistische bewind heeft de Tsjechoslowaakse republiek het maniscript aan buurland Polen teruggeschonken. Het manuscript bevindt zich sindsdien in de universiteitsbibliotheek van Krakau.
