Johannes Kepler

Johannes Kepler (of Keppler, 27 december 1571 – 15 november 1630) was een Duits astronoom, die bekend werd door zijn uitwerking van de wetten van planeetbewegingen, de "wetten van Kepler". Isaac Newton zou zijn ontdekkingen gebruiken voor de ontwikkeling van de Wet van de zwaartekracht.

Kepler hield zich ook bezig met speculaties over kosmologie, droeg bij aan de optica en schreef zelfs vroege science fiction. Eén van zijn stellingen was dat het universum eindig is.

Inhoud 1 Levensloop 1.1 Eerste levensjaren en opleiding 1.2 Wiskundeleraar in Graz 1594-1600 1.3 Praag 1600-1612 1.4 Linz 1612-1626 1.5 Heksenproces van Kepler's moeder 1.6 Ulm, 1626-1627 Sagan 1627-1630 1.7 Laatste levensjaar 1.8 De familie na zijn dood 2 Werken 3 Zie ook

[bewerk] Levensloop

[bewerk] Eerste levensjaren en opleiding

Kepler werd geboren in Weil der Stadt nabij Stuttgart, in het zuidwesten van Duitsland. Hij woonde 2 jaar bij zijn grootouders. Toen hij vijf was verhuisde hij met zijn ouders naar Leonberg. Over zijn ouders heeft hij later niet erg lovend geschreven. In 1584 werd hij student op het protestantse seminarie in Maulbronn. Vijf jaar later ging hij theologie studeren aan het Tübinger Stift. Hij volgde colleges wiskunde bij Michael Maestlin die een van de eerste aanhangers van Copernicus' heliocentrische wereldbeeld was.

[bewerk] Wiskundeleraar in Graz 1594-1600

In 1594 werd Kepler hoogleraar wiskunde in de stad Graz aan de protestantse hoge school. Hij is overtuigd van de juistheid van Copernicus' voorstelling. Maar ook Kepler is een mens van zijn tijd. Hij ziet in de wiskunde het denken van God en meent dat in de stereometrie de bouw van het zonnestelsel terug te vinden is. Hij noteert voor 19 juli 1595 dat hij als bij ingeving begrijpt hoe de kosmos ( = zonnestelsel + sterrenuitspansel) gebouwd is. De zes planeten zijn gescheiden door de vijf stereometrische gelijkvlakkige figuren. In de stereometrie zijn er namelijk slechts vijf gelijkvlakkige figuren, de zogenaamde platoonse lichamen. Hij beschrijft zijn opvatting van de bouw van de "Kosmos" in Mysterium Cosmograficum 1596. Het boek is het eerste wetenschappelijke werk dat van het wereldbeeld van Copernicus uitgaat. Het maakte grote indruk op de astronomen van die tijd. Kepler bleef tot 1600 in Graz. In dat jaar moesten alle protestanten als gevolg van de contrareformatie tot het katholicisme overgaan of het land verlaten.

[bewerk] Praag 1600-1612

Kepler vertrok naar Praag waar hij assistent werd van Tycho Brahe, die daar de keizerlijk wiskundige was.

Na de dood van Brahe in 1601 werd hij benoemd als zijn opvolger en hij publiceerde een aantal belangrijke werken: in 1604 Astronomia pars Optica, over atmosferische lichtbreking, lenzen en de werking van het oog; in 1606 De Stella Nova over de nieuwe ster (een supernova) die in 1604 een paar maanden aan de hemel zichtbaar was geweest.

In 1609 verscheen Kepler's beroemdste werk "Astronomia Nova seu Physica coelestis". 2000 jaar lang had de geleerde wereld beweerd dat de planeten zich in mooie cirkelbanen en met gelijkmatige snelheid langs de hemel bewogen. Kepler bewijst door zijn eerste twee wetten dat die banen ellipsen zijn en dat de planeten langs hun banen van snelheid veranderen. In 1610 hoorde hij van de waarnemingen die Galilei in de Sidereus Nuncius bekend had gemaakt. Enthousiast schreef hij zijn Dissertatio cum Nuncio Sidereo, een instemming met en waardering voor Galilei's werk. Een paar maanden later beschikte hij voor het eerst over een telescoop en publiceerde zijn waarnemingen van de manen van Jupiter in Narratio de Observatis Quatuor Jovis Satellitibus. Dit boek, dat ook in Florence verscheen, betekende een enorme steun voor Galilei.

[bewerk] Linz 1612-1626

Na de dood van Rudolf II in 1612 verliet Kepler Praag en verhuisde hij naar Linz. Hij schreef daar o.a. boeken over de geboortedatum van Christus en toonde aan dat de christelijke kalender er 5 jaar naast zat en dat Jezus eigenlijk 4 voor Christus geboren was. Tussen 1617 en 1621 verscheen zijn werk Epitome Astronomiae Copernicanae, wat een zeer belangrijke bijdrage was voor de heliocentrische astronomie. In Harmonice Mundi berekende hij de afstanden van de planeten en beschreef hij hun omwentelingsnelheid. In dit boek staat ook zijn derde wet beschreven.

[bewerk] Heksenproces van Kepler's moeder

In 1616 werd zijn moeder, een kruidenvrouwtje, tijdens een heksenjacht beschuldigd heks te zijn. Ondanks haar beroemde zoon zat ze 14 maanden, van augustus 1620 tot oktober 1621, opgesloten in verschillende kerkers in afwachting van haar berechting. Met grote inspanning van haar zoon werd zij vrijgesproken. Ze stierf een half jaar later in het stadje Heumaden, in huis bij haar dochter, een domineesvrouw.

[bewerk] Ulm, 1626-1627 Sagan 1627-1630

In de loop van de dertigjarige oorlog werd de stad Linz in 1626 zwaar beschadigd. Ook de drukkerij waar Kepler de beroemde Rudolfse Tafels (berekeningen van de stand der planeten) wilde laten drukken werd vernield. Hij verhuisde naar Ulm waar in 1627 dat werk eindelijk klaar komt. In dat jaar komt hij ook in dienst van Wallenstein en verhuist naar Sagan, waar Wallenstein resideerde.

[bewerk] Laatste levensjaar

In 1630 wilde hij naar Linz, waar men hem eindelijk zijn loon zou uitbetalen. Onderweg in Regensburg zou hij de keizer bezoeken, die daar een rijksdag hield, en hem ook nog geld schuldig was. Door zijn reis te paard wordt hij ernstig ziek en sterft in Regensburg. Door de dertigjarige oorlog werd het kerkhof in Regensburg, waar Kepler begraven lag, volledig verwoest. Zijn graf is totaal onbekend.

[bewerk] De familie na zijn dood

De gelden die hij tegoed had, worden slechts gedeeltelijk na veel inspanningen aan zijn familie betaald. Zijn weduwe komt na allerlei omzwervingen en ontberingen naar Regensburg, wordt daar vriendelijker ontvangen en sterft daar, toch nog zeer arm, in 1636.

Na zijn dood vond in 1631 de door Kepler voorspelde Venusovergang plaats, die echter door niemand werd waargenomen.

[bewerk] Werken

Een volledige opsomming van Kepler's werken zijn te vinden op de Duitse site. Een kleine greep hieruit:

Het grote werk van Max Caspar:

• Max Caspar, Johannes Kepler, Stuttgartt 1995 ISBN 3-928186-28-0 (Blz.143 162)
• 1596: Mysterium cosmographicum: (Hypotheses over de bouw van de kosmos, Kepler verdedigt o.a. de theorieën van Copernicus) Uitgave: Mysterium cosmographicum. De stella nova. Hrsg. Max Caspar. C.H. Beck. München, 1993. ISBN 3-406-01639-1
• 1609: Astronomia Nova: (waarin: Eerste en tweede wet van Kepler.) Uitgave: I Astronomia nova aitiologetos seu Physica coelestis. Hrsg. Max Caspar. C.H. Beck. München, 1938. II Astronomia Nova, Hrsg. u. eingel. v. Fritz Krafft (Bibliothek des verloren gegangenen Wissens) 2005. LVIII, 576 S., MARIXVERLAG. ISBN 3865390145)
• Harmonices Mundi libri V. ( Over de harmonie in de kosmos. Dit werk wordt tegenwoordig druk besproken.) Uitgave;

Hrsg. Max Caspar. C.H. Beck. München, 1990. ISBN 3-406-01648-0 1619: Harmonice Mundi: Derde wet van Kepler

• 1627: Rudolfijnse tafels (Tabellen voor gebruik in astronomische waarnemingen. Tegenwoordig onbelangrijk voor waarnemingen, historisch van betekenis voor de experts)

De Duitse uitgave van Johannes Kepler's Gesammelte Werke telt inmiddels 23 boeken.

Engelstalige werken over Kepler en zijn tijd:

• Arthur Koestler, The Sleepwalkers, Penguin Arkana, ISBN 0-14-019246-8
• Owen Gingerich, The Book Nobody Read, Heinemann London, ISBN 0-434-01315-3

Er is geen werk van Kepler in het Nederlands vertaald.

[bewerk] Zie ook

• Wetten van Kepler
• Kepler Space Observatory - Een ruimtesonde die in 2008 gelanceerd gaat worden door de NASA.

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Johannes Kepler op Wikimedia Commons.